آثار اخلاقی و تربیتی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

::::::«[[انسان‌ها]]، معمار [[سرنوشت]] [[جامعه]] و تاریخ‌اند. ایشان، محور دگرگونی اوضاع [[اجتماعی]] هستند. با خود آنان است که بتوانند [[جامعه]] خویش را از وضع بد و نامناسب به خوب و مناسب برسانند و یا بر عکس. با دقت در [[آیات قرآن کریم]] و بررسی سرگذشت [[ملت‌ها]] و امت‌های پیشین، به روشنی درمی‌یابیم که [[سنت الهی]] چنین بوده که پدید‌آمدن هر گونه دگرگونی و تحولی برای جامعه‌های انسانی، به دست و [[اراده]] خود آنان شدنی است. همان‌گونه که [[سرنوشت]] یک [[انسان]]، در گرو چگونگی [[رفتار]] و کارهای او است، [[سرنوشت]] یک [[جامعه]] نیز بستگی فراوانی به کارکرد گروهی افراد دارد. [[خداوند]] بزرگ در آیه‌ا‌ی تأکید کرده [[سرنوشت]] هیچ [[قوم]] و ملتی را دچار دگرگونی نمی‌کند مگر آنکه آنان آنچه را در خودشان است، تغییر دهند<ref>رعد (۱۳)، آیه ۱۱.</ref>. و در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: نعمتی را که به گروه و امتی داده، تغییر نمی‌دهد؛ جز آنکه آنان، خودشان را تغییر دهند<ref>انفال (۸)، آیه ۵۳.</ref>.  

::::::«انسان در بُعد فردی هم به [[حیات]] روحی و روانی خود و کسب فضیلت‌های [[اخلاقی]] روی می‌آورد و هم به تقویتِ جنبه جسمی و بدنی می‌پردازد تا نیروی کارآمد برای جبهه [[نور]] باشد. [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: کسی که [[دوست]] دارد از [[یاران قائم]] باشد، باید [[منتظر]] باشد و در حال [[انتظار]]، [[پرهیزگاری]] پیشه کند و به [[اخلاق نیکو]]، آراسته شود<ref>غیبة نعمانی، ص ۲۰۰، ح ۱۶.</ref>»<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید ۵ ج۲]]، ص۲۴۲.</ref>.

::::::«[[امام صادق]] {{ع}} می‌فرمایند: هرکس دوست دارد در شمار اصحاب و یاران [[امام مهدی|امام زمان]] باشد در عصر [[انتظار]] مظهر اخلاق نیک اسلامی باشد»<ref>بحار، ج ۵۲، ص ۱۴۰، ح ۵۰، چاپ اسلامى.</ref><ref>[[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ج ۱، ص ۳۲۴.</ref>.

::::::«[[انسان]] [[منتظر]] باید به [[زیور]] [[عدالت]]، [[تقوی]] و [[پارسایی]] آراسته باشد، [[منتظران]] [[ظهور مهدی]] که در [[انتظار]] [[حکومت عدل جهانی]] به سر می‌برند، باید پیوسته، نمونه [[عدل]] و عدل‌طلبی باشند. [[قرآن]] می‌فرماید: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! از خداوند چنان که سزاوار پروا از اوست پروا کنید و جز در مسلمانی نمیرید» سوره آل عمران، آیه ۱۰۲.</ref>. اگر فردی با اجتناب از [[معاصی]] و رعایت [[تقوای الهی]]، بتواند ملکه [[عدالت]] را در خود پدید آورد و با ایجاد [[تعادل]] در میان قوای نفسانی خود، ارکان [[حیات]] [[اخلاقی]] را در وجود خود نهادینه سازد، آنگاه می‌تواند در [[عصر ظهور]] که عصر استقرار [[عدل]] [[ناب]] و مطلق است خویشتن را با شرایط نوین [[تمدن]] [[توحیدی]] [[مهدوی]] هماهنگ سازد. در غیر این صورت هاضمه شخصیت فرد، [[قدرت]] جذب مؤلفه‌های [[فرهنگ]] [[عدالت]] محور [[دولت مهدی]]{{ع}} را نخواهد داشت»<ref>[[میرزا عباس مهدوی‌فرد|مهدوی‌فرد، میرزا عباس]]، [[فلسفه انتظار (کتاب)|فلسفه انتظار]]، ص110-118.</ref>.

::::::«[[جامعه منتظر]]، باید جامعه‌ای [[اسلامی]] باشد. و بزرگترین وجه تمایز [[جامعه اسلامی]]، از دیگر جامعه‌ها، همان [[اخلاق]] [[نورانی]] [[اسلام]] است. [[انسان]] [[منتظر]] باید دارای [[اخلاقی]] [[اسلامی]] باشد، و [[جامعه منتظر]] باید [[مظهر]] [[اخلاق]] [[اسلامی]] باشد. [[امام]] [[جعفر صادق]]{{ع}} در [[حدیثی]] می‌فرماید: "گوارا [[باد]] بر شما، ای گروهی که [[رحمت خدا]] شامل حال شماست!"<ref>همان، ص ۱۳۱.</ref>.  تأکید شده است اینکه [[شیعه]] باید "زَین" [[امامان]] خود باشد نه "شَین" آنان، رعایت آن، در [[عصر انتظار]]، به صورتی موکد‌تر لازم است. [[شیعه]] باید با [[انسانیت]]، و [[اخلاق]] محمدی، و صفات [[علوی]]، و [[فضائل]] [[جعفری]]، همواره، مایه زینت و آبروی [[ائمه طاهرین]] باشد، نه مایه ننگ آنان. و رعایت این امر، در [[دوران غیبت]] [[امام]] - به [[احترام]] [[امام]] واجب‌تر است. [[انسان]] [[منتظر]] [[حکومت]] علی‌وار [[حضرت مهدی موعود]]{{ع}}، علاوه بر تدین و [[تقوی]]، باید پارسا باشد، و خود را چنان که آن [[پیشوا]] [[دوست]] دارد، بسازد و بدارد، و به او و [[یاران]] او شباهت به هم رساند، تا - به [[لطف خدا]] - در شمار آنان به حساب آید. [[امام محمد باقر]]{{ع}} می‌فرماید: "[[تقوی]] پیشه سازید، و بار سنگین [[انتظار]] را، به [[کمک]] [[ورع]] و [[پارسایی]] به منزل رسانید، و با کوشش بسیار در [[عبادت]] و [[اطاعت خدا]]"<ref>ابن ابی زینب، نعمانی، الغیبه، مترجم: جواد غفاری، ص ۲۲۰؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، مترجم: علی دوانی، ج ۵۲، ص ۱۴۰.</ref>»<ref>[[محبوب شفائی|شفائی، محبوب]]، [[موعود حق (کتاب)|موعود حق]]، ص ۸۴-۸۸.</ref>.

::::::«فرد [[منتظر]] باید یک متدین [[راستین]] بوده، به زیور [[عدالت]]، [[تقوا]] و [[پارسایی]] آراسته باشد. پیرو واقعی و [[صدیق]] [[حضرت]] [[امام مهدی|ولی عصر]] {{ع}} کسی است که [[رفتار]] و [[مکتب]] آن جناب را الگوی عملی خود قرار دهد. [[قیام]] مولا و تمامی زحمات [[جان]] فرسای ایشان و همه مجاهدت‌ها و رشادت‌ها و شهادت‌های پدران بزرگوار وی {{عم}} در راه [[تربیت]] [[نفوس]] و پرورش دینداران واقعی بوده است. طبعاً [[انصار]] و [[یاران]] حضرتش که در این مهم وی را مدد می‌رسانند، با [[رهبر]] خود هم سنخی روحی و رفتاری خواهند داشت. منتظرانِ گوش به فرمانِ وی که در رکابش حاضر می‌شوند، عاملانِ به [[فرمان]] الهی: {{متن قرآن|اتَّقُواْ اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ}}<ref>آل عمران، ۱۰۲.</ref>؛ "  "آن‌گونه که [[حق]] [[تقوا]] و [[پرهیزگاری]] است، از [[خدا]] بپرهیزید" می‌باشند. نشانه بارز کسانی که در دوره [[غیبت]] [[امام مهدی|حجت قائم]] {{ع}} "[[انتظار]]" پیشه می‌کنند، به روشنی در [[کلام نبوی]] ذکر شده است. [[پیامبر خاتم|حضرت رسول]] {{صل}}، در [[تجلیل]] از [[مقام]] شامخ "[[منتظران]] [[آخر الزمان]]" خطاب به [[صحابه]] فرمود: "شما [[اصحاب]] من هستید، لکن برادران من مردمی هستند که در [[آخرالزمان]] می‌آیند". آنگاه در [[مقام]] توصیف اوج [[مجاهدت]] و تدین ایشان می‌فرماید: {{متن حدیث| لَأَحَدُهُمْ أَشَدُّ بَقِيَّةً عَلَى دِينِهِ مِنْ خَرْطِ الْقَتَادِ فِي اللَّيْلَةِ الظَّلْمَاءِ أَوْ كَالْقَابِضِ عَلَى جَمْرِ الْغَضَا أُولَئِكَ مَصَابِيحُ الدُّجَى‏}}<ref>بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۴.</ref>؛ "هر یک از ایشان بیش از کسی که بر زجر [پوست کندن درخت خار با دست خالی در شب تاریک یا نگاهداری [[آتش]] سوزان چوب درخت تاغ در [[کف دست]] [[صبر]] می‌کند، در [[دینداری]] خود [[استقامت]] و [[پایداری]] می‌ورزد. به [[راستی]] که آنان چراغ‌های [[هدایت]] در شب‌های ظلمانی هستند". در [[اسلام]]، رابطه تنگاتنگی میان [[عدالت]] فردی و [[اجتماعی]] وجود دارد. از دیدگاه [[اسلام]]، پیدایش [[عدالت]] فراگیر [[اجتماعی]] در گرو تحقق [[عدالت]] فردی در آحاد [[جامعه]] است؛ این بدان معناست که برآیند [[تعادل]] مهره‌های یک مجموعه به [[تعادل]] کل آن منتهی می‌شود. [[عدل]] مقابل [[ظلم]] است (به قول منطقیان این دو عدم و ملکه‌اند) کسی که [[ظالم]] باشد، [[عادل]] نیست و از آنجا که "ارتکاب [[معصیت]]" [[ظلم]] به [[نفس]] تلقی می‌شود، فرد گناهکار برای هر گونه [[ظلم]] [[اجتماعی]] [[آمادگی]] روانی لازم را خواهد داشت. زیرا معمولاً کسی که [[حقوق]] خودش را پاس نمی‌دارد، [[حقوق]] دیگران را نیز ارزشمند نمی‌شمرد. آنجا که حتی [[حس]] صیانت [[نفس]] هم نمی‌تواند جلودار خوی تجاوزگری و سرکشی حیوانی [[انسان]] باشد، اهرم‌های کنترل این [[تعدی]] طلبی نسبت به دیگران، چندان کارآ نمی‌نماید. براین اساس، رتبه "تحقق [[عدالت]] فردی" بر "ایجاد [[عدالت اجتماعی]]" مقدم است؛ یعنی حصول "[[عدالت]] أنفسی" پیش نیاز وصول به "[[عدالت]] آفاقی" است. از این‌رو، اگر فردی با اجتناب از [[معاصی]] و رعایت پروای الهی، بتواند ملکه [[عدالت]] را در خود پدید آورد و با ایجاد [[تعادل]] در میان قوای نفسانی خود، ارکان [[حیات]] [[اخلاقی]] را در وجود خود نهادینه سازد، آنگاه می‌تواند در عصر [[ظهور]] که عصر استقرار [[عدل]] [[ناب]] و مطلق است، خویشتن را با شرایط نوین [[تمدن]] توحیدی [[مهدوی]] هماهنگ کند؛ اما در غیر این صورت، هاضمه شخصیت فرد، [[قدرت]] جذب مؤلفه‌های فرهنگِ عدالت‌محور [[دولت کریمه]] را نخواهد داشت. طبعاً چنین شخصی با شرایط و ملاک‌های جدید هماهنگ نمی‌شود و این تعارض در پایانْ وی را به بن بست می‌کشاند. نمونه تاریخی چنین شرایطی را در زمان [[حکومت]] نورانی [[علوی]] می‌توان یافت. [[حضرت]] از آغاز امر می‌دانست که [[نفوس]] غیر مهذب و [[تربیت]] نشده که از ملکه [[عدالت]] فاصله گرفته بودند، [[عدالت]] وی را بر نمی‌تابند، از این‌رو از پذیرش [[خلافت]] سرباز زد تا آنجا که [[حجت]] را بر آنان تمام کرد، و پس از استقرار [[حکومت]] وَلَوی همان شد که مولا پیش‌بینی فرمود؛ یعنی بسیاری از کسانی که او را بر [[حق]] می‌دانستند و قلبشان با او بود، بر وی [[شمشیر]] کشیدند و سرانجام فرق [[عدالت]] در محراب [[عبادت]] شکافت؛ {{متن حدیث| قُتِلَ فِي مِحْرَابِهِ لِشدة عدله }}.  باری هر کس بخواهد در شمار [[منتظران حقیقی]] آن "عدلِ مُنتظر" باشد، باید [[پارسایی]] پیشه کند<ref>بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۴.</ref> و متخلق به [[مکارم اخلاق]] گردد<ref>پیشین، بر پایه روایتی از امام جعفربن محمد الصادق {{عم}}.</ref> و به معنای دقیق کلمه، انسانی مکتبی باشد»<ref>[[مهدی علی‌زاده|علی‌زاده، مهدی]]، [[نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار (کتاب)|نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار]]، ص۷۹-۹۰</ref>.

::::::«در [[روایات]]، بر [[ضرورت]] همگونی و پیوند [[فکری]] و عملی با [[امام]] در [[عصر انتظار]] تأکید شده است. [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|"مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَكُونَ مِنْ أَصْحَابِ اَلْقَائِمِ فَلْيَنْتَظِرْ وَ لْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ اَلْأَخْلاَقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ فَإِنْ مَاتَ وَ قَامَ اَلْقَائِمُ بَعْدَهُ كَانَ لَهُ مِنَ اَلْأَجْرِ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ أَدْرَكَهُ فَجِدُّوا وَ اِنْتَظِرُوا هَنِيئاً لَكُمْ أَيَّتُهَا اَلْعِصَابَةُ اَلْمَرْحُومَةُ"}}<ref>الغیبة، نعمانی، ص۲۰۷؛ بحار الانوار، ج۵۲، ص۱۴۶؛ معجم الاحادیث الامام المهدی{{ع}}، ج۳، ص۲۱۷.</ref>؛ هرکس [[آرزو]] دارد که از [[اصحاب حضرت قائم]] باشد باید [[منتظر]] او باشد و در حال [[انتظار]] بر اساس [[تقوی]] و [[[اخلاق نیک]] [[رفتار]] نماید. پس بر [[آراستگی]] [[اخلاقی]] و [[رفتاری]] جدی باشید و [[انتظار]] آن [[حضرت]] را بکشید که بر شما گوارا [[باد]] این [[انتظار]] و [[چشم به راهی]]، ای گروه اهل [[رحمت]] و [[نجات]]!" طبق این [[حدیث]]، تنها راه قرارگرفتن در صف [[یاران مهدی]]{{ع}} الگوپذیری عملی و [[اخلاقی]] از او در [[عصر انتظار]] است. [[امام باقر]]{{ع}} در [[تفسیر]] [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ}}<ref>سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.</ref> فرمود: {{متن حدیث|اندازه=155%|"اِصْبِرُوا عَلَى أَدَاءِ اَلْفَرَائِضِ وَ صٰابِرُوا عَدُوَّكُمْ وَ رٰابِطُوا إِمَامَكُمُ"}}<ref>الغیبة، نعمانی، ص۳۴ و ص۲۰۶؛ معجم الاحادیث الامام المهدی{{ع}}، ج۵، ص۶۶.</ref>؛ معنای [[آیه]] این است که در انجام [[واجبات]] [[دینی]] مقاوم و [[استوار]] باشید و در مقابل دشمنانتان [[ایستادگی]] کنید و با امامی که در [[انتظار]] او نشسته [[اید]]، پیوند [[معنوی]] ایجاد نمایید.

::::::«[[انسان]] با توجه به نیروی [[تفکر]] و [[توانایی]] نگه‌داری و انتقال تجربه‌ها همواره می‌تواند در مسیر‌ رشد‌ [[فکری]] و تعالی [[معنوی]] و اخلاقی‌ گام‌ بردارد و گاه این طی طریق، جهشی و باشتاب باشد. با این حال، به [[دلیل]] ظرفیت‌های بسیار فراوان انسانی می‌توان توقع داشت روزگاری بیابد که با توجه به فراهم بودن زمینه، با‌ امدادهای‌ [[الهی]] و وجود [[رهبری الهی]]، این تعالی، جهشی بسیار فراگیر داشته باشد، به‌طوری که نه تنها معادل رشد تمام دوره‌های [[تاریخ]] [[بشر]] باشد، بلکه آن‌گونه که در [[احادیث]] آمده<ref>{{متن حدیث| الْعِلْمُ سَبْعَةٌ وَ عِشْرُونَ حَرْفاً فَجَمِيعُ مَا جَاءَتْ بِهِ الرُّسُلُ حَرْفَانِ فَلَمْ يَعْرِفِ النَّاسُ حَتَّى الْيَوْمِ غَيْرَ الْحَرْفَيْنِ فَإِذَا قَامَ قَائِمُنَا أَخْرَجَ الْخَمْسَةَ وَ الْعِشْرِينَ حَرْفاً فَبَثَّهَا فِي النَّاسِ وَ ضَمَّ إِلَيْهَا الْحَرْفَيْنِ حَتَّى يَبُثَّهَا سَبْعَةً وَ عِشْرِينَ حَرْفاً}} (منتخب الانوار، ص۲۰۱؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۳۶).</ref>، تعالی‌ معنوی‌ و [[عقلی]] بشر‌ در آن روزگار، چندین برابر کل رشد [[بشر]] در دوران [[حیات]] خود شود. شاید [[ضرورت]] عینیت یافتن‌ این تعالی همان تجلّی اسماء و [[صفات الهی]] باشد. همان‌گونه که هستی‌، جلوه‌ای‌ از‌ تجلیات اوست، این جلوه -در مورد [[انسان]] -قبل از مرحله [[قیامت]] کبرا می‌تواند در حد استعداد ممکنات ‌‌ظهور‌ و بروز تامّی بیابد. در [[انتظار]] این وضعیت به سر بردن، خود عاملی است‌ برای‌ تلاش‌ مضاعف در جهت رسیدن به آن. ارتقای [[عقلانیت]]، [[حکمت]] و [[معرفت]]، بسط و کمال [[علم]]، توسعه دیانت‌، [[معنویت]] و [[اخلاق]] از جمله شاخص‌های [[جامعه موعود]] است<ref>{{متن حدیث|إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ يَدَهُ عَلَى رُءُوسِ الْعِبَادِ فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُمْ وَ أَكْمَلَ بِهَا أَخْلَاقَهُمْ}} (الخرائج و الجرائج‌، ج۲، ص۸۴۱، ح۷۱؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۲۳۶). {{متن حدیث|تُؤْتَوْنَ الْحِكْمَةَ فِي زَمَانِهِ}}‌ (الغیبة للحجة، ص۲۳۸، ح۳۰؛ بحارالانوار، ج۵۲‌، ص۲۵۲‌).</ref>»<ref>[[عسکر دیرباز|دیرباز، عسکر]]، [[روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر (مقاله)|روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر]]، ص۱۱۸.</ref>.

::::::«از شاخص‌های اصلی کادر حکومت مهدوی، پارسایی، تهذیب نفس و آراستگی به مکارم اخلاق است.امام صادق{{ع}} فرمود: هرکس دوست دارد که از یاران حضرت قائم {{ع}} باشد، باید منتظر باشد و در این حال، به پرهیزگاری و اخلاق نیکو رفتار کند...<ref>محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ص ۲۰۰، باب ۱۱، ح ۱۶: {{متن حدیث| قَالَ الْإِمَامُ الصَّادِقُ{{ع}}: مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَكُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْيَنْتَظِرْ وَ لْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاق‏...}}.</ref>.

::::::«[[انسان]] [[منتظر]] باید [[ایمان]] و [[یقین]] قلبی داشته باشد؛ چون شخص [[منتظر]]، [[انتظار]] را [[وعده الهی]] و [[عنایت خداوند]] [[متعال]] به خود می‌‌داند، پس بسان [[ایمان]] به او، به [[وعده]] او نیز [[ایمان]] دارد. [[ایمان]] حاصل [[تقوا]] و جلب [[رضایت خداوند]] تبارک و تعالی است و [[انتظار]] بدون [[ایمان]] و بدون [[تقوا]] ممکن نیست. [[انسان]] [[مؤمن]] با [[اطمینان قلبی]] به [[وعده‌های الهی]] [[ایمان]] دارد و [[انتظار]] می‌‌کشد و برای تحقق [[وعده‌های الهی]] می‌‌کوشد. بنابراین، [[انسان]] [[منتظر]] ابتدا باید [[مؤمن]] و با [[تقوا]] باشد. حرکت و تلاش برای تحقق [[وعده‌های الهی]] نتیجه [[ایمان]] است و [[انسان]] با [[ایمان]] [[منتظر]] است. لذا [[آیات قرآن کریم]] شرط [[انتظار]] و تحقق وعده‌هایش را بر [[ایمان]] مبتنی نموده است. [[قرآن]] می‌‌فرماید: {{متن قرآن|بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«برنهاده  خداوند برای شما بهتر است اگر مؤمن باشید و من بر شما نگهبان نیستم» سوره هود، آیه ۸۶.</ref>. {{متن قرآن|وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ}}<ref>«خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند وعده داده است..». سوره نور، آیه ۵۵.</ref>. {{متن قرآن|أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ}}<ref>«بی‌گمان زمین را بندگان شایسته من به ارث خواهند برد» سوره انبیاء، آیه ۱۰۵.</ref>. این [[آیات]]، [[ایمان]] و [[عمل صالح]] را شرط انسان‌های [[منتظر]] و [[منتظران ظهور]] و [[کارگزاران]] [[حکومت عدل جهانی]] دانسته است»<ref>[[سید مهدی موسوی|موسوی، سید مهدی]]، [[تربیت سیاسی در پرتو انتظار (مقاله)|تربیت سیاسی در پرتو انتظار]]، ص ۳۴.</ref>.

::::::«[[یاران حضرت مهدی]] از لحاظ [[تقوی]] و تدین، باید سرآمد [[انسان‌ها]] باشد‌؛ زیرا تا [[یاران مهدی]] به نصاب لازم نرسد، [[اراده خدا]] به [[ظهور]] وی تعلق نمی‌گیرد و آن [[حضرت]]، [[ظهور]] نخواهد کرد؛ چون با افراد [[ناپاک]] و آلوده، [[زندگی]] [[جامعه]] سامان نمی‌پذیرد‌. پس [[وظایف]] [[جامعه مهدوی]] و [[یاران مهدی]]{{ع}}، [[اصلاح]] و [[تزکیه]] [[نفوس]] فردی و [[اجتماعی]] است. هرچه [[جامعه]] به [[فساد]] بیشتر ‌‌آغشته باشد، [[ظهور]] وی بیشتر به تأخیر می‌افتد. بر عکس، هرچه [[جامعه]] به سمت [[اصلاح]] و [[تربیت نفوس]] پیشروی کنند، [[ظهور]] [[حضرت]] نزدیک می‌شود.

::::::«در [[حدیثی]] که از [[امام صادق]] {{ع}} [[روایت]] شده است، معلوم می‌شود که از [[وظایف]] [[زمان غیبت]]، آن است که باید [[ایمان]] داشته باشند و کارهای خیر، انجام دهند نه که دست روی دست بگذارند، و صرفا با لقلقه زبان بگویند، ما منتظریم که در این صورت، [[ایمان]] شخص، هیچ سودی نخواهد داشت. آن [[حضرت]]، در معنای [[آیه]] [[شریف]]: {{متن قرآن|وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا ۚ يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا}}<ref>«خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند وعده داده است که آنان را به یقین در زمین جانشین می‌گرداند- چنان که کسانی پیش از آنها را جانشین گردانید- و بی‌گمان دینی را که برای آنان پسندیده است برای آنها استوار می‌دارد و (حال) آنان ر» سوره نور، آیه ۵۵.</ref> فرمود: درباره [[قائم]] و یاران‌اش، نازل شده است<ref>الغیبة النعمانی ص ۲۴۰ ح ۳۵</ref>.  

::::::«یکی از [[نتایج انتظار]] مثبت و فعال، [[جهاد]] با نفس‌ برای‌ کسب‌ [[ارزش‌های اخلاقی]]، [[دوری از گناهان]] و رسیدن به [[حیات]] مؤمنانه و در‌ واقع تلاش برای کسب رتبه [[عبودیت]] است. از [[امام صادق]]{{ع}} چنین [[نقل]] شده است: {{متن حدیث| مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَكُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْيَنْتَظِرْ وَ لْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ فَإِنْ مَاتَ وَ قَامَ الْقَائِمُ بَعْدَهُ كَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ أَدْرَكَهُ فَجِدُّوا وَ انْتَظِرُوا}}؛ هرکس‌ آرزو‌ دارد از [[اصحاب حضرت قائم]]{{ع}} باشد؛ پس باید [[منتظر]] بوده و به تقوا‌ عمل‌ کند‌ و [[محاسن اخلاق]] را پیشه خود سازد. چنین شخصی [[منتظر]] است و اگر بمیرد و بعد از‌ موتش‌ قائم‌ [[قیام]] کند، اجر کسی را دارد که او را [[درک]] کرده است. پس تلاش‌ کنید‌ و [[منتظر]] باشید<ref>ابن أبی زینب، محمد بن ابراهیم، الغیبه‌، محقق: علی اکبرغفاری، ص۲۰۰.</ref>. [[منتظران]] برای رسیدن به درجاتی از‌ ایمان‌ که‌ با [[روح]] الاهی تأیید شده و رتبه‌ای [[شایسته]] برای کسب [[حیات]] [[جدید]] و مخصوص [[مؤمنان]] است‌ (که‌ همان [[طیبه]] [[توحیدی]] است)؛ [[نیازمند]] [[خودسازی]] و پالایش [[معنوی]] هستند. [[امام صادق]]{{ع}} در بیان‌ ویژگی‌های‌ یاران‌ [[مهدی]]{{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث| وَ أَنَّ مِنْ دِينِهِمُ الْوَرَعَ وَ الْعِفَّةَ وَ الصِّدْقَ وَ الصَّلَاحَ وَ الِاجْتِهَادَ وَ أَدَاءَ الْأَمَانَةِ إِلَى الْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ وَ طُولَ السُّجُودِ وَ الْقِيَامَ بِاللَّيْلِ وَ اجْتِنَابَ الْمَحَارِمِ وَ انْتِظَارَ الْفَرَجِ بِالصَّبْرِ وَ حُسْنَ الصُّحْبَةِ وَ حُسْنَ الْجِوَارِ وَ بَذْلَ الْمَعْرُوفِ وَ كَفَّ الْأَذَى وَ بَسْطَ الْوَجْهِ وَ النَّصِيحَةَ وَ الرَّحْمَةَ لِلْمُؤْمِنِينَ}}؛ و از [[آیین]] ایشان [= [[منتظران]]]‌ است‌: [[تقوا]] و [[ورع]]، [[صدق]]، درستی و تلاش، [[ادای امانت]] به [[نیکوکار]] و [[بدکار]]، طولانی کردن سجده‌ها، [[قیام]] و شب زنده‌داری‌، دوری‌ از [[گناهان]] و [[محارم]] و [[انتظار فرج]] با [[صبر]]، [[حسن]] [[دوستی]] و [[حسن]] [[همسایگی]]، بخشش‌ و نشر‌ نیکی‌ها، خودداری از [[زشتی‌ها]] و پلیدی‌ها، [[خوشرویی]]، نصیحت‌، و رحمت‌ و دلسوزی‌ نسبت به [[مؤمنان]]<ref>مجلسی‌، محمد‌ باقر، بحار‌ الأنوار‌‌، ج۱۰، ص۳۶۱‌.</ref>. در‌ این [[احادیث]] گهربار، ویژگی [[منتظران]]، عمل به [[ارزش‌های اخلاقی]] و [[دوری از گناهان]] دانسته‌ شده‌ است. [[جهاد]] با [[نفس]] و هواهای‌ آن‌، درجه وجودی‌ [[حیات]]‌ معنوی‌ و اختیاری [[مؤمنان]] را اشتداد بخشیده و یکی‌ از‌ لوازم تحقق [[[[حیات]] طیبه]] است. مؤمنانی که به چنین [[حیات]]ی رسیده‌اند، آمادگی‌ وصول‌ به درجات بالاتری از این نوع‌ [[حیات]] را دارند که‌ در‌ [[زمان قیام]] و [[ظهور]] امامشان به‌ وقوع‌ خواهد پیوست؛ [[حیات]]ی مؤمنانه سرشار از [[عبودیت]] و همسو با [[اجرای احکام]] و [[عدالت]] الاهی‌ که‌ [[انسان‌ها]] را به [[قرب]] پروردگارشان‌ می‌رساند‌؛ [[حیات]]ی‌ آگاهانه که با‌ قدرت‌ [[ایمان]] و [[اراده]] اثرگذار در‌ اعمال‌ فرد پدید آمده است»<ref>[[محمد مهدی گرجیان|گرجیان، محمد مهدی]]، [[تحلیل کارآمدی انتظار در [[حیات]] طیبه (مقاله)|تحلیل کارآمدی انتظار در [[حیات]] طیبه]]، ص ۲۲.</ref>.

::::::«از آن جایی که [[منتظران]] خود را منتسب به [[امام زمان]]{{ع}} می‌‌دانند؛ به این نتیجه می‌‌رسند که در [[پیروی]] از آن [[حضرت]] پیش قدم باشند و الگوی [[رفتاری]] و [[اخلاقی]] و [[معنوی]] خود را [[امام زمان]]{{ع}} قرار می‌‌دهند. از آثار این [[الگو]] گرفتن این است که آنان در [[رفتار]] فردی و [[اجتماعی]] بر طبق خواست [[امام زمان]]{{ع}} حرکت کنند و مسیر [[زندگی]] خویش را بر اساس آن تنظیم نمایند. از طرفی چون خواست [[امام زمان]]{{ع}} بر طبق خواست [[خداوند]] است و بر محور آن می‌‌چرخد و غیر از آن نیست، [[رفتار]] [[منتظران]] نیز متأثر از [[اوامر و نواهی]] [[الهی]] و بر محور [[رضایت]] مندی [[خداوند]] خواهد بود و بر مدار [[اوامر و نواهی]] [[الهی]] خواهد چرخید. مداومت آنان بر این امر موجب می‌‌شود تا [[ورع]] و [[پرهیزکاری]] در رفتارشان متجلی شود. در روایاتی که اوصاف [[منتظران]] و [[یاران امام مهدی]]{{ع}} را یادآوری کرده‌اند به این نکته نیز اشاره شده است. [[امام صادق]]{{ع}} از جمله اوصاف [[یاران امام مهدی]]{{ع}} را [[پرهیزگاری]] و [[تقوای الهی]] دانسته و خلق [[نیکو]] را سفارش نموده است"<ref>نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، ص ۲۰۰.</ref>. و در این راستا حفظ [[تقوا]] و [[دین]] داری از سوی [[ائمه]]{{عم}} به عنوان [[وظیفه]] [[مردم]] در زمان [[غیبت حضرت مهدی]]{{ع}} معرفی شده است. یکی از [[اصحاب امام]] [[صادق]]{{ع}} می‌‌گوید: [[خدمت]] [[امام صادق]]{{ع}} نشسته بودیم، آن [[حضرت]] به ما فرمودند: "برای [[صاحب الامر]] غیبتی است، هر کسی باید از [[خدا]] [[پروا]] کند و [[تقوا]] پیشه نماید، و به [[دین]] خود بچسبد و آن را حفظ کند"<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص ۳۳۵ -۳۳۶.</ref>. از این منظر تلاش برای نهادینه سازی این ویژگی در [[رفتار]] [[منتظران]]، وظیفه‌ای [[دینی]] و [[الهی]] است که باید مورد توجه قرار گیرد»<ref>[[محمود ملکی راد|ملکی راد، محمود]]، [[کارکرد مهدویت در اصلاح و تغییر رفتارهای فردی و اجتماعی (مقاله)|کارکرد مهدویت در اصلاح و تغییر رفتارهای فردی و اجتماعی]]، ص ۳۱۰</ref>.

::::::«[[خودسازی]] [[شیعه]]، اصل مهمّی در [[زمان غیبت]] به شمار می‌‌رود و این [[خودسازی]] [[بهترین]] نشانه [[انتظار]] است. ما باید با [[شناخت]] آنچه موجب [[خشنودی]] و [[ناخشنودی]] [[اولیاء]] [[دین]] است خود را بر انجام و ترک آنها که همان [[واجبات]] و [[محرمات]] می‌‌باشند [[تربیت]] کنیم و پیوسته به دنبال نزدیک کردن خود به [[خداوند]] و [[پیامبر]]{{صل}} و عترتش باشیم و در هر لحظه گوش به زنگ [[نداهای آسمانی]] [[جبرئیل]]{{ع}} باشیم که به صورت ناگهانی در فضای [[آسمان]] طنین‌انداز می‌‌شوند. [[امام مهدی]]{{ع}} فرمود: هر یک از شما باید به اموری بپردازد که او را به [[محبّت]] ما نزدیک کند و از کارهایی که ناخوشایند ما می‌‌باشد دوری جوید؛ زیرا [[ظهور]] ما به صورت ناگهانی فرا می‌‌رسد<ref>بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۶.</ref>. [[تقوای الهی]]، [[اخلاق]] [[اسلامی]] و [[زندگی]] همراه با [[گرایش]] [[انتظار]]، ارکان مهم [[خودسازی]] هر شیعه‌ای را تشکیل می‌‌دهند که می‌‌خواهد از [[یاران]] [[حجّت]] [[خدا]] باشد. [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|مَنْ سُرَّ أَنْ يَكُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْيَنْتَظِرْ وَ لْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ فَإِنْ مَاتَ وَ قَامَ الْقَائِمُ بَعْدَهُ كَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ أَدْرَكَهُ فَجِدُّوا وَ انْتَظِرُوا هَنِيئاً لَكُمْ أَيَّتُهَا الْعِصَابَةُ الْمَرْحُومَةُ}}<ref>بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۴۰.</ref>. هر کس [[دوست]] دارد از [[اصحاب قائم]] باشد باید [[منتظر]] باشد و به [[پرهیزکاری]] و کسب خوبی‌های [[اخلاقی]] بپردازد. پس اگر در این حال بمیرد و [[قائم]] [[قیام]] کند، اجر کسی را دارد که او را [[درک]] کرده است. پس تلاش کنید و [[منتظر]] باشید، گوارایتان [[باد]] ای گروه مورد [[رحمت خدا]]»<ref>[[محمد رضا اکبری|اکبری، محمد رضا]]، [[پرچم هدایت (کتاب)|پرچم هدایت]]، ص۶۶.</ref>.

::::::«[[وظیفه]] مهم دیگری که هر [[شیعه]] برعهده دارد، [[تهذیب نفس]] و آراستن خود به [[اخلاق]] نکو است، چنان‌که در روایتی که [[نعمانی]] به [[سند]] خود از [[امام صادق]]{{ع}} [[نقل]] می‌کند، آمده است: "هرکسی [[دوست]] دارد از [[یاران حضرت قائم]]{{ع}}باشد، باید [[منتظر]] باشد و در این حال به [[پرهیزکاری]] و [[اخلاق نیکو]] [[رفتار]] نماید..."<ref>بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۷.</ref>. در [[توقیع]] وارده از [[ناحیه مقدسه]] آمده است: {{متن حدیث|فَمَا يَحْبِسُنَا عَنْهُمْ إِلَّا مَا يَتَّصِلُ بِنَا مِمَّا نَكْرَهُهُ وَ لَا نُؤْثِرُهُ مِنْهُمْ}}؛ ... پس تنها چیزی که ما را از آنان ([[شیعیان]]) پوشیده می‌دارد، همانا چیزهای ناخوشایندی است که از ایشان به ما می‌رسد و خوشایند ما نیست و از آنان [[انتظار]] نمی‌رود<ref>بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۷.</ref>»<ref>[[علی باقی نصرآبادی|نصرآبادی، علی باقی]]، [[نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب (مقاله)|نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب]]، ص۱۳۱-۱۳۲.</ref>.

::::::«[[تهذیب نفس]] و کسب [[فضائل اخلاقی]] [[وظیفه]] مهم دیگری که هر [[شیعه]] [[منتظر]] بر عهده دارد [[تهذیب نفس]] و آراستن خود به [[اخلاق نیکو]] است، چنانکه در روایتی که [[نعمانی]] به [[سند]] خود از [[امام صادق]]{{ع}}، [[نقل]] می‌‌کند آمده است:"هر کس [[دوست]] می‌‌دارد از [[یاران حضرت قائم]]{{ع}}، باشد باید که [[منتظر]] باشد و در این حال به [[پرهیزکاری]] و [[اخلاق نیکو]] [[رفتار]] نماید، در حالی که [[منتظر]] باشد، پس چنانچه بمیرد و پس از مردنش [[قائم]]{{ع}}،بپاخیزد، [[پاداش]] او همچون [[پاداش]] کسی خواهد بود که آن [[حضرت]] را [[درک]] کرده است، پس کوشش کنید و در [[انتظار]] بمانید، گوارا [[باد]] شما را ای گروه مشمول [[رحمت]] [[خداوند]]"<ref>{{متن حدیث| مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَكُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْيَنْتَظِرْ وَ لْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ فَإِنْ مَاتَ وَ قَامَ الْقَائِمُ بَعْدَهُ كَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ أَدْرَكَهُ فَجِدُّوا وَ انْتَظِرُوا هَنِيئاً لَكُمْ أَيَّتُهَا الْعِصَابَةُ الْمَرْحُومَةُ}}؛ النعمانی، محمد بن ابراهیم، پیشین، ص ۲۰۰، ح ۱۶.</ref>.

::::::«[[صفوان بن مهران]] در روایتی به [[نقل]] از [[امام صادق]]{{ع}} می‌‌گوید: "کسی که [[حضرت مهدی]]{{ع}} را [[انکار]] کند در واقع [[حضرت محمد]]{{صل}} را [[انکار]] نموده است"<ref>بحار الأنوار، ج ۲۳، ص ۱۷۳.</ref>. در [[روایت]] دیگری: "[[حضرت مهدی]]{{ع}} شبیه‌ترین فرد به [[حضرت محمد]]{{صل}} می‌‌باشد"<ref>بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۳۹.</ref>. لذا [[روایات]] فوق ناظر بر این است که در واقع [[وجود امام مهدی]]{{ع}} و صفات نیکش را نمی‌توان [[انکار]] نمود. [[حضرت مهدی]]{{ع}} صا حب [[اخلاق]] بسیار نیکوئی می‌‌باشد. [[رسالت]] [[حضرت]] نیز طبق [[رسالت]] [[رسول خدا]]{{صل}}: {{متن حدیث| إِنِّي بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَكَارِمَ الْأَخْلَاقِ}}<ref>المستدرک «نوری»، ج ۱۱، ص ۱۸۷.</ref>، تکمیل‌کننده [[[اخلاق نیک]] [[منتظرین]] است. بنابراین [[حضرت]] همانند خورشیدی پشت [[ابر]] چه در [[زمان غیبت]] و چه در [[زمان ظهور]] باعث افزایش [[معرفت]] فرد نسبت به [[پروردگار]] و [[تربیت]] و پرورش [[اخلاقی]] فرد می‌‌شود. [[قرآن کریم]] و [[تعالیم]] [[اهل بیت]]{{ع}} بیشترین تأکید را بر رشد [[اخلاقی]] و [[معنوی]] [[بشر]] انجام داده‌اند. بدین جهت در روایتی آمده که: "هر کس [[دوست]] بدارد که از [[اصحاب قائم]]{{ع}} باشد هرآینه باید که به [[ظهور]] آن [[حضرت]] [[منتظر]] شود، در ایام انتظارش به [[ورع]] و [[تقوی]] [[رفتار]] نماید و به [[اخلاق]] [[حمیده]] و اوصاف [[پسندیده]] متصف شود<ref>الغیبة «نعمانی»، ص ۲۰۰.</ref>. همان‌طور که در بعد [[فکری]] عنوان شد [[حکومت حضرت مهدی]]{{ع}} [[حکومتی]] عقل‌محور است و [[کمال عقل]] موجب بروز و [[ظهور]] [[اخلاق نیکو]] در [[انسان]] خواهد بود. از سوی دیگر محیط آکنده از هدایت‌های [[قرآن]] و [[سنت‌های الهی]] [[آدمی]] را به [[خوبی‌ها]] سوق می‌‌دهد. [[شیعه]] [[منتظر]] سعی می‌‌کند تا تمامی [[رذائل اخلاقی]] - [[دروغ]]، [[حسادت]]، و مانند آن - در وجود خود [[پاک]] نموده و خود را به [[[اخلاق نیک]] آراسته نماید.

::::::«[[خانواده]] نقش مهم و اساسی در [[تربیت دینی]] [[فرزندان]] دارد و آنان الفبای [[تعلیم و تربیت]] را در محیط [[خانواده]] می‌آموزند. هرقدر والدین با مؤلفه‌های "[[فرهنگ مهدویت]]" آشناتر باشند می‌توانند [[فرزندان]] [[دین]] باورتر به [[جامعه]] تحویل دهند. به طور طبیعی، [[خانواده]] [[منتظر]] [[خانواده]] پویا و پرنشاطی است؛ چرا که ثمره [[انتظار]] چیزی جز تلاش و حرکت نیست. [[مسئولیت]] [[خانواده]] [[منتظر]] از سایر [[مسئولیت‌ها]] سنگین‌تر است و باید کاملاً بر ابعاد گوناگون این [[مسئولیت]] [[آگاهی]] یافت و در انجام آن بر پایه [[احکام الهی]] و [[سنت]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و [[ائمه هدی]]{{عم}} کوشش و دقت فراوان نمود.  

::::::«[[جامعه منتظر]]، برای هماهنگی با [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} در اهتمام به رعایت [[محاسن اخلاق]]، همه [[تلاش]] و کوشش خود را به کار می‌گیرد. در حدیثی از [[امام صادق]]{{ع}} آمده است. "هر کس [[دوست]] دارد از [[یاران حضرت قائم]] {{ع}} باشد، باید [[منتظر]] باشد و در حال [[انتظار]] به [[پرهیزگاری]] و [[اخلاق نیکو]] [[رفتار]] نماید"<ref>{{عربی|" مَنْ‏ سَرَّهُ‏ أَنْ‏ يَكُونَ‏ مِنْ‏ أَصْحَابِ‏ الْقَائِمِ‏ فَلْيَنْتَظِرْ وَ لْيَعْمَلْ‏ بِالْوَرَعِ‏ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ‏‏"}}؛ غیبت نعمانی، ص۲۰۷.</ref>»<ref>[[آفتاب مهر ج۲ (کتاب)|آفتاب مهر]]، ج۲، ص ۱۳۴ - ۱۳۷.</ref>.