شورش خوارج: تفاوت میان نسخه‌ها

{{اصلی|خوارج}}

خوارج در لغت از “خروج” به معنای [[سرکشی]] و طغیان و [[شورشیان]] است و در اصطلاح کسانی که از [[اطاعت امام]] و [[حاکم]] [[شرعی]] بیرون رفته و [[سرپیچی]] و [[طغیان]] کنند، خارجی هستند، یعنی از [[بیعت]] و [[اطاعت]] [[حاکم]] بیرون رفته و بر او [[خروج]] کرده‌ا‌ند.  

بعد از اینکه خوارج در جنگ نهروان کشته شدند، چندین شورش از طرف بازمانده‌های آنها صورت گرفت مانند:  

{{همچنین|امویان}}

یکی از نتایج مهم [[جنگ صِفِّین]] که بر اوضاع کلی [[اسلامی]] تاثیر داشت تشکیل گروهی به نام خوارج بود. این گروه که بعد از فتنه عمروعاص پدید آمدند در مقابل امیرالمؤمنین {{ع}} قرار گرفتند و از طرفی دیگر هم معاویه را نیز منحرف می‌دانستند، لذا معاویه نیز از [[خوارج]] [[نفرت]] داشت.  

بعد از انتقال مرکز [[خلافت]] از [[کوفه]] به دِمَشق، خوارج هیچگاه تحت پرچم واحدی درنیامدند و همواره با همدیگر اختلاف داشتند لذا سرکوب آنان توسط فرمانداران معاویه به سهولت انجام می‌گرفت. در زمان معاویه چندین جنگ برعلیه او انجام دادند مانند:

[[زیاد بن ابیه]] [[استاندار بصره]] و سپس فرزند او عبیدالله همواره با ایشان درگیر بوده و آنها را تعقیب می‌کردند. برخی از آنان را [[زندانی]] و برخی دیگر را کشتند<ref>ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۲۹۹، ۳۱۲ و ۳۱۳.</ref>. با وجود شدّت عمل و [[خشونت]] [[استانداران]] در همه دوران معاویه [[سرزمین]] [[عراق]] همچنان ناآرام بود<ref>[[محمد سهیل طقوش|طقوش]] و [[رسول جعفریان|جعفریان]]، [[دولت امویان (کتاب)|دولت امویان]] ص ۲۳.</ref>.

بعد از دوران معاویه خوارج پیوسته با [[امویان]] [[مخالفت]] می‌کردند؛ زیرا آنان را [[غاصبان خلافت]] می‌دانستند. آنان [[نظام]] جدیدی در [[بسیج]] نظامی بنا نهادند که بر [دو اصل نظامی:] حرکت [و جابه‌جایی] سریع نیروها و [[ابتکار]] عمل در میدان [[نبرد]] تکیه داشت و همین موجب استمرار حرکت‌شان شد. آنها ابتدا با [[عبدالله بن زبیر]] هم‌پیمان شدند منتها بعد از اینکه مشخص شد [[ابن زبیر]] مخالف نظر آنان است، این هم‌پیمانی از بین رفت و آنان مکه را ترک کردند. بر اثر این [[اقدام]]، خوارج به فرقه‌های مختلفی تقسیم شدند و درگیری داخلی میان‌شان بروز کرد. مشهورترین این گروه‌ها [[ازارقه]]، صُفْریه و [[اباضیه]] بودند<ref>مبرد، ابوالعباس محمد بن یزید، الکامل فی اللغة و الأدب، ج۲، ص۲۲۰، ازارقه یاران نافع بن ازرق و افراطی‌ترین فرقه خوارج بودند. صُفْریه، یاران زباد بن اصفر و اباضیه پیروان عبدالله بن اباض بودند.</ref>.<ref>[[محمد سهیل طقوش|طقوش]] و [[رسول جعفریان|جعفریان]]، [[دولت امویان (کتاب)|دولت امویان]] ص ۱۱۴.</ref>

{{همچنین|عباسیان}}

مهم‌ترین خاستگاه خوارج در [[زمان]] عباسیان، منطقه سیستان و [[خراسان]] و قسمت پایین بین‌النهرین بود. خوارج همزمان با دستیابی [[آل عباس]] بر خلافت، اوضاع [[سیاسی]] مناطق مذکور را به‌شدت آشفته ساخته بودند و به رغم [[کوشش]] فرمانداران عباسی برای آرام کردن اوضاع، [[آشوب]] و [[فتنه]] آنان در آن دیار چنان بالا گرفته بود که [[حکومت عباسی]] را در [[مشرق]] [[ایران]] به‌شدت [[تضعیف]] و سرانجام نابود کرد. برخی از درگیری‌هایی که در آن زمان روی داد عبارت بود از:  

بعد از مرگ هارون و بازگشت مأمون به بغداد کار سرکوب خوارج به [[آل طاهر]] سپرده شد. [[طاهر]] در دفع خوارج اهتمام بسیار کرد. فرزندش، [[طلحه]] نیز تمام هم خود را صرف [[مبارزه]] با آنان کرد. [[جنبش‌های خوارج]] با مرگ [[حمزة بن آذرک]] به [[سال ۲۱۳ ق]]. فروکش کرد؛ اما چون [[طلحة بن طاهر]] نیز در همان سال از [[دنیا]] رفت، خوارج از نو مجال فعالیت یافته و این بار به [[رهبری]] ابوعوف، در خراسان و سیستان [[آشوب]] و [[فتنه]] به پا کردند.

== جستارهای وابسته ==

== منابع ==

{{پایان منابع}}

{{پانویس}}