بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'رحم' به 'رحم') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
مادر بزرگوار [[امام باقر]]{{ع}}، نوه [[امام]]، دختر امام و [[همسر]] امام است. وی سومین [[فاطمه]] از تبار هاشم است که در رحم [[مطهر]] و [[پاک]] او امامی پرورش یافته است. فاطمه اول، [[فاطمه بنت اسد]] از تبار هاشم، [[مادر امام علی]]{{ع}} است. فاطمه دوم، [[حضرت زهرا]]{{س}}، مادر [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}} است. فاطمه سوم، دختر [[امام حسن]]{{ع}}، همسر [[امام زین العابدین]]{{ع}} و مادر امام باقر{{ع}} است که [[خداوند]] خواست تا از سوی فرزند این بانوی گرامی، [[علوم آل محمد]] را شکافته، در [[جهان]] منتشر سازد. وی اولین دختر از [[نسل علی]]{{ع}} و زهرا{{س}} است که امامی را به [[دنیا]] آورده و آخرین [[زن]] [[علوی]] و فاطمی است که [[افتخار]] مادر بودن امام را کسب نموده است؛ زیرا بعد از امام باقر{{ع}} [[مادران]] [[امامان]] از تبارهای مختلف دیگری بوده‌اند. | |||
وی سومین [[فاطمه]] از تبار هاشم است که در رحم [[مطهر]] و [[پاک]] او امامی پرورش یافته است. فاطمه اول، [[فاطمه بنت اسد]] از تبار هاشم، [[مادر امام علی]]{{ع}} است. فاطمه دوم، [[حضرت زهرا]]{{س}}، [[ | |||
با توجه به موقعیت [[خانوادگی]] مادر گرامی امام باقر{{ع}} و منسوب بودن او به [[خاندان پیامبر]]، [[انتظار]] این بود که شرح حال ایشان به تفصیل بیان شده باشد؛ ولی با توجه به جوّ خفقانی که [[بنی‌امیه]] در دوره زندگانی آن بانو برای خاندان پیامبر به وجود آورده بودند، متأسفانه اطلاعات اندکی از [[زندگی]] ایشان در دست است | با توجه به موقعیت [[خانوادگی]] مادر گرامی امام باقر{{ع}} و منسوب بودن او به [[خاندان پیامبر]]، [[انتظار]] این بود که شرح حال ایشان به تفصیل بیان شده باشد؛ ولی با توجه به جوّ خفقانی که [[بنی‌امیه]] در دوره زندگانی آن بانو برای خاندان پیامبر به وجود آورده بودند، متأسفانه اطلاعات اندکی از [[زندگی]] ایشان در دست است<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۱۳۵.</ref>. | ||
==نام، [[کنیه]] و [[القاب]]== | ==نام، [[کنیه]] و [[القاب]]== | ||
تنها نامی که برای مادر گرامی امام باقر{{ع}} ذکر کرده‌اند، فاطمه است<ref>اعلام الوری، ص۲۴۴؛ الطبقات الکبری، ج۵، ص۱۳۸؛ بحارالانوار، ج۴۶، ص۲۱۲.</ref>. کنیه‌های او عبارت است از: امّ عبداللّه، امّ [[الحسن]]<ref>بحارالانوار، ج۴۶، ص۱۵۵؛ اعیان الشیعه، ج۱، ص۶۵۰؛ احقاق الحق، ج۱۲، ص۱۵۲.</ref>، امّ [[عبده]] و امّ [[عبیده]]<ref>روضة الواعظین، ص۱۷۷؛ عوالم، ج۱۹، ص۱۷.</ref>. لقب‌های او عبارت است از: [[صدیقه]]<ref>الدرّ النظیم، ص۶۰۴.</ref>، [[آمنه]]، [[تقیه]] و محسنه<ref>تواریخ نبی و الآل، ص۹۰.</ref>. درباره نام مادر ایشان بین [[مورخان]] [[اختلاف]] وجود دارد. شاید یکی از علل اختلاف در نام مادر ایشان تشابه اسمی بین [[دختران]] امام حسن{{ع}} باشد که بنا به نقل [[شیخ مفید]]، غیر از او، دو دختر دیگر امام حسن{{ع}} نیز فاطمه نام داشتند<ref>الارشاد، ص۳۶۱.</ref>.<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۱۳۶.</ref> | تنها نامی که برای مادر گرامی امام باقر{{ع}} ذکر کرده‌اند، فاطمه است<ref>اعلام الوری، ص۲۴۴؛ الطبقات الکبری، ج۵، ص۱۳۸؛ بحارالانوار، ج۴۶، ص۲۱۲.</ref>. کنیه‌های او عبارت است از: امّ عبداللّه، امّ [[الحسن]]<ref>بحارالانوار، ج۴۶، ص۱۵۵؛ اعیان الشیعه، ج۱، ص۶۵۰؛ احقاق الحق، ج۱۲، ص۱۵۲.</ref>، امّ [[عبده]] و امّ [[عبیده]]<ref>روضة الواعظین، ص۱۷۷؛ عوالم، ج۱۹، ص۱۷.</ref>. لقب‌های او عبارت است از: [[صدیقه]]<ref>الدرّ النظیم، ص۶۰۴.</ref>، [[آمنه]]، [[تقیه]] و محسنه<ref>تواریخ نبی و الآل، ص۹۰.</ref>. درباره نام مادر ایشان بین [[مورخان]] [[اختلاف]] وجود دارد. شاید یکی از علل اختلاف در نام مادر ایشان تشابه اسمی بین [[دختران]] امام حسن{{ع}} باشد که بنا به نقل [[شیخ مفید]]، غیر از او، دو دختر دیگر امام حسن{{ع}} نیز فاطمه نام داشتند<ref>الارشاد، ص۳۶۱.</ref>.<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۱۳۶.</ref> | ||
==پیوند با [[برکت]]== | ==پیوند با [[برکت]]== | ||
[[ | ازدواج [[امام سجاد]]{{ع}} با دختر عمویش [[فاطمه]]، دختر [[امام حسن]]{{ع}}، از خاطره‌انگیز‌ترین ازدواج‌ها در [[بیت]] [[امامت]] است. سال‌ها قبل، بیت [[نبوّت]]، به سبب [[ازدواج]] [[علی بن ابی‌طالب]]{{ع}} و فاطمه بنت محمد{{صل}}، غرق در [[سرور]] و [[شادی]] شده بود و اینک یک بار دیگر، بیت امامت با [[ازدواج علی]] و فاطمه‌ای دیگر از [[فرزندان علی]]{{ع}} و فاطمه{{س}}، یعنی [[علی بن حسین]]{{ع}} و فاطمه بنت [[حسن]]{{ع}} روشن می‌شد. | ||
با این ازدواج، دو [[نسل]] [[امامت امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}} به هم رسیدند و فرزندانی [[پاک]] و [[طاهر]] به [[دنیا]] آمدند<ref>اعلام الوری، ص۲۴۶؛ اعیان الشیعه، ج۱، ص۶۵۰.</ref>. | با این ازدواج، دو [[نسل]] [[امامت امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}} به هم رسیدند و فرزندانی [[پاک]] و [[طاهر]] به [[دنیا]] آمدند<ref>اعلام الوری، ص۲۴۶؛ اعیان الشیعه، ج۱، ص۶۵۰.</ref>. | ||
اطلاع دقیقی درباره [[تاریخ]] این ازدواج در دست نیست. [[جواد فاضل]] تنها این مقدار اشاره می‌کند که در سال پنجاه قمری که [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} به [[شهادت]] رسید، امام حسین{{ع}} هم به نام امامت و هم در جایگاه شیخ و [[سید]] [[خانواده]]، [[سرپرستی]] [[فرزندان]] [[برادر]] را بر عهده گرفت. [[سید الشهداء]]{{ع}} فاطمه دختر برادرش را برای پسرش علی{{ع}} [[عقد]] کرد و دختر خود فاطمه را به عقد [[حسن بن حسن]] (برادر زاده خود) در آورد<ref>معصوم هفتم، ص۱.</ref>. | اطلاع دقیقی درباره [[تاریخ]] این ازدواج در دست نیست. [[جواد فاضل]] تنها این مقدار اشاره می‌کند که در سال پنجاه قمری که [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} به [[شهادت]] رسید، امام حسین{{ع}} هم به نام امامت و هم در جایگاه شیخ و [[سید]] [[خانواده]]، [[سرپرستی]] [[فرزندان]] [[برادر]] را بر عهده گرفت. [[سید الشهداء]]{{ع}} فاطمه دختر برادرش را برای پسرش علی{{ع}} [[عقد]] کرد و دختر خود فاطمه را به عقد [[حسن بن حسن]] (برادر زاده خود) در آورد<ref>معصوم هفتم، ص۱.</ref>. | ||
مسلّم است که این ازدواج در دوران [[امامت امام حسین]]{{ع}} صورت گرفته است. [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: وقتی [[امام سجاد]]{{ع}} با امّ عبداللّه، دختر امام حسن{{ع}} ازدواج نمود، علی بن حسین{{ع}} او را [[صدیقه]] نامید<ref>الدرّ النظیم، ص۴۰۶؛ دلائل الامامه، ص۲۱۷؛ عوالم، ج۱۹، ص۱۷.</ref>. | |||
[[امام زین العابدین]]{{ع}} شش [[همسر]] داشت. در میان این [[همسران]]، تنها همسر دائمی آن | |||
[[امام زین العابدین]]{{ع}} شش [[همسر]] داشت. در میان این [[همسران]]، تنها همسر دائمی آن حضرت، فاطمه دختر امام حسن{{ع}} بود. بقیه همسران آن حضرت، [[کنیز]] و امّ ولد بودند<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۱۳۶.</ref>. | |||
==تولّد فرزند== | ==تولّد فرزند== | ||
بدون [[شک]]، شیرین‌ترین و [[بهترین]] دوره [[عمر]] فاطمه وقتی بود که پنجمین اختر فروزان و [[چراغ هدایت]]، [[امام باقر]]{{ع}} را به دنیا آورد. جدّش، [[پیامبر اکرم]]{{صل}} از طریق [[جابر بن عبداللّه انصاری]]، نویدِ فرزندش را داده و به او [[سلام]] رسانده و نام او را نیز فرموده بود<ref>الفصول المهمة، ص۱۵؛ کشف الغمه، ص۱۲۳.</ref>. | بدون [[شک]]، شیرین‌ترین و [[بهترین]] دوره [[عمر]] فاطمه وقتی بود که پنجمین اختر فروزان و [[چراغ هدایت]]، [[امام باقر]]{{ع}} را به دنیا آورد. جدّش، [[پیامبر اکرم]]{{صل}} از طریق [[جابر بن عبداللّه انصاری]]، نویدِ فرزندش را داده و به او [[سلام]] رسانده و نام او را نیز فرموده بود<ref>الفصول المهمة، ص۱۵؛ کشف الغمه، ص۱۲۳.</ref>. | ||
[[امام محمد باقر]]{{ع}} در [[سال ۵۷ ق]] در [[مدینه]] به دنیا آمد<ref>اصول کافی، ج۲، ص۴۹۵؛ تحفة الأبرار فی مناقب الأئمة الأبرار، ص۱۶۷.</ref>. با [[تولد]] آن | |||
[[امام محمد باقر]]{{ع}} در [[سال ۵۷ ق]] در [[مدینه]] به دنیا آمد<ref>اصول کافی، ج۲، ص۴۹۵؛ تحفة الأبرار فی مناقب الأئمة الأبرار، ص۱۶۷.</ref>. با [[تولد]] آن حضرت، [[نسل]] [[پاک]] [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}} به هم پیوند خورد. | |||
[[ابن شهر آشوب]] می‌گوید: | [[ابن شهر آشوب]] می‌گوید: | ||
[[امام باقر]]{{ع}} [[هاشمی]] است؛ از [[پدر]] و [[مادری]] هاشمی و [[علوی]] | [[امام باقر]]{{ع}} [[هاشمی]] است؛ از [[پدر]] و [[مادری]] هاشمی و [[علوی]]؛ از پدر و مادری علوی و فاطمی؛ زیرا وی اولین کسی است که در او نسل امام حسن و امام حسین{{عم}} جمع شد و مادرش دختر امام حسن{{ع}} بود<ref>روضة الواعظین، ص۱۷۷؛ مناقب، ج۴، ص۲۲۵.</ref>. | ||
سرانجام با استقرار [[امامت امام باقر]]{{ع}}، [[امامت]] از نسل امام حسن و امام حسین{{عم}} ادامه یافت. [[امامان]] بعد از امام باقر{{ع}}، از نسل امام حسن و امام حسین{{ع}} | سرانجام با استقرار [[امامت امام باقر]]{{ع}}، [[امامت]] از نسل امام حسن و امام حسین{{عم}} ادامه یافت. [[امامان]] بعد از امام باقر{{ع}}، از نسل امام حسن و امام حسین{{ع}} هستند و [[فاطمه]]، دختر امام حسن{{ع}}، مادر هشت [[امام]] [[معصوم]] گردید. درباره پیوند دو نسل امامت، در [[زیارت‌نامه]] حضرت [[فاطمه معصومه]] (دختر [[موسی بن جعفر]]{{ع}}) آمده است: {{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ}}<ref>بحارالانوار، ج۱۰۲، ص۲۶۶.</ref>؛ [[سلام]] بر تو ای دختر [[حسن]] و [[حسین]]{{عم}}! این جمله گویای این است که بعد از امام باقر،{{ع}} نسل امامان به هر دو [[برادر]] امام حسن و امام حسین{{عم}}) بازمی‌گردد<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۱۳۷.</ref>. | ||
==تعداد [[فرزندان]]== | ==تعداد [[فرزندان]]== | ||
بنابر قول مشهور، [[امام سجاد]]{{ع}} پانزده فرزند داشت. برخی امام باقر{{ع}} را تنها [[فرزند فاطمه بنت الحسن]] می‌دانند و می‌گویند: «[[مادران]] فرزندان دیگر امام سجاد{{ع}}، همگی امّ ولد بوده‌اند»<ref>الارشاد، ص۵۰۶؛ الفصول المهمه، ص۲۰۸؛ کشف الغمه، ج۲، ص۹۰.</ref>. ابن شهر آشوب و [[علامه مجلسی]] ثمره [[ازدواج]] امّ عبدالله و امام سجاد{{ع}} را دو پسر دانسته و گفته‌اند: | بنابر قول مشهور، [[امام سجاد]]{{ع}} پانزده فرزند داشت. برخی امام باقر{{ع}} را تنها [[فرزند فاطمه بنت الحسن]] می‌دانند و می‌گویند: «[[مادران]] فرزندان دیگر امام سجاد{{ع}}، همگی امّ ولد بوده‌اند»<ref>الارشاد، ص۵۰۶؛ الفصول المهمه، ص۲۰۸؛ کشف الغمه، ج۲، ص۹۰.</ref>. ابن شهر آشوب و [[علامه مجلسی]] ثمره [[ازدواج]] امّ عبدالله و امام سجاد{{ع}} را دو پسر دانسته و گفته‌اند: همه [[فرزندان امام سجاد]]{{ع}} از [[کنیزان]] و [[ام ولد]] بودند؛ مگر دو پسر: [[امام محمد باقر]]{{ع}} و عبداللّه که مادر هر دو امّ عبداللّه (دختر امام حسن{{ع}}) بود<ref>مناقب، ج۴، ص۱۸۹؛ بحارالانوار، ج۴۶، ص۱۵۵.</ref>. | ||
همه [[فرزندان امام سجاد]]{{ع}} از [[کنیزان]] و [[ام ولد]] بودند؛ مگر دو پسر: [[امام محمد باقر]]{{ع}} و عبداللّه که مادر هر دو امّ عبداللّه (دختر امام حسن{{ع}}) بود<ref>مناقب، ج۴، ص۱۸۹؛ بحارالانوار، ج۴۶، ص۱۵۵.</ref>. | |||
[[ابن سعد]] و [[شیخ عباس قمی]] ثمره ازدواج امّ عبداللّه و [[امام زین العابدین]]{{ع}} را چهار فرزند، به نام‌های امام محمد باقر{{ع}}، حسن، حسین و عبداللّه باهر شمرده‌اند<ref>الطبقات الکبری، ج۵، ص۱۵۶؛ منتهی الآمال، ج۱، ص۴۵۷.</ref>.<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۱۳۸.</ref> | [[ابن سعد]] و [[شیخ عباس قمی]] ثمره ازدواج امّ عبداللّه و [[امام زین العابدین]]{{ع}} را چهار فرزند، به نام‌های امام محمد باقر{{ع}}، حسن، حسین و عبداللّه باهر شمرده‌اند<ref>الطبقات الکبری، ج۵، ص۱۵۶؛ منتهی الآمال، ج۱، ص۴۵۷.</ref>.<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۱۳۸.</ref> | ||
==امام باقر{{ع}} [[راوی]] [[کرامت]] مادر== | ==امام باقر{{ع}} [[راوی]] [[کرامت]] مادر== | ||
مادر گرامی امام باقر{{ع}}، زنی نمونه و ممتاز و بسیار باتقوا و [[زاهد]] بود. [[فاطمه]]، [[مستجاب]] الدعوة بود و [[قدرت]] [[تصرف در امور]] [[تکوینی]] را داشت. | مادر گرامی امام باقر{{ع}}، زنی نمونه و ممتاز و بسیار باتقوا و [[زاهد]] بود. [[فاطمه]]، [[مستجاب]] الدعوة بود و [[قدرت]] [[تصرف در امور]] [[تکوینی]] را داشت. [[امام محمد باقر]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|كَانَتْ أُمِّي قَاعِدَةً عِنْدَ جِدَارٍ، فَتَصَدَّعَ الْجِدَارُ، و سَمِعْنَا هَدَّةً شَدِيدَةً، فَقَالَتْ بِيَدِهَا: لَا، و حَقِّ الْمُصْطَفى، مَا أَذِنَ اللَّهُ لَكَ فِي السُّقُوطِ، فَبَقِيَ مُعَلَّقاً فِي الْجَوِّ حَتّى جَازَتْهُ، فَتَصَدَّقَ أَبِي عَنْهَا بِمِائَةِ دِينَارٍ}}<ref>اصول کافی، ج۲، ص۴۹۵؛ الدرّ النظیم، ص۴۶۰.</ref>؛ مادرم کنار دیواری نشسته بود که آن دیوار [[شکست]] و ما صدای مهیبی را شنیدیم. مادرم با دستش اشاره کرد و گفت: نه، به [[حق]] [[مصطفی]]! [[خداوند]] به تو اجازه افتادن نداده. پس دیوار در هوا معلق ماند تا مادرم کنار رفت و دیوار فرو ریخت. پدرم، [[امام سجاد]]{{ع}} صد دینار از طرف او [[صدقه]] داد. | ||
[[امام محمد باقر]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|كَانَتْ أُمِّي قَاعِدَةً عِنْدَ جِدَارٍ، فَتَصَدَّعَ الْجِدَارُ، و سَمِعْنَا هَدَّةً شَدِيدَةً، فَقَالَتْ بِيَدِهَا: لَا، و حَقِّ الْمُصْطَفى، مَا أَذِنَ اللَّهُ لَكَ فِي السُّقُوطِ، فَبَقِيَ مُعَلَّقاً فِي الْجَوِّ حَتّى جَازَتْهُ، فَتَصَدَّقَ أَبِي عَنْهَا بِمِائَةِ دِينَارٍ}}<ref>اصول کافی، ج۲، ص۴۹۵؛ الدرّ النظیم، ص۴۶۰.</ref>؛ مادرم کنار دیواری نشسته بود که آن دیوار [[شکست]] و ما صدای مهیبی را شنیدیم. مادرم با دستش اشاره کرد و گفت: نه، به [[حق]] [[مصطفی]]! [[خداوند]] به تو اجازه افتادن نداده. پس دیوار در هوا معلق ماند تا مادرم کنار رفت و دیوار فرو ریخت. پدرم، [[امام سجاد]]{{ع}} صد دینار از طرف او [[صدقه]] داد. | |||
از این [[حدیث شریف]] استفاده می‌شود که مادر امام باقر{{ع}} دارای [[کرامت الهی]] بود؛ همان کرامتی که خداوند فقط به افراد ویژه‌ای از اولیای خود [[عنایت]] می‌نماید. چنین کرامتی برای هر کسی فراهم نمی‌گردد؛ مگر با [[طهارت]] نفس و [[ارتباط]] [[قوی]] با خداوند | از این [[حدیث شریف]] استفاده می‌شود که مادر امام باقر{{ع}} دارای [[کرامت الهی]] بود؛ همان کرامتی که خداوند فقط به افراد ویژه‌ای از اولیای خود [[عنایت]] می‌نماید. چنین کرامتی برای هر کسی فراهم نمی‌گردد؛ مگر با [[طهارت]] نفس و [[ارتباط]] [[قوی]] با خداوند<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۱۳۹.</ref>. | ||
==از نگاه [[امام صادق]]{{ع}}== | ==از نگاه [[امام صادق]]{{ع}}== | ||
امام صادق{{ع}} درباره مادربزرگش، فاطمه بنت الحسن، فرمود: {{متن حدیث|كَانَتْ صِدِّيقَةً لَمْ تُدْرَكْ فِي آلِ الْحَسَنِ{{ع}} مِثْلُهَا}}<ref>اصول کافی، ج۱، ص۵۳۶؛ بحارالانوار، ج۴۶، ص۲۱۵.</ref>؛ «او زنی راست‌گو بود و نظیری در [[خاندان امام حسن]]{{ع}} نداشت» | امام صادق{{ع}} درباره مادربزرگش، فاطمه بنت الحسن، فرمود: {{متن حدیث|كَانَتْ صِدِّيقَةً لَمْ تُدْرَكْ فِي آلِ الْحَسَنِ{{ع}} مِثْلُهَا}}<ref>اصول کافی، ج۱، ص۵۳۶؛ بحارالانوار، ج۴۶، ص۲۱۵.</ref>؛ «او زنی راست‌گو بود و نظیری در [[خاندان امام حسن]]{{ع}} نداشت»<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۱۴۰.</ref>. | ||
==در [[کربلا]]== | ==در [[کربلا]]== | ||
ام عبداللّه همراه همسرش [[امام زین العابدین]]{{ع}} و فرزندش [[امام باقر]]{{ع}} در کربلا حضور داشت<ref>أعلام النساء المؤمنات، ص۴۹۸؛ ریاحین الشریعه، ج۳، ص۱۲؛ در مکتب فجر دانش‌ها حضرت امام باقر{{ع}}، ص۲۸.</ref> و [[شهادت]] عمویش [[امام حسین]]{{ع}} و برادرانش قاسم و عبداللّه و به [[غل و زنجیر]] کشیدن و [[اسارت]] [[همسر]] بیمارش و [[تشنگی]] فرزند خردسالش، امام باقر{{ع}} را به چشم دید. امام باقر از تلخ‌کامی‌های آن [[روز]] چنین یاد می‌کند: | ام عبداللّه همراه همسرش [[امام زین العابدین]]{{ع}} و فرزندش [[امام باقر]]{{ع}} در کربلا حضور داشت<ref>أعلام النساء المؤمنات، ص۴۹۸؛ ریاحین الشریعه، ج۳، ص۱۲؛ در مکتب فجر دانش‌ها حضرت امام باقر{{ع}}، ص۲۸.</ref> و [[شهادت]] عمویش [[امام حسین]]{{ع}} و برادرانش قاسم و عبداللّه و به [[غل و زنجیر]] کشیدن و [[اسارت]] [[همسر]] بیمارش و [[تشنگی]] فرزند خردسالش، امام باقر{{ع}} را به چشم دید. امام باقر از تلخ‌کامی‌های آن [[روز]] چنین یاد می‌کند: {{متن حدیث|قتل جدّي الحسين و لي أربعة سنين و إنّي لأذكر مقتله و ما نالنا في ذلك الوقت}}<ref>بحار الانوار، ج۴۶، ص۱۳۴.</ref>؛ [[زمان]] شهادت جدّ بزرگوارم، [[حسین]]{{ع}}، من چهار ساله بودم و جریان شهادت آن حضرت و مصیبت‌های طاقت‌فرسایی که آن [[روز]] بر ما گذشت همه را به یاد دارم. | ||
{{متن حدیث|قتل جدّي الحسين و لي أربعة سنين و إنّي لأذكر مقتله و ما نالنا في ذلك الوقت}}<ref>بحار الانوار، ج۴۶، ص۱۳۴.</ref>؛ [[زمان]] شهادت جدّ بزرگوارم، [[حسین]]{{ع}}، من چهار ساله بودم و جریان شهادت آن | |||
بعید است آن | بعید است آن حضرت، بدون [[مادر]] همراه کاروان به [[کربلا]] آمده باشد؛ از این‌رو می‌شود گفت مادر امام باقر{{ع}} در کربلا حضور داشت و جزو [[اسیران]] بوده است<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۱۴۰.</ref>. | ||
==نام مادر امام باقر{{ع}} در صحیفه‌ای از [[نور]]== | ==نام مادر امام باقر{{ع}} در صحیفه‌ای از [[نور]]== | ||
[[جابر بن عبداللّه انصاری]] می‌گوید: | [[جابر بن عبداللّه انصاری]] می‌گوید: وقتی [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} متولد شد، ارادتمندان [[نبوی]] و [[علوی]] برای عرض تبریک به [[خانه علی]]{{ع}} و زهرا{{س}} مشرّف می‌شدند. من نیز بدین [[هدف]] به [[منزل]] ایشان رفتم و دیدم صحیفه‌ای بسیار [[نورانی]] در دست [[حضرت زهرا]]{{س}} است و می‌گرید. پرسیدم: ای [[سیده زنان]]! این [[صحیفه]] چیست؟ | ||
وقتی [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} متولد شد، ارادتمندان [[نبوی]] و [[علوی]] برای عرض تبریک به [[خانه علی]]{{ع}} و زهرا{{س}} مشرّف می‌شدند. من نیز بدین [[هدف]] به [[منزل]] ایشان رفتم و دیدم صحیفه‌ای بسیار [[نورانی]] در دست [[حضرت زهرا]]{{س}} است و می‌گرید. پرسیدم: ای [[سیده زنان]]! این [[صحیفه]] چیست؟ | |||
فرمود: جابر! این صحیفه‌ای است که اسامی پیشوایانی در آن نوشته شده که از [[نسل]] من می‌باشند. از زهرا{{س}} تقاضا کردم صحیفه را به من بدهد تا آن را بخوانم. | فرمود: جابر! این صحیفه‌ای است که اسامی پیشوایانی در آن نوشته شده که از [[نسل]] من می‌باشند. از زهرا{{س}} تقاضا کردم صحیفه را به من بدهد تا آن را بخوانم. [[حضرت فاطمه]]{{س}} فرمود: ای جابر! اگر ممنوع نبود آن را به دست تو می‌دادم؛ ولی دست زدن به آن جایز نیست؛ مگر برای [[نبی]] یا [[وصی]] یا [[اهل بیت]] نبی. فقط اجازه داری بدون این که به آن دست بزنی، آن را بخوانی. دیدم در آن صحیفه، نام‌های همه [[امامان]] و مادرانشان نوشته شده است. | ||
[[حضرت فاطمه]]{{س}} فرمود: ای جابر! اگر ممنوع نبود آن را به دست تو می‌دادم؛ ولی دست زدن به آن جایز نیست؛ مگر برای [[نبی]] یا [[وصی]] یا [[اهل بیت]] نبی. فقط اجازه داری بدون این که به آن دست بزنی، آن را بخوانی. دیدم در آن صحیفه، نام‌های همه [[امامان]] و مادرانشان نوشته شده است. | |||
در قسمتی از صحیفه چنین نوشته بود: {{متن حدیث|ابو جعفر محمد بن علي باقر{{ع}} أمّه امّ عبدالله بنت | در قسمتی از صحیفه چنین نوشته بود: {{متن حدیث|ابو جعفر محمد بن علي باقر{{ع}} أمّه امّ عبدالله بنت الحسن بن علي بن ابي طالب{{ع}}}}<ref>الاحتجاج، ج۲، ص۲۹۷؛ ملحقات احقاق الحق، ج۱۲، ص۱۷؛ بحارالانوار، ج۳۶، ص۱۹۶.</ref>. | ||
از این [[حدیث]] به دست می‌آید که امامان و [[مادران]] آنان توسط [[خداوند]] تعیین شده‌اند | از این [[حدیث]] به دست می‌آید که امامان و [[مادران]] آنان توسط [[خداوند]] تعیین شده‌اند<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۱۴۱.</ref>. | ||
==[[وفات]]== | ==[[وفات]]== | ||
[[زندگی]] [[فاطمه بنت الحسن]] در سه دوره مهم [[تاریخی]]، یعنی دوران [[امامت امام حسن]]، [[امام حسین]] و [[امام زین العابدین]]{{عم}} شکل گرفت. [[اختناق]] [[حاکمان ظالم]] بر سراسر [[مملکت اسلامی]] [[سایه]] افکنده بود. [[خاندان پیامبر اسلام]] مورد [[بی‌مهری]] [[مسلمانان]] قرار گرفته بودند. [[امام سجاد]]{{ع}} گوشه‌ای از اوضاع آن دوران را چنین ترسیم کرده است: «در همه [[مکه]] و [[مدینه]]، بیست نفر هم ما را [[دوست]] ندارند»<ref>بحار الانوار، ج۴۶، ص۱۴۳.</ref>. | [[زندگی]] [[فاطمه بنت الحسن]] در سه دوره مهم [[تاریخی]]، یعنی دوران [[امامت امام حسن]]، [[امام حسین]] و [[امام زین العابدین]]{{عم}} شکل گرفت. [[اختناق]] [[حاکمان ظالم]] بر سراسر [[مملکت اسلامی]] [[سایه]] افکنده بود. [[خاندان پیامبر اسلام]] مورد [[بی‌مهری]] [[مسلمانان]] قرار گرفته بودند. [[امام سجاد]]{{ع}} گوشه‌ای از اوضاع آن دوران را چنین ترسیم کرده است: «در همه [[مکه]] و [[مدینه]]، بیست نفر هم ما را [[دوست]] ندارند»<ref>بحار الانوار، ج۴۶، ص۱۴۳.</ref>. | ||
اختناق این دوران سبب شد [[قبر]] مادر امام باقر{{ع}} و [[تاریخ]] [[وفات]] مادرش مخفی بماند. تنها در بعضی منابع آمده است که [[فاطمه بنت الحسن]]، [[مادر]] گرامی [[امام باقر]]{{ع}}، در ۵۷ سالگی در [[مدینه]] در گذشت<ref>ریاحین الشریعه، ج۳، ص۱۶.</ref>.<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۱۴۱.</ref> | اختناق این دوران سبب شد [[قبر]] مادر امام باقر{{ع}} و [[تاریخ]] [[وفات]] مادرش مخفی بماند. تنها در بعضی منابع آمده است که [[فاطمه بنت الحسن]]، [[مادر]] گرامی [[امام باقر]]{{ع}}، در ۵۷ سالگی در [[مدینه]] در گذشت<ref>ریاحین الشریعه، ج۳، ص۱۶.</ref>.<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۱۴۱.</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||