|
|
| خط ۳: |
خط ۳: |
| <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[آیه در قرآن]] - [[آیه در علوم قرآنی]] - [[آیه در کلام اسلامی]] - [[آیه در فقه اسلامی]] - [[آیه در معارف دعا و زیارات]] - [[آیه در معارف و سیره سجادی]] - [[آیه در معارف و سیره رضوی]] </div> | | <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[آیه در قرآن]] - [[آیه در علوم قرآنی]] - [[آیه در کلام اسلامی]] - [[آیه در فقه اسلامی]] - [[آیه در معارف دعا و زیارات]] - [[آیه در معارف و سیره سجادی]] - [[آیه در معارف و سیره رضوی]] </div> |
|
| |
|
| ==مقدمه==
| | '''آیه:''' پاره‌ای از حروف یا کلمات یا جمله‌های [[قرآن]]، واقع در یک [[سوره]] با فاصله معیّن و جدا از قبل و بعد |
| '''آیه''' در اصطلاح عبارت است از بخشی از حروف، کلمات یا جمله‌هایی از [[قرآن]] که از لحاظ حد و مرز، طبق اشاره و [[ارشاد]] [[پیغمبر]]{{صل}} از [[کلام]] پیش و پس از آن جدا شده است. | |
|
| |
|
| [[آیات]] جمع آیه، در لغت به معانی گوناگونی به کار رفته است (هرچند می‌توان تمام آنها را به معنای نشانه بازگرداند). اینک به برخی از آن معانی اشاره می‌کنیم:
| | ==مفهوم آیه== |
| #نشانه: {{متن قرآن|إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ}}<ref>«نشانه پادشاهی او این است که تابوت (عهد) نزدتان خواهد آمد » سوره بقره، آیه ۲۴۸.</ref>.
| | در ریشه آیه، میان لغویان [[اختلاف]] است. [[ابن فارس]] اصل آن را (اَیَیَ) به معنای مکث و [[انتظار]] می‌‌داند<ref>مقاییس، ج ۱، ص ۱۶۷، «اَیی».</ref>. |
| #[[معجزه]]: {{متن قرآن|سَلْ بَنِي إِسْرَائِيلَ كَمْ آتَيْنَاهُمْ مِنْ آيَةٍ بَيِّنَةٍ}}<ref>«از بنی اسرائیل بپرس که چه بسیار نشانه روشن به آنان دادیم » سوره بقره، آیه ۲۱۱.</ref>.
| |
| #[[عبرت]]: {{متن قرآن|إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِلْمُؤْمِنِينَ}}<ref>«بی‌گمان در این (داستان) برای مؤمنان، نشانه‌ای است» سوره حجر، آیه ۷۷.</ref>.
| |
| #[[برهان]] و دلیل: {{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ}}<ref>«و از نشانه‌های او آفرینش آسمان‌ها و زمین است» سوره روم، آیه ۲۲.</ref>.
| |
| #کار شگفت: {{متن قرآن|وَجَعَلْنَا ابْنَ مَرْيَمَ وَأُمَّهُ آيَةً}}<ref>«و پسر مریم و مادرش را نشانه‌ای گرداندیم » سوره مؤمنون، آیه ۵۰.</ref>.
| |
|
| |
|
| [[شناخت]] [[آیات قرآن]] توقیفی است؛ یعنی حدود و مرزهای آیات را باید از طریق [[شارع]] و [[پیامبر اکرم]]{{صل}} شناخت، و [[اجتهاد]] و اظهار نظر شخصی درباره آن روا نیست. | | [[جوهری]] و [[مصطفوی]] ریشه آن را "اَوی، یأوی" به معنای توجّه و قصد میدانند<ref>الصحاح، ج ۶، ص ۲۲۷۵، «اَیی»؛ التحقیق، ج ۱، ص ۱۸۶، «آیه».</ref>. |
|
| |
|
| با وجود توقیفی بودن [[معرفت]] آیات، درباره بسیاری از آیات [[اختلاف]] نظر هست؛ برای مثال، برخی از [[دانشمندان]]، بعضی از [[حروف مقطعه]] قرآن را آیه‌ای مستقل شمرده‌اند، و برخی همان موارد را آیه نمی‌دانند. و یا برخی تنها مدهامتان را یک آیه یک کلمه‌ای میدانند؛ ولی برخی دیگر علاوه بر آن، والنجم، والضحی، والعصر و امثال آن را نیز آیه یک کلمه‌ای به شمار آورده‌اند.
| | "اَ اْ یَ" قول دیگری است که ابن [[فارس]] [[نقل]] می‌‌کند<ref>مقاییس، ج ۱، ص ۱۶۷، «ا ی ی».</ref>. |
|
| |
|
| گفته شده [[اختلافات]] مذکور، ناشی از [[اختلاف روایات]] است؛ چون [[رسول خدا]]{{صل}} هنگام [[تلاوت قرآن]] در رأس برخی از آیات توقف می‌کرد تا [[مردم]] را به حد و مرز آنها [[آگاه]] سازد. و [[حضرت]] پس از این [[آگاهی]]، همان آیه را به آیه بعدی وصل می‌کردند (چون این دو آیه به هم مربوط بوده‌اند) که این امر سبب می‌شد بعضی از مردم [[گمان]] کنند آن دو آیه، یک آیه هستند.
| | [[ابن درید|ابن دُرَیْد]] می‌‌گوید: آیه از اَیْ به معنای آشکار کردن گرفته شده<ref>جمهرة اللّغه، ج ۱، ص ۲۵۰، «آیه».</ref>. |
|
| |
|
| [[زرقانی]] در [[مناهل العرفان فی علوم القرآن (کتاب)|مناهل العرفان فی علوم القرآن]] از نظریه دیگری یاد کرده است مبنی بر اینکه پاره‌ای از آیات، سماعی و توقیفی، و پاره‌ای دیگر قیاسی است و [[شناسایی]] آن بستگی به کلمه آخر آیه دارد، نظیر آن، قرینه سجع در [[نثر]]، و قافیه [[بیت]] در [[شعر]] است. | | [[راغب]] آن را با تشدید یاء (اَیّ) به صورت یک احتمال ذکر می‌‌کند و می‌‌گوید: درست آن است که از تَأَیّی، به معنای تثبُّت و [[پایداری]]<ref>مفردات، ص ۱۰۱، «ای».</ref> أخذ شده باشد. |
|
| |
|
| گاهی از روی مجاز و توسع به قسمتی از [[آیه]]، و یا به بیشتر از یک آیه نیز «آیه» اطلاق کرده‌اند. مثلاً [[ابن عباس]] گفت: [[امیدوار]] کننده‌ترین آیه در [[قرآن]] {{متن قرآن|وَإِنَّ رَبَّكَ لَذُو مَغْفِرَةٍ لِلنَّاسِ عَلَى ظُلْمِهِمْ}}<ref>« بی‌گمان پروردگارت با وجود ستم مردم آمرزگار آنهاست و به راستی پروردگارت سخت کیفر است» سوره رعد، آیه ۶.</ref> است. در حالی که به اتفاق همگان، بخشی از آیه است. و مانند سخن [[ابن مسعود]] که: محکم‌ترین آیه {{متن قرآن|فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ}}<ref>«پس هر کس همسنگ ذره‌ای نیکی ورزد، آن را خواهد دید،» سوره زلزال، آیه ۷.</ref>، {{متن قرآن|وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ}}<ref>«و هر کس همسنگ ذره‌ای بدی کند، آن را خواهد دید» سوره زلزال، آیه ۸.</ref> است. و می‌دانیم که دو آیه است.
| | لغویان برای آیه چند معنا گفته‌اند: |
| | #گروه؛ |
| | #شگفتی؛ |
| | #نشانه<ref>البرهان فی علوم القرآن، ج ۱، ص ۳۶۳.</ref>؛ |
| | #چیزی که برای رسیدن به [[هدف]] و مقصودی مورد توجّه و وسیله قرار گیرد<ref>التحقیق، ج ۱، ص ۱۷۲، «آیه».</ref><ref>[[مرتضی اورعی|اورعی، مرتضی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص.</ref>. |
|
| |
|
| یکی از بحث‌ها درباره آیه، این است که آیا واژه آیه در اصل [[عربی]] است یا از لغات [[بیگانه]]؟ [[آرتور جفری]] این واژه را از لغات بیگانه قرآن می‌شمارد. گفته شده واژه آیه ریشه [[عبری]] دارد و اصل عبری آن «آته» به معنای نشان تشخیص و نیز به معنای [[معجزه]] است. ولی در آثار [[ابن‌سبکی]]، [[ابن‌حجر]] و [[سیوطی]] در باب معرّبات (واژه‌های غیر عربیِ وارد شده در [[زبان عربی]]) چنین کلمه‌ای ضبط نشده است<ref>زرکشی، محمد بن بهادر، ۷۴۵ - ۷۹۴ق، البرهان فی علوم القرآن (باحاشیه)، جلد۱، صفحه ۲۶۶؛ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، جلد۱،صفحه ۲۳۰؛ زرقانی، محمد عبد العظیم، ۱۹۴۸- م، مناهل العرفان فی علوم القرآن، جلد۱، صفحه (۳۳۸-۳۴۱)؛ جفری، آرتور،۱۸۹۲-۱۹۵۹م، واژه‌های دخیل در قرآن، صفحه ۱۳۲؛ رامیار، محمود، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳، تاریخ قرآن،صفحه ۵۴۹؛ فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، ۷۲۹ - ۸۱۷ق، بصائر ذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز،جلد۱،صفحه (۸۵-۸۶)</ref>.<ref>[[فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|فرهنگ نامه علوم قرآنی]]، ج۱، ص۱۹۰.</ref>
| | ==آیه در [[قرآن]]== |
| | |
| | ==نخستین و واپسین== |
| | |
| | ==کوتاه‌ترین و بلندترین آیه== |
| | |
| | ==اقسام [[آیات]]== |
| | ===[[محکم و متشابه]]=== |
| | |
| | ===[[ناسخ و منسوخ]]=== |
| | |
| | ===تقسیمات دیگر=== |
| | |
| | ==ترتیب [[آیات]]== |
| | |
| | ==تعداد [[آیات]]== |
| | |
| | ==تناسب [[آیات]]== |
| | |
| | ==ویژگی [[آیات قرآن]]== |
| | |
| | ==نقش و آثار [[آیات قرآن]]== |
| | |
| | ==برخورد با [[آیات قرآن]]== |
| | |
| | ==[[تلاوت]] [[آیات قرآن]]== |
|
| |
|
| == جستارهای وابسته == | | == جستارهای وابسته == |
| خط ۳۲: |
خط ۵۶: |
| == منابع == | | == منابع == |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| # [[پرونده: 9030760879.jpg|22px]] [[فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه علوم قرآنی''']] | | # [[پرونده:000056.jpg|22px]] [[مرتضی اورعی|اورعی، مرتضی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱''']] |
| {{پایان منابع}} | | {{پایان منابع}} |
|
| |
|
| خط ۴۰: |
خط ۶۴: |
| {{قرآن کریم}} | | {{قرآن کریم}} |
|
| |
|
| [[رده:آیه]]
| |
| [[رده:مدخل]] | | [[رده:مدخل]] |
| [[رده:اصطلاحات قرآنی]] | | [[رده:اصطلاحات قرآنی]] |
| [[رده:تقسیمات قرآن]] | | [[رده:تقسیمات قرآن]] |
