جز
جایگزینی متن - 'روایات اسرائیلی' به 'روایات اسرائیلی'
جز (جایگزینی متن - '</div> <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">' به '</div>') |
جز (جایگزینی متن - 'روایات اسرائیلی' به 'روایات اسرائیلی') |
||
خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
* [[قرآن]] در آیاتی چند از [[برتری]] [[امتهای پیشین]] از نظر [[قوای جسمانی]]، فراوانی [[اموال]] و [[اولاد]] و بهرهمندی از [[نعمتهای زمین]] و بر جای گذاشتن آثار یاد کرده است: {{متن قرآن|كَالَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ كَانُواْ أَشَدَّ مِنكُمْ قُوَّةً وَأَكْثَرَ أَمْوَالاً وَأَوْلادًا فَاسْتَمْتَعُواْ بِخَلاقِهِمْ فَاسْتَمْتَعْتُم بِخَلاقِكُمْ كَمَا اسْتَمْتَعَ الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ بِخَلاقِهِمْ وَخُضْتُمْ كَالَّذِي خَاضُواْ أُوْلَئِكَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ وَأُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ }}<ref> حال و روز شما منافقان) همانند پیشینیانتان (است) که نیرومندتر و داراتر و پرفرزندتر از شما بودند؛ آنان بهره خویش بردند شما نیز بهره خویش گرفتید همچون کسانی که پیش از شما به بهره خویش رسیدند و (در یاوه گویی) فرو رفتید چنانکه آنان فرو رفتند؛ آنانند که کردارهاشان در این جهان و در جهان واپسین تباه است و آنانند که زیانکارند؛ سوره توبه، آیه: ۶۹.</ref>، {{متن قرآن|قَالَ إِنَّمَا أُوتِيتُهُ عَلَى عِلْمٍ عِندِي أَوَلَمْ يَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَهْلَكَ مِن قَبْلِهِ مِنَ الْقُرُونِ مَنْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُ قُوَّةً وَأَكْثَرُ جَمْعًا وَلا يُسْأَلُ عَن ذُنُوبِهِمُ الْمُجْرِمُونَ}}<ref> قارون می) گفت: تنها برای دانشی که خود داشتم آن را به من دادهاند، آیا نمیدانست که خداوند پیش از او از نسلها کسانی را نابود کرده است که از او توانمندتر و مالاندوزتر بودهاند؟ و از بزهکاران گناه آنان را نمیپرسند؛ سوره قصص، آیه: ۷۸.</ref>، {{متن قرآن|أَوَلَمْ يَسِيرُوا فِي الأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَأَثَارُوا الأَرْضَ وَعَمَرُوهَا أَكْثَرَ مِمَّا عَمَرُوهَا وَجَاءَتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ}}<ref> و آیا در زمین گردش نکردهاند تا بنگرند سرانجام کسانی که پیش از آنان میزیستند چگونه بوده است؟ آنان توانمندتر از ایشان بودند و زمین را کافتند و آن را بیش از آنچه اینان میکردند آباد کردند؛ و پیامبرانشان برهانها (ی روشن) برای آنان آوردند پس خداوند بر آن نبود که به آنان ستم کند ولی آنان خود به خویش ستم میورزیدند؛ سوره روم، آیه: ۹.</ref>. | * [[قرآن]] در آیاتی چند از [[برتری]] [[امتهای پیشین]] از نظر [[قوای جسمانی]]، فراوانی [[اموال]] و [[اولاد]] و بهرهمندی از [[نعمتهای زمین]] و بر جای گذاشتن آثار یاد کرده است: {{متن قرآن|كَالَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ كَانُواْ أَشَدَّ مِنكُمْ قُوَّةً وَأَكْثَرَ أَمْوَالاً وَأَوْلادًا فَاسْتَمْتَعُواْ بِخَلاقِهِمْ فَاسْتَمْتَعْتُم بِخَلاقِكُمْ كَمَا اسْتَمْتَعَ الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ بِخَلاقِهِمْ وَخُضْتُمْ كَالَّذِي خَاضُواْ أُوْلَئِكَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ وَأُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ }}<ref> حال و روز شما منافقان) همانند پیشینیانتان (است) که نیرومندتر و داراتر و پرفرزندتر از شما بودند؛ آنان بهره خویش بردند شما نیز بهره خویش گرفتید همچون کسانی که پیش از شما به بهره خویش رسیدند و (در یاوه گویی) فرو رفتید چنانکه آنان فرو رفتند؛ آنانند که کردارهاشان در این جهان و در جهان واپسین تباه است و آنانند که زیانکارند؛ سوره توبه، آیه: ۶۹.</ref>، {{متن قرآن|قَالَ إِنَّمَا أُوتِيتُهُ عَلَى عِلْمٍ عِندِي أَوَلَمْ يَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَهْلَكَ مِن قَبْلِهِ مِنَ الْقُرُونِ مَنْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُ قُوَّةً وَأَكْثَرُ جَمْعًا وَلا يُسْأَلُ عَن ذُنُوبِهِمُ الْمُجْرِمُونَ}}<ref> قارون می) گفت: تنها برای دانشی که خود داشتم آن را به من دادهاند، آیا نمیدانست که خداوند پیش از او از نسلها کسانی را نابود کرده است که از او توانمندتر و مالاندوزتر بودهاند؟ و از بزهکاران گناه آنان را نمیپرسند؛ سوره قصص، آیه: ۷۸.</ref>، {{متن قرآن|أَوَلَمْ يَسِيرُوا فِي الأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَأَثَارُوا الأَرْضَ وَعَمَرُوهَا أَكْثَرَ مِمَّا عَمَرُوهَا وَجَاءَتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ}}<ref> و آیا در زمین گردش نکردهاند تا بنگرند سرانجام کسانی که پیش از آنان میزیستند چگونه بوده است؟ آنان توانمندتر از ایشان بودند و زمین را کافتند و آن را بیش از آنچه اینان میکردند آباد کردند؛ و پیامبرانشان برهانها (ی روشن) برای آنان آوردند پس خداوند بر آن نبود که به آنان ستم کند ولی آنان خود به خویش ستم میورزیدند؛ سوره روم، آیه: ۹.</ref>. | ||
*در موارد دیگر نیز مانند [[آیات]] {{متن قرآن|أَوَلَمْ يَسِيرُوا فِي الأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَكَانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعْجِزَهُ مِن شَيْءٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلا فِي الأَرْضِ إِنَّهُ كَانَ عَلِيمًا قَدِيرًا }}<ref> و آیا در زمین گردش نکردهاند تا بنگرند سرانجام کسانی که پیش از ایشان و توانمندتر از آنان بودند چگونه بوده است؟ و خداوند چنان نیست که چیزی در آسمانها و زمین او را به ستوه آورد، بیگمان او دانایی تواناست؛ سوره فاطر، آیه: ۴۴.</ref>، {{متن قرآن|أَوَ لَمْ يَسِيرُوا فِي الأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ كَانُوا مِن قَبْلِهِمْ كَانُوا هُمْ أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَآثَارًا فِي الأَرْضِ فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ بِذُنُوبِهِمْ وَمَا كَانَ لَهُم مِّنَ اللَّهِ مِن وَاقٍ }}<ref> و آیا در زمین گردش نکردهاند تا بنگرند که سرانجام پیشینیان آنان چگونه بوده است؟ آنها از ایشان در زمین توانمندتر و پراثرتر بودند و خداوند برای گناهانشان آنان را فرو گرفت و ایشان را در برابر خداوند نگهدارندهای نبود؛ سوره غافر، آیه: ۲۱.</ref>، {{متن قرآن|أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَانُوا أَكْثَرَ مِنْهُمْ وَأَشَدَّ قُوَّةً وَآثَارًا فِي الأَرْضِ فَمَا أَغْنَى عَنْهُم مَّا كَانُوا يَكْسِبُونَ }}<ref> آیا در زمین نگشتهاند تا بنگرند سرانجام پیشینیان آنان چگونه بوده است؟ آنان که بیشتر و توانمندتر از اینان بودند و بر زمین آثار فراوانتری داشتند اما دستاوردهای آنان به کارشان نیامد؛ سوره غافر، آیه:۸۲.</ref>، {{متن قرآن|فَأَمَّا عَادٌ فَاسْتَكْبَرُوا فِي الأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَقَالُوا مَنْ أَشَدُّ مِنَّا قُوَّةً أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَهُمْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يَجْحَدُونَ}}<ref> و اما (قوم) عاد در زمین به نادرستی گردنکشی کردند و گفتند: چه کسی از ما توانمندتر است؟ و آیا ندیدند که خداوندی که آنان را آفریده از آنان توانمندتر است؟ و آنان آیات ما را انکار میکردند؛ سوره فصلت، آیه: ۱۵.</ref>، {{متن قرآن|فَأَهْلَكْنَا أَشَدَّ مِنْهُم بَطْشًا وَمَضَى مَثَلُ الأَوَّلِينَ}}<ref> آنگاه ما زبردستتر از اینان را نابود کردیم و داستان پیشینیان (به تکرار) برگذشت؛ سوره زخرف، آیه: ۸.</ref>، {{متن قرآن|وَكَأَيِّن مِّن قَرْيَةٍ هِيَ أَشَدُّ قُوَّةً مِّن قَرْيَتِكَ الَّتِي أَخْرَجَتْكَ أَهْلَكْنَاهُمْ فَلا نَاصِرَ لَهُمْ}}<ref> و چه بسیار (مردم) شهرهایی بودند توانمندتر از (مردم) شهری که تو را (از آن) بیرون کرد (ند)، ما آنها را نابود کردیم و یاوری نداشتند؛ سوره محمد، آیه: ۱۳.</ref>، {{متن قرآن|وَكَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُم مِّن قَرْنٍ هُمْ أَشَدُّ مِنْهُم بَطْشًا فَنَقَّبُوا فِي الْبِلادِ هَلْ مِن مَّحِيصٍ}}<ref> و چه بسیار (مردم) شهرهایی بودند توانمندتر از (مردم) شهری که تو را (از آن) بیرون کرد (ند)، ما آنها را نابود کردیم و یاوری نداشتند؛ سوره ق، آیه: ۳۶.</ref> بر این امر تأکید شده است<ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[امت (مقاله)|مقاله «امت»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴، ص ۲۵۴ - ۲۶۵.</ref>. | *در موارد دیگر نیز مانند [[آیات]] {{متن قرآن|أَوَلَمْ يَسِيرُوا فِي الأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَكَانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعْجِزَهُ مِن شَيْءٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلا فِي الأَرْضِ إِنَّهُ كَانَ عَلِيمًا قَدِيرًا }}<ref> و آیا در زمین گردش نکردهاند تا بنگرند سرانجام کسانی که پیش از ایشان و توانمندتر از آنان بودند چگونه بوده است؟ و خداوند چنان نیست که چیزی در آسمانها و زمین او را به ستوه آورد، بیگمان او دانایی تواناست؛ سوره فاطر، آیه: ۴۴.</ref>، {{متن قرآن|أَوَ لَمْ يَسِيرُوا فِي الأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ كَانُوا مِن قَبْلِهِمْ كَانُوا هُمْ أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَآثَارًا فِي الأَرْضِ فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ بِذُنُوبِهِمْ وَمَا كَانَ لَهُم مِّنَ اللَّهِ مِن وَاقٍ }}<ref> و آیا در زمین گردش نکردهاند تا بنگرند که سرانجام پیشینیان آنان چگونه بوده است؟ آنها از ایشان در زمین توانمندتر و پراثرتر بودند و خداوند برای گناهانشان آنان را فرو گرفت و ایشان را در برابر خداوند نگهدارندهای نبود؛ سوره غافر، آیه: ۲۱.</ref>، {{متن قرآن|أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَانُوا أَكْثَرَ مِنْهُمْ وَأَشَدَّ قُوَّةً وَآثَارًا فِي الأَرْضِ فَمَا أَغْنَى عَنْهُم مَّا كَانُوا يَكْسِبُونَ }}<ref> آیا در زمین نگشتهاند تا بنگرند سرانجام پیشینیان آنان چگونه بوده است؟ آنان که بیشتر و توانمندتر از اینان بودند و بر زمین آثار فراوانتری داشتند اما دستاوردهای آنان به کارشان نیامد؛ سوره غافر، آیه:۸۲.</ref>، {{متن قرآن|فَأَمَّا عَادٌ فَاسْتَكْبَرُوا فِي الأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَقَالُوا مَنْ أَشَدُّ مِنَّا قُوَّةً أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَهُمْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يَجْحَدُونَ}}<ref> و اما (قوم) عاد در زمین به نادرستی گردنکشی کردند و گفتند: چه کسی از ما توانمندتر است؟ و آیا ندیدند که خداوندی که آنان را آفریده از آنان توانمندتر است؟ و آنان آیات ما را انکار میکردند؛ سوره فصلت، آیه: ۱۵.</ref>، {{متن قرآن|فَأَهْلَكْنَا أَشَدَّ مِنْهُم بَطْشًا وَمَضَى مَثَلُ الأَوَّلِينَ}}<ref> آنگاه ما زبردستتر از اینان را نابود کردیم و داستان پیشینیان (به تکرار) برگذشت؛ سوره زخرف، آیه: ۸.</ref>، {{متن قرآن|وَكَأَيِّن مِّن قَرْيَةٍ هِيَ أَشَدُّ قُوَّةً مِّن قَرْيَتِكَ الَّتِي أَخْرَجَتْكَ أَهْلَكْنَاهُمْ فَلا نَاصِرَ لَهُمْ}}<ref> و چه بسیار (مردم) شهرهایی بودند توانمندتر از (مردم) شهری که تو را (از آن) بیرون کرد (ند)، ما آنها را نابود کردیم و یاوری نداشتند؛ سوره محمد، آیه: ۱۳.</ref>، {{متن قرآن|وَكَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُم مِّن قَرْنٍ هُمْ أَشَدُّ مِنْهُم بَطْشًا فَنَقَّبُوا فِي الْبِلادِ هَلْ مِن مَّحِيصٍ}}<ref> و چه بسیار (مردم) شهرهایی بودند توانمندتر از (مردم) شهری که تو را (از آن) بیرون کرد (ند)، ما آنها را نابود کردیم و یاوری نداشتند؛ سوره ق، آیه: ۳۶.</ref> بر این امر تأکید شده است<ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[امت (مقاله)|مقاله «امت»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴، ص ۲۵۴ - ۲۶۵.</ref>. | ||
*در برخی از [[روایات | *در برخی از [[روایات اسرائیلی]] "[[اسرائیلیات]]" از وجود انسانهای عظیمالخلقه همچون [[عوج]] بن عنق یاد شده که گفته شده قد او چنان بود که با کمانش ماهی را از دریا صید میکرد و آن را با نزدیککردن به [[خورشید]] کباب میکرد!<ref>الاسرائیلیات، ص ۱۸۵.</ref> و نیز در ضمن روایاتی که در تبیین ماجرای [[نبرد]] [[بنیاسرائیل]] با عمالقه در کنار رود [[اردن]] وارد شده از جثّه [[عظیم]] عمالقه سخن به میان آمده است. براساس یکی ازاین [[روایات]] ۱۲۲ تن [[برگزیده]] شده از سوی [[حضرت موسی]]{{ع}} که برای کسب اطلاعات از [[سپاه]] [[دشمن]] از [[آب]] عبور کرده بودند به چنگ یکی از عمالقه گرفتار میشوند و بهسان کوتولهها در آستین یا زیر کمربند او [[اسیر]] میگردند و یک تن از آنان برای هشدار و [[عبرت]] سایر [[سپاه]] [[حضرت موسی]]{{ع}} باز گردانده میشود. با شایع شدن خبر عظیمالجثه بودن عمالقه همه سربازان [[حضرت موسی]]{{ع}} به استثنای دو نفر به [[وحشت]] افتاده و میگریزند. مدعیان چنین داستانهایی به [[آیه]] ۲۲ [[سوره مائده]] استناد کرده و گفتهاند: مقصود از [[جبّار]] بودن عمالقه [[عظیم]] بودن جثّه و اندام آنهاست<ref>جامعالبیان، مج۴، ج۶، ص۲۳۶ـ۲۳۹؛ الدرالمنثور، ج ۲، ص ۲۷۰.</ref>: {{متن قرآن|قَالُوا يَا مُوسَى إِنَّ فِيهَا قَوْمًا جَبَّارِينَ وَإِنَّا لَن نَّدْخُلَهَا حَتَّىَ يَخْرُجُواْ مِنْهَا فَإِن يَخْرُجُواْ مِنْهَا فَإِنَّا دَاخِلُونَ }}<ref> گفتند: ای موسی! در آنجا گروهی گردنکش جای دارند و تا آنان از آن بیرون نیایند ما درون آن نخواهیم رفت اما اگر از آنجا بیرون آیند ما درون میرویم؛ سوره مائده، آیه: ۲۲.</ref>؛ نیز در برخی از [[روایات]] [[فریقین]] از بزرگ بودن قد و اندام [[حضرت آدم]]{{ع}} بهگونهای که آسمانیان از [[گریه]] او نزد [[خداوند]] [[شکایت]] بردند یاد شده است. گفته شده که پس از [[شکایت]] آسمانیان، از قد او تا ۷ ذراع "حدود سه متر و نیم" کاسته شد<ref>تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۱۷۷ ـ ۱۷۸؛ بحارالانوار، ج ۱۱، ص ۱۲۷.</ref> برخی از [[قرآن]]پژوهان معاصر درباره [[برتری]] و فزونی [[قدرت جسمانی]] [[قوم عاد]] که به [[اذعان]] [[قرآن]] به تراشیدن کوه میپرداختند، به برخی نتایج باستانشناسی و استخوانهای بزرگ [[کشف]] شده استناد کرده و مدعی شده براساس [[نظریه]] [[برتری جسمانی]] پیشینیان و بزرگتر بودن اندام آنان میتوان از پدید آوردن پدیده شگرف اهرام [[مصر]] تفسیری قابل [[پذیرش]] ارائه کرد<ref>بینات، ش ۱۷، ص ۱۲۹ ـ ۱۳۰.</ref>. | ||
*گرچه [[برتری]] پیشینیان از نظر [[اموال]] و [[فرزندان]] یا [[آبادانی زمین]] با محذوری روبهرو نیست؛ اما [[قضاوت]] درباره [[برتری]] جسمانی و قوت آنان به این معنا که آنان از اندامی به مراتب بزرگتر و قویتر از اندام انسانهای امروزین بودهاند، بهرغم شواهد ادعا شده به بررسی و [[تأمّل]] بیشتر نیاز دارد. برخی از [[صاحب نظران]] [[روایت]] پیشگفته درباره [[حضرت آدم]]{{ع}} را نقد کرده و آن را مخالف [[نظام احسن]] دانسته است، زیرا اگر [[قرآن]] [[آفرینش انسان]] با ویژگیهای امروزین را احسن تقویم "[[برترین]] [[اعتدال]]" میشناسد، دیگر نمیتوان همزمان اندام [[عظیم]] و بزرگ ادعایی انسانهای پیشین را نیز منطبق با [[نظام أحسن]] دانست<ref>بحارالانوار، ج ۱۱، ص ۱۲۷.</ref><ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[امت (مقاله)|مقاله «امت»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴، ص ۲۵۴ - ۲۶۵.</ref>. | *گرچه [[برتری]] پیشینیان از نظر [[اموال]] و [[فرزندان]] یا [[آبادانی زمین]] با محذوری روبهرو نیست؛ اما [[قضاوت]] درباره [[برتری]] جسمانی و قوت آنان به این معنا که آنان از اندامی به مراتب بزرگتر و قویتر از اندام انسانهای امروزین بودهاند، بهرغم شواهد ادعا شده به بررسی و [[تأمّل]] بیشتر نیاز دارد. برخی از [[صاحب نظران]] [[روایت]] پیشگفته درباره [[حضرت آدم]]{{ع}} را نقد کرده و آن را مخالف [[نظام احسن]] دانسته است، زیرا اگر [[قرآن]] [[آفرینش انسان]] با ویژگیهای امروزین را احسن تقویم "[[برترین]] [[اعتدال]]" میشناسد، دیگر نمیتوان همزمان اندام [[عظیم]] و بزرگ ادعایی انسانهای پیشین را نیز منطبق با [[نظام أحسن]] دانست<ref>بحارالانوار، ج ۱۱، ص ۱۲۷.</ref><ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[امت (مقاله)|مقاله «امت»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴، ص ۲۵۴ - ۲۶۵.</ref>. | ||