جهاد دفاعی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

==مقدمه==

دفاع به دو دسته دفاع جمعی و دفاع شخصی تقسیم شده است. منظور از دفاع جمعی، دفاع از [[سرزمین]] و [[جان]] [[مسلمانان]] است که به آن جهاد دفاعی نیز می‌گویند.<ref>شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة، ج۲، ص۳۷۹.</ref>. دفاع [[واجب کفایی]] است و تا وقتی مدافعان به قدر کفایت نرسند، بر همه [[واجب]] است<ref>حلبی، ابوالصلاح، الکافی فی الفقه، ص۲۴۶ - ۲۴۷؛ شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة، ج۲، ص۳۸۰؛ امام خمینی، استفتائات، ج۱، ص۴۹۳؛ ج۳، ص۴۶.</ref>. امام خمینی موضوع [[لزوم]] دفاع را [[وظیفه]] همه مسلمانان می‌دید<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۰، ص۱۵۹ – ۱۶۰.</ref>، براساس این دیدگاه، موضوع [[وجوب دفاع]]، محصور در مرز جغرافیایی [[کشورهای اسلامی]] نخواهد بود؛ چنان‌که برخی فتاوای جهادی در سده‌های اخیر مؤید این مطلب است<ref>ورعی، سید جواد، المبادئ التشریعیة لنظریة الدفاع فی الفقه الاسلامی، مجله فقه أهل البیت{{عم}}، شماره ۳۲، ۱۴۲۴ق، ص۱۵۷.</ref>.

برخی دفاع را صرفاً در صورت به خطرافتادن [[دین اسلام]] واجب دانسته‌اند؛ بنابراین اگر استیلای [[کفّار]] بر [[بلاد اسلامی]]، به [[اسلام]] زیانی نرساند، دفاع واجب نخواهد بود<ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۴۷؛ سبزواری، سیدعبدالأعلی، مهذب الأحکام، ج۱۵، ص۱۱۲.</ref> و تعبیراتی، چون به خطر افتادن [[کیان اسلام]] «[[بیضة الاسلام]]» در کلمات [[فقها]] می‌تواند مؤید این مطلب باشد<ref>شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة، ج۲، ص۳۸۱ - ۳۸۲؛ خویی، سیدابوالقاسم، منهاج الصالحین، ج۱، ص۳۸۸ – ۳۸۹.</ref>، هرچند در مقابل، برخی «[[بیضة الاسلام]]» را به مجتمع [[اسلام]] [[تفسیر]] کرده‌اند که [[ظهور]] در [[سرزمین اسلامی]] دارد<ref>ابن ادریس حلی، محمد بن منصور، السرائر، ج۲، ص۴؛ شهید اول، محمد بن مکی، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، ج۲، ص۳۰.</ref>؛ چنان‌که برخی قدما و متأخران به [[وجوب دفاع]] در صورت به خطر افتادن [[سرزمین]] و مانند آن تصریح کرده‌اند<ref>حلبی، ابوالصلاح، الکافی فی الفقه، ص۲۴۶؛ کاشف الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء، ج۴، ص۲۸۸؛ عراقی کزازی، آقاضیاء الدین، شرح تبصرة المتعلمین، ج۴، ص۳۳۳.</ref>. [[امام خمینی]] از سوی دیگر، دامنه موضوع [[دفاع]] را گسترانده و آن را شامل [[مبارزه]] با استیلای [[سیاسی]] و [[اقتصادی]] [[دشمن]] نیز دانسته است<ref>امام خمینی، تحریر الوسیله، ج۱، ص۴۶۱ – ۴۶۲.</ref>.<ref>[[محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد]]، [[جهاد و دفاع (مقاله)| مقاله «جهاد و دفاع»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۴ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی]]، ج۴، ص ۲۰۸.</ref>

==شرایط جهاد دفاعی==

برخی شرط وجوب دفاع را [[قدرت]] ذکر کرده‌اند<ref>شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة، ج۲، ص۳۸۳؛ علامه حلی، حسن بن یوسف، قواعد الأحکام، ج۱، ص۴۷۸؛ کاشف الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء، ج۴، ص۲۹۱.</ref>. امام خمینی نیز تنها شرایط [[عامه]] [[تکلیف]] را لازم دانسته و همسو با [[فقیهان]] دیگر<ref>ابن ادریس حلی، محمد بن منصور، السرائر، ج۲، ص۴؛ علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، ج۹، ص۳۷؛ شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة، ج۲، ص۳۸۱؛ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۴.</ref> تصریح کرده است که حضور یا [[اجازه امام]]{{ع}} یا [[نایب امام]]{{ع}} شرط نیست و بر هر مکلفی [[واجب]] است بدون هیچ قید و شرطی، با هر وسیله‌ای از [[کیان اسلامی]] دفاع کند<ref>امام خمینی، تحریر الوسیله، ج۱، ص۴۶۱.</ref>؛ بنابراین فرقی میان [[زن]] و مرد نیست<ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۸ - ۱۹؛ مغنیه، محمدجواد، فقه الإمام الصادق{{ع}}، ج۲، ص۲۵۵؛ امام خمینی، استفتائات، ج۳، ص۴۳.</ref>. برخی عبارات فقیهان<ref>شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة، ج۲، ص۳۸۳.</ref>، از جمله امام خمینی<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۲، ص۲۳۹.</ref>، [[ظهور]] در [[وجوب]] [[جهاد دفاعی]] بر غیر بالغ دارد؛ البته همان‌طور که برخی تصریح کرده‌اند، این وجوب متوجه ولیِّ [[کودک]] است تا او را به کار مناسب با او بگمارد<ref>عراقی کزازی، آقاضیاء الدین، شرح تبصرة المتعلمین، ج۴، ص۲۳۹.</ref>. گرچه [[اذن امام]] [[معصوم]]{{ع}} و [[نایب]] او در [[دفاع]] شرط نیست<ref>امام خمینی، تحریر الوسیله، ج۱، ص۴۶۱.</ref>؛ اما [[تدبیر]] دفاع بر عهده ایشان است و بر [[مردم]] نیز [[واجب]] است از آنان [[اطاعت]] کنند<ref>کاشف الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء، ج۴، ص۳۳۲ - ۳۳۶؛ فراهانی، میرزا ابوالقاسم، رساله‌های خطی فقهی (رساله جهادیه)، ص۵۵۶.</ref>.<ref>[[محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد]]، [[جهاد و دفاع (مقاله)| مقاله «جهاد و دفاع»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۴ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی]]، ج۴، ص ۲۰۹.</ref>