استغفار در معارف و سیره رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{امامت}}

==[[حقیقت]]، آثار و [[احکام]] [[استغفار]] از دیدگاه [[امام رضا]]{{ع}}==

استغفار، مصدر باب استفعال، از کلمه «غفران» و از ریشه «غ ف ر» به معنای «پوشانیدن» گرفته شده است<ref>معجم مقاییس اللغة، ج۴، ص۳۸۵.</ref>؛ پوشانیدن چیزی که [[انسان]] را از [[آلودگی]] نگه می‌دارد<ref>المفردات، ص۳۷۴؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۷، ص۲۴۱.</ref>. استغفار در [[فارسی]] به [[آمرزش]] خواستن<ref>المصباح المنیر، ص۴۴۹.</ref>، [[پوزش]]<ref>لغت‌نامه، ج۲، ص۲۱۶۸.</ref>، در خواست [[مصونیت]] از [[عذاب]] با گفتار و [[رفتار]]<ref>المفردات، ص۳۷۴.</ref> معنا شده است. [[قرابت]] معنایی این واژه با کلماتی چون [[توبه]] و [[انابه]] و [[اعتذار]]، واژه‌پژوهان<ref>المفردات، ص۷۲، ۳۷۴، ۵۲۹.</ref> را بر آن داشته است تا به بیان [[روابط]] و تفاوت‌های آنها بپردازند. استغفار [[طلب آمرزش]] است یا به [[دعا]] یا به توبه یا به غیر این دو، ولی توبه، [[پشیمانی از گناه]] با [[تصمیم]] بر ترک آن است. بنابراین، استغفار با [[اصرار]] در [[گناه]] ناسازگار است<ref>معجم الفروق اللغویة، ص۴۸.</ref>. از همین رو به نظر [[امام]]، کسی که استغفار می‌کند و باز گناه می‌کند استغفار نکرده، بلکه خود را مسخره کرده است<ref>الکافی، ج۲، ص۵۰۴.</ref>. «انابه» هم [[ترک گناه]] در [[آینده]] است و با توبه و و طلب آمرزش تفاوت دارد. این فرق‌گذاری در [[دعای امام]] مشخص نشده است<ref>الصحیفة السجادیة، ص۱۲۸.</ref>. تائب به گناه خود مقر و به عذر نداشتن خود معترف است، ولی معتذر در انجام کار [[زشت]] عذر می‌آورد<ref>معجم الفروق اللغویة، ص۱۴۶.</ref>. استغفار با مشتقاتش بیش از چهل بار در [[قرآن]] ذکر شده است. توصیه به استغفار<ref>{{متن قرآن|وَالَّذِينَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَمَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ وَلَمْ يُصِرُّوا عَلَى مَا فَعَلُوا وَهُمْ يَعْلَمُونَ}} «و کسانی که چون (کار) ناشایسته‌ای می‌کنند یا به خویش ستم روا می‌دارند خداوند را به یاد می‌آورند و از گناهان خود آمرزش می‌خواهند- و چه کس جز خداوند گناهان را می‌آمرزد؟- و (آن کسان که) بر آنچه کرده‌اند دانسته پافشاری نمی‌کنند» سوره آل عمران، آیه ۱۳۵.</ref>، آثار آن<ref>{{متن قرآن|قَالَ يَا قَوْمِ لِمَ تَسْتَعْجِلُونَ بِالسَّيِّئَةِ قَبْلَ الْحَسَنَةِ لَوْلَا تَسْتَغْفِرُونَ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ}} «گفت: ای قوم من! چرا پیش از نیکی به بدی شتاب دارید؟ چرا از خداوند آمرزش نمی‌خواهید باشد که بر شما بخشایش آورند؟» سوره نمل، آیه ۴۶.</ref>، [[استغفار]] [[انبیا]]{{عم}}<ref>{{متن قرآن|قَالَ سَلَامٌ عَلَيْكَ سَأَسْتَغْفِرُ لَكَ رَبِّي إِنَّهُ كَانَ بِي حَفِيًّا}} «گفت: درود بر تو، از پروردگارم برای تو آمرزش خواهم خواست که او با من مهربان است» سوره مریم، آیه ۴۷.</ref>، تأثیر [[استغفار پیامبر]]{{صل}} در [[آمرزش گناهان]] [[گناهکاران]] [[امت]]<ref>{{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِيمًا}} «و ما هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر برای آنکه به اذن خداوند از او فرمانبرداری کنند و اگر آنان هنگامی که به خویش ستم روا داشتند نزد تو می‌آمدند و از خداوند آمرزش می‌خواستند و پیامبر برای آنان آمرزش می‌خواست خداوند را توبه‌پذیر بخشاینده می‌یافتند» سوره نساء، آیه ۶۴.</ref> و [[محرومان]] از استغفار<ref>{{متن قرآن|مَا كَانَ لِلنَّبِيِّ وَالَّذِينَ آمَنُوا أَنْ يَسْتَغْفِرُوا لِلْمُشْرِكِينَ وَلَوْ كَانُوا أُولِي قُرْبَى مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُمْ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ}} «پیامبر و مؤمنان نباید برای مشرکان پس از آنکه بر ایشان آشکار شد که آنان دوزخیند آمرزش بخواهند هر چند خویشاوند باشند» سوره توبه، آیه ۱۱۳.</ref> از آن جمله است. در [[منابع روایی]]<ref>وسائل الشیعة، ج۱۰، ص۲۵۳.</ref> و کتب [[اخلاقی]]<ref>جامع السعادات، ج۳، ص۶۵.</ref> و [[عرفانی]]<ref>أوصاف الأشراف، ص۴۰.</ref> بابی را به [[توبه]] و استغفار اختصاص داده‌اند که مسائلی نظیر [[وجوب]] و [[فضیلت]] و راه‌ها و شرایط و کمال و [[حقیقت]] استغفار در آن وجود دارد<ref>جامع السعادات، ج۳، ص۶۵-۹۳.</ref>.