بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب: پیوندهای ابهامزدایی |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۶: | خط ۶: | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
عدالت صحابه یکی از موضوعات اختلافی بین [[شیعه]] و [[اهل سنت]] است و از دیرباز مورد توجه علمای [[فریقین]] قرار گرفته است. طبق [[آیات]] و [[روایات]]، وضعیت تمام [[صحابه]] یکی نبوده و برخی از صحابه مورد [[ستایش]] و برخی دیگر مورد [[نکوهش]] [[خداوند متعال]] و [[پیامبر]]{{صل}} قرار گرفتهاند. اهل سنت با استناد به آیات و روایات مورد ستایش صحابه، [[حکم]] به [[عدالت]] جمیع صحابه داده است، در حالی که شیعه به دلیل وجود دو دسته از آیات و روایات در مورد صحابه، حکم آنان را مانند باقی [[مردم]] میدانند که عدالت آنها باید مورد بررسی قرار بگیرد. | |||
== معناشناسی == | == معناشناسی == | ||
خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
[[صحابی]] در عصر [[رسول الله]]{{صل}} نیز در همان معنای لغوی به کار میرفت و گفته میشد: «صاحب رسول الله» یا «[[اصحاب رسول الله]]» که همواره این واژهها به رسول الله یا چیز دیگر اضافه میشد، به عنوان مثال به افرادی که در [[مسجد رسول خدا]]{{صل}} ساکن بودند، «[[اصحاب]] الصفة» گفته میشد. البته پس از [[رسول خدا]]{{صل}}، صحابی بدون مضاف الیه نیز به کار میرفت که مرادشان، اصحاب رسول الله{{صل}} بود و به صورت نامی برای آنان درآمد، بنابراین لفظهای «[[صحابه]]» و «صحابی» از اصطلاعات متشرعه و [[مسلمانان]] بوده و اصطلاح [[شرعی]] نیست<ref>عسکری، سیدمرتضی، معالم المدرستین، ج۱، ص۱۳۴.</ref>.<ref>ر.ک: [[علی باقر شیخانی| باقر شیخانی، علی]]، [[عدالت صحابه از دیدگاه تشیع و تسنن (کتاب)| عدالت صحابه از دیدگاه تشیع و تسنن]]، ص۲۹و۳۰.</ref> | [[صحابی]] در عصر [[رسول الله]]{{صل}} نیز در همان معنای لغوی به کار میرفت و گفته میشد: «صاحب رسول الله» یا «[[اصحاب رسول الله]]» که همواره این واژهها به رسول الله یا چیز دیگر اضافه میشد، به عنوان مثال به افرادی که در [[مسجد رسول خدا]]{{صل}} ساکن بودند، «[[اصحاب]] الصفة» گفته میشد. البته پس از [[رسول خدا]]{{صل}}، صحابی بدون مضاف الیه نیز به کار میرفت که مرادشان، اصحاب رسول الله{{صل}} بود و به صورت نامی برای آنان درآمد، بنابراین لفظهای «[[صحابه]]» و «صحابی» از اصطلاعات متشرعه و [[مسلمانان]] بوده و اصطلاح [[شرعی]] نیست<ref>عسکری، سیدمرتضی، معالم المدرستین، ج۱، ص۱۳۴.</ref>.<ref>ر.ک: [[علی باقر شیخانی| باقر شیخانی، علی]]، [[عدالت صحابه از دیدگاه تشیع و تسنن (کتاب)| عدالت صحابه از دیدگاه تشیع و تسنن]]، ص۲۹و۳۰.</ref> | ||
== | == عدالت صحابه در [[قرآن]] == | ||
[[خداوند متعال]] در [[قرآن کریم]] [[اصحاب پیامبر]] را به دو دسته تقسیم و گروهی را ستوده و گروهی را [[سرزنش]] کرده است: | [[خداوند متعال]] در [[قرآن کریم]] [[اصحاب پیامبر]] را به دو دسته تقسیم و گروهی را ستوده و گروهی را [[سرزنش]] کرده است: | ||
خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
[[آیات]] دیگری در این زمینه نیز وجود دارد<ref>سوره توبه، آیه ۲۳-۲۵، آیه ۳۸-۳۹ و آیه ۱۰۱؛ سوره جمعه، آیه ۱۱ و ۳۸؛ سوره نور، آیه ۱۱؛ سوره آل عمران، آیه ۱۵۲.</ref>. بنابراین طبق [[آیات الهی]] حال همه ی [[صحابه]] یکسان نبوده و برخی مورد [[ستایش]] و برخی دیگر مورد [[نکوهش]] آیات الهی قرار گرفته اند<ref>ر.ک: [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱]]، ص۸۲-۹۸.</ref>. | [[آیات]] دیگری در این زمینه نیز وجود دارد<ref>سوره توبه، آیه ۲۳-۲۵، آیه ۳۸-۳۹ و آیه ۱۰۱؛ سوره جمعه، آیه ۱۱ و ۳۸؛ سوره نور، آیه ۱۱؛ سوره آل عمران، آیه ۱۵۲.</ref>. بنابراین طبق [[آیات الهی]] حال همه ی [[صحابه]] یکسان نبوده و برخی مورد [[ستایش]] و برخی دیگر مورد [[نکوهش]] آیات الهی قرار گرفته اند<ref>ر.ک: [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱]]، ص۸۲-۹۸.</ref>. | ||
== | == عدالت صحابه در [[روایات]] == | ||
در روایات نیز به تبع [[قرآن کریم]] دو دسته روایات وجود دارد، دسته ای از آیات در ستایش صحابه و دسته ای دیگر در نکوهش آنان. | در روایات نیز به تبع [[قرآن کریم]] دو دسته روایات وجود دارد، دسته ای از آیات در ستایش صحابه و دسته ای دیگر در نکوهش آنان. | ||
خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
این [[روایات]] نشانگر آن است که همه [[صحابه]] در برابر گفتار، رفتار و [[سنت نبوی]] [[تسلیم]] نبودند. پس دلیلی بر [[عدالت همه صحابه]] وجود ندارد<ref>ر.ک: [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱]]، ص۹۸-۱۰۳.</ref>. | این [[روایات]] نشانگر آن است که همه [[صحابه]] در برابر گفتار، رفتار و [[سنت نبوی]] [[تسلیم]] نبودند. پس دلیلی بر [[عدالت همه صحابه]] وجود ندارد<ref>ر.ک: [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱]]، ص۹۸-۱۰۳.</ref>. | ||
== بررسی نظریه | == بررسی نظریه عدالت صحابه == | ||
بحث عدالت صحابه یکی از مباحث اختلافی بین [[شیعه]] و [[اهل سنت]] است. | بحث عدالت صحابه یکی از مباحث اختلافی بین [[شیعه]] و [[اهل سنت]] است. | ||
=== دیدگاه شیعه === | === دیدگاه شیعه === | ||
خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
البته برخی از اصولیون [[اهل سنت]] با این [[نظریه]] [[مخالفت]] کرده و [[صحابه]] را هم چون دیگر [[راویان]] دانستهاند که شرط پذیرش روایتشان، بحث و بررسی احوال آنان و [[اثبات]] عدالتشان است. | البته برخی از اصولیون [[اهل سنت]] با این [[نظریه]] [[مخالفت]] کرده و [[صحابه]] را هم چون دیگر [[راویان]] دانستهاند که شرط پذیرش روایتشان، بحث و بررسی احوال آنان و [[اثبات]] عدالتشان است. | ||
# علامه محمد ابوریّه میگوید: "[[اصحاب]]، همانند دیگر افرادند که غلط و [[اشتباه]] و [[نسیان]]، بلکه [[پیروی از هوا و هوس]] نیز از آنان امکان دارد؛ زیرا آنان نیز بشرند و [[طبیعت]] بشری آنان همچون دیگران است و همان کارهایی که دیگران انجام میدهند، بر آنان نیز رواست"<ref> اضواء علی السنة المحمدیة، ص۴۵۴.</ref>. | # علامه محمد ابوریّه میگوید: "[[اصحاب]]، همانند دیگر افرادند که غلط و [[اشتباه]] و [[نسیان]]، بلکه [[پیروی از هوا و هوس]] نیز از آنان امکان دارد؛ زیرا آنان نیز بشرند و [[طبیعت]] بشری آنان همچون دیگران است و همان کارهایی که دیگران انجام میدهند، بر آنان نیز رواست"<ref> اضواء علی السنة المحمدیة، ص۴۵۴.</ref>. | ||
#همچنین شمس الدین سخاوی در کتابش به [[اختلاف]] در این باره اشاره کرده و مینویسد: "همه ما (اهل سنت) بر | #همچنین شمس الدین سخاوی در کتابش به [[اختلاف]] در این باره اشاره کرده و مینویسد: "همه ما (اهل سنت) بر عدالت صحابه [[اعتقاد]] داریم، ولی «آمدی» و «ابن [[حاجب]]»، آنان را مانند دیگران میدانند که بحث از عدالتشان، ضروری است"<ref>. سخاوی، شمس الدین، فتح المغیث فی شرح الفیه الحدیث، ج۳، ص۵۹.</ref>. <ref>ر.ک: [[سید ضیاءالدین علیانسب|علیانسب، سید ضیاءالدین]]، [[صحابه در قرآن (کتاب)|صحابه در قرآن]]، ص۲۷۲ و ۲۷۳ و [[علی باقر شیخانی| باقر شیخانی، علی]]، [[عدالت صحابه از دیدگاه تشیع و تسنن (کتاب)| عدالت صحابه از دیدگاه تشیع و تسنن]]، ص۳۶ ـ ۳۹.</ref> | ||
== [[ادله]] اهل سنت بر عدالت جمیع صحابه == | == [[ادله]] اهل سنت بر عدالت جمیع صحابه == | ||
خط ۸۷: | خط ۸۷: | ||
# کسانی که [[قبل از هجرت]] [[اسلام]] آوردند؛ این نظر [[قاضی ابو یعلی]] است<ref>زاد المسیر، ج۳، ص۳۳۳.</ref>. | # کسانی که [[قبل از هجرت]] [[اسلام]] آوردند؛ این نظر [[قاضی ابو یعلی]] است<ref>زاد المسیر، ج۳، ص۳۳۳.</ref>. | ||
بنابراین اگر هم بپذیریم این [[آیه]] دلالت بر | بنابراین اگر هم بپذیریم این [[آیه]] دلالت بر عدالت صحابه دارد، فقط عده ای اندک از [[صحابه]] را شامل میشود و [[قادر]] به [[اثبات]] [[عدالت]] تمامی صحابه نیست. | ||
ب) آیه دوم: {{متن قرآن|كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَوْ آمَنَ أَهْلُ الْكِتَابِ لَكَانَ خَيْرًا لَهُمْ مِنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَأَكْثَرُهُمُ الْفَاسِقُونَ}}<ref>«شما بهترین گروهی بودهاید که (به عنوان سرمشق) برای مردم پدیدار شدهاید؛ به کار پسندیده فرمان میدهید و از (کار) ناپسند باز میدارید و به خداوند ایمان دارید و اهل کتاب اگر ایمان میآوردند برای آنان بهتر بود؛ برخی از آنها مؤمن امّا بسیاری از آنان نافرمانند» سوره آل عمران، آیه ۱۱۰.</ref>. گفتهاند این آیه بر عدالت تمامی صحابه دلالت دارد؛ زیرا خطاب اولی آیه به [[اصحاب]] است و کسی را که [[خدا]] خیر بداند، به [[یقین]] [[عادل]] خواهد بود. | ب) آیه دوم: {{متن قرآن|كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَوْ آمَنَ أَهْلُ الْكِتَابِ لَكَانَ خَيْرًا لَهُمْ مِنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَأَكْثَرُهُمُ الْفَاسِقُونَ}}<ref>«شما بهترین گروهی بودهاید که (به عنوان سرمشق) برای مردم پدیدار شدهاید؛ به کار پسندیده فرمان میدهید و از (کار) ناپسند باز میدارید و به خداوند ایمان دارید و اهل کتاب اگر ایمان میآوردند برای آنان بهتر بود؛ برخی از آنها مؤمن امّا بسیاری از آنان نافرمانند» سوره آل عمران، آیه ۱۱۰.</ref>. گفتهاند این آیه بر عدالت تمامی صحابه دلالت دارد؛ زیرا خطاب اولی آیه به [[اصحاب]] است و کسی را که [[خدا]] خیر بداند، به [[یقین]] [[عادل]] خواهد بود. | ||
خط ۹۸: | خط ۹۸: | ||
نقد استدلال: | نقد استدلال: | ||
# این دلیل اخص از مدعاست، یعنی اگر هم دلالت بر | # این دلیل اخص از مدعاست، یعنی اگر هم دلالت بر عدالت صحابه بکند، فقط شامل افرادی است که در [[صلح حدیبیه]] و [[بیعت رضوان]] با [[پیامبر]]{{صل}} [[بیعت]] کردند و این عده بالغ بر ۱۴۰۰ نفر بودند و [[قادر]] به [[اثبات]] عدالت صحابه که عدد آنها به صدهزار نفر<ref>ابن اثیر، اسدالغابة، ج۱، ص۱۱.</ref> میرسد، نیست. | ||
# مورد سبب [[رضایت خداوند]]، در این [[آیه]] مشخص است که همان بیعت رضوان باشد و [[خداوند متعال]] بعد از اعلام [[رضایت]] از [[مؤمنان]] فرموده اند: «اذ یبایعونک» یعنی به سبب [[بیعت]]، [[خداوند]] از آنها [[راضی]] و خوشنود میشود و اگر کسی این شرط را عمل نکند [[حکم]] خوشنودی و رضایت نیز از وی برداشته میشود<ref>محمود، آلوسی، روح المعانی، ج۱۳، ص۲۵۹؛ جلال الدین، سیوطی، الدرالمنثور، ج۶، ص۷۴.</ref>. | # مورد سبب [[رضایت خداوند]]، در این [[آیه]] مشخص است که همان بیعت رضوان باشد و [[خداوند متعال]] بعد از اعلام [[رضایت]] از [[مؤمنان]] فرموده اند: «اذ یبایعونک» یعنی به سبب [[بیعت]]، [[خداوند]] از آنها [[راضی]] و خوشنود میشود و اگر کسی این شرط را عمل نکند [[حکم]] خوشنودی و رضایت نیز از وی برداشته میشود<ref>محمود، آلوسی، روح المعانی، ج۱۳، ص۲۵۹؛ جلال الدین، سیوطی، الدرالمنثور، ج۶، ص۷۴.</ref>. | ||
خط ۱۲۳: | خط ۱۲۳: | ||
# [[تاریخ]]، آینه [[حق و باطل]] است و نشان میدهد در میان صحابه به ویژه پس از [[پیامبر]]{{صل}} درگیریهای فراوانی همراه با [[کشتار]] واقع شده است. حال بر اساس این نظریه کدام یک از آنها میتوانند الگوی مسلمانان باشد؟ آیا قابل قبول است که هر دو گروه صحابه را [[الگو]] و پیشوای خودمان بدانیم؟! | # [[تاریخ]]، آینه [[حق و باطل]] است و نشان میدهد در میان صحابه به ویژه پس از [[پیامبر]]{{صل}} درگیریهای فراوانی همراه با [[کشتار]] واقع شده است. حال بر اساس این نظریه کدام یک از آنها میتوانند الگوی مسلمانان باشد؟ آیا قابل قبول است که هر دو گروه صحابه را [[الگو]] و پیشوای خودمان بدانیم؟! | ||
بنابراین این نظریه نه موافق [[شرع]] است و نه موافق [[عقل]]؛ چون عقل نمیپذیرد که تنها با [[دیدار]] با [[پیامبر]]{{صل}}، شخصی [[عادل]] حساب شود؛ با توجه به اینکه هیچ رابطهای بین [[همنشینی]] با پیامبر و | بنابراین این نظریه نه موافق [[شرع]] است و نه موافق [[عقل]]؛ چون عقل نمیپذیرد که تنها با [[دیدار]] با [[پیامبر]]{{صل}}، شخصی [[عادل]] حساب شود؛ با توجه به اینکه هیچ رابطهای بین [[همنشینی]] با پیامبر و عدالت صحابه نیست<ref>ر.ک: [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱]]، ص۵۲-۵۴.</ref>. | ||
== منابع == | == منابع == |