ابوثعلبه خشنی: تفاوت میان نسخه‌ها

او با [[کنیه]] مشهور است<ref>ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ج۲، ص۵۶۹.</ref> و در مورد نام وی و نام پدرش [[اختلاف]] زیادی وجود دارد. نام‌های وی از این قرار است: "جُرهُم"<ref>بخاری، التاریخ الصغیر، ج۱، ص۱۲۳.</ref>، "جرثوم بن ناشب"، "جرثوم بن لاشب"<ref>بخاری، التاریخ الصغیر، ج۱، ص۱۲۳؛ او «لاشب» را خطا دانسته است.</ref> "جرهم بن ناش"<ref>ابن سعد، ج۷، ص۲۹۱.</ref> "جرثومه بن عبدالکریم"<ref>ابن سعد، ج۷، ص۲۹۱؛ مزی، ج۳۳، ص۱۷۱.</ref>، "جرهم بن باسم"<ref>دولابی، ج۱، ص۱۱۶.</ref>، "جرثوم"، "بن ناشر"، "عمرو بن جرثوم"، "لاشِر بن جرهم"، "لاشر بن حمیر"، "أسود بن جرهم" و "اسود بن جرثومه"<ref>ابن اثیر، ج۵، ص۱۵۵.</ref>. [[ابن حجر]] هم به نقل از مسلم، نام وی را "لاشر بن جرثومه" دانسته است<ref>ابن حجر، ج۵، ص۴۹۸.</ref>.

[[ابن عساکر]] می‌گوید: نام وی در یک نسخه قدیمی به خط [[ابوعمرو بن حیویه]]، "جرهم بن باشم" [[رؤیت]] گردید. او در عین حال، به ذکر اختلاف در نام‌ها می‌پردازد و این نام‌ها، یعنی "جرذوم بن ناشر"، "لاشومة بن جرثوم"، "لاش بن جلهم"، "عرنوف بن ناشم" یا ناشر، "ناشب بن عمرو"، "خریم بن ناشب" و "جرهم بن ناشم"<ref>سمعانی، ج۲، ص۴۲۴.</ref> را بر آنها می‌افزاید و ناشم را صواب می‌شمارد<ref>ابن عساکر، ج۶۶، ص۸۵، ۸۸، ۹۵، ۹۶ و ۹۸.</ref>. ابن کلبی <ref>ابن کلبی، ج۲، ص۴۴۸.</ref> ابوثعلبه را "أشر بن جرهم بن هُنی بن عامر بن مُشرِق بن حارثة بن عمرو بن مُرّ بن وائل" معرفی می‌کند. ابن ماکولا<ref>ابن ماکولا، ج۲، ص۴۶۷.</ref> نیز به نقل از ابن کلبی، "أشِق بن جرهم" آورده است. [[تاریخ]] نگاران گاهی این اسامی را از علمای پیشین یا از فردی از اهالی روستای خشنی‌ها در [[دمشق]]، و زمانی به [[شاگردان]] و روایتگران [[احادیث]] ابوثعلبه و در بسیاری از موارد، به صورت مجهول و مرسل نقل می‌کنند. به نظر می‌رسد قطعاً میان جرثوم، جرثومه، جرذوم، جلهم، جرهم، خریم، و نیز میان ناش، ناشب، ناشر، الاشب، لاشر، أشر، لاش و باشم تصحیف صورت پذیرفته است و از نظر تعداد و تکرار نام جرهم، آن اسامی باید تصحیف جرهم باشند.

در انتساب وی به بنوخُشَین اختلافی نیست<ref>ابن اثیر، ج۶، ص۴۳.</ref>. [[سمعانی]]<ref>سمعانی، ج۲، ص۴۲۵- ۴۲۴.</ref> با ذکر [[اختلاف]] در نام ابوثعلبه، شرح حال وی را ذیل سه نام "ابوثعلبه خشنی"، "ابوثعلبه جرثوم بن عمرو خشنی" و برادرش "عمرو بن جرهم خشنی" آورده است. [[ابن حجر]]<ref>ابن حجر، ج۷، ص۵۰.</ref> احتمال یکی بودن [[ابوثعلبه حنفی]] را با خشنی بعید نمی‌داند.

برخی ابوثعلبه را پسر عموی [[کَردَم بن قَیس]] شمرده‌اند. استناد ایشان، روایتی از کردم بن قیس است که می‌گوید: من و پسر عمویم ابوثعلبه، در [[روز]] گرمی حرکت می‌کردیم، در حالی که من [[کفش]] داشتم و او نداشت. وی از من کفشی درخواست کرد، گفتم: مشروط به آنکه دخترت را به [[نکاح]] من درآوردی! و او پذیرفت. در پایان مسیر، ابوثعلبه کفشم را پس داد و دخترش را نداد. کردم نزد [[رسول خدا]]{{صل}} رفت و قصه را بازگو کرد. [[پیامبر]] آن قول و قرار را [[باطل]] دانست و فرمود: "رهایش کن برای تو خیری در آن نیست"<ref>ابونعیم، ج۵، ص۲۸۴۶؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۸۳-۱۸۲؛ ابن اثیر، ج۶، ص۴۳؛ ر.ک: کردم بن قیس.</ref>. در گزارش فوق، ابوثعلبه مطلق آمده است و تنها به دلیل روشن بودن [[نسب]] کردم بن قیس، وی خشنی معرفی شده است. نسب کردم بن قیس چنین است: "قیس بن أبی سائب بن عمران بن ثعلبه خشنی"<ref>ابن حجر، ج۵، ص۴۳۳</ref>. در این صورت، جد ابوثعلبه، عمران و از تیره بنوخشین، "وائل بن نَمِر بن وَبَرة" از [[قبیله]] [[قضاعه]] است<ref>ابن حجر، ج۷، ص۵۱.</ref>.

در مورد شرح حال وی از زمان حضورش در [[جنگ خیبر]] در سال هفتم هجری تا زمان ورود هیئت بنوخشین نزد [[پیامبر]]، گزارشی در دست نیست؛ جز اینکه او به سوی قومش عزیمت کرد و تنی چند دعوتش را پذیرفتند و [[هیئت]] هفت، ده یا چند نفره‌ای از تیره بنوخشین نزد پیامبر آمدند، [[مسلمان]] شدند، [[بیعت]] کردند و بازگشتند<ref>ابن سعد، ج۱، ص۲۴۹؛ ابن کثیر، ج۴، ص۱۸۱.</ref>. مکان ورود آن هیئت و [[ملاقات]] آنان را با پیامبر، [[شهر]] [[مکه]] گفته‌اند<ref> سمعانی، ج۲، ص۴۲۵.</ref> که در این صورت، باید در سال هشتم ([[فتح مکه]]) یا دهم [[هجری]] ([[حجة الوداع]]) باشد. اما از ظاهر عبارت {{عربی|"ثم قدم بعد ذلك سبعةُ نفرٍ من خشين فنزلوا على ابي ثعلبه فأسلموا وبایعوا ورجعوا الى قومهم"}}<ref>ابن سعد، ج۱، ص۲۴۹.</ref> این گونه فهمیده می‌شود که [[وفد]] هفت نفره خشین در مدت زمانی نه چندان طولانی از زمان مسلمان شدن ابی ثعلبه، (بعد از خیبر تا پیش از فتح مکه) در [[مدینه]] به حضور پیامبر رسیدند؛ زیرا آنان در [[منزل]] أبوثعلبه اقامت داشتند و سپس به [[سرزمین]] خویش بازگشتند. افزون بر آنچه گفته شد، از ورود وفد یا وفودی در مکه گزارشی نشده است.

در مورد شرح حال وی از [[منابع تاریخی]]، آگاهی‌های زیادی جز گزارش‌های پراکنده‌ای در [[فتوحات]] به دست نمی‌آید. او در [[فتح]] [[حمص]] در سال پانزده شرکت داشت و نخستین [[نماز جماعت]] [[مسلمانان]] در آنجا، به [[امامت]] وی در کنیسه "[[یوحنا]]" برگزار گردید<ref>باجی، ج۱، ص۴۷۰.</ref>. بر اساس گزارش‌های [[تاریخی]]، او در زمره [[حزب]] [[قاعدین]] به شمار می‌رود؛ زیرا در هیچ یک از جنگ‌های [[دوران خلافت امام علی]]{{ع}}، نه به نفع و نه به ضرر [[امام]] شرکت نکرد<ref>باجی، ج۱، ص۴۷۰.</ref>. همچنین وی از آن اوضاع به [[فتنه]] [[علی]]{{ع}}، و احتمالا از [[جنگ جمل]] به نخستین فتنه تعبیر کرده است<ref>مزی، ج۳۳، ص۱۷۴.</ref>. یکی از اسناد معتبر بر عضویت وی در [[حزب]] [[قاعدین]]، شاید نقل این [[روایت‌ها]] از طریق او از [[پیامبر]] باشد که فرمود: {{متن حدیث| إِذَا رَأَيْتَ شُحّاً مُطَاعاً وَ هَوًى مُتَّبَعاً وَ إِعْجَابَ كُلِّ ذِي رَأْيٍ بِرَأْيِهِ فَعَلَيْكَ بِنَفْسِكَ وَ دَعْ أَمْرَ اَلْعَامَّةِ }}<ref>مزی، ج۲۱، ص۵۶۳.</ref>؛ همچنین [[روایت]] دیگری از پیامبر که فرمود: {{متن حدیث|إنَّ مِنْ ورائِكُمْ أيامَ الصبرِ الصبرُ فيهِنَّ كَقَبْضٍ علَى الجمْرِ}}<ref>بخاری، التاریخ الکبیر، ج۸، ص۴۲۶.</ref>؛ واگذاری امور [[مردم]] به خودشان و [[شکیبایی]] پیشه کردن، نشانه اعتزال اوست.

او [[محسود زهری]] بود. زهری با [[حسرت]] به وی گفت: ای کاش این [[روایت]] را که [[پیامبر]] به تو گفت، به من می‌گفت و این برایم بهتر از فلان و بهمان بود<ref>دارقطنی، ج۶، ص۳۲۴.</ref>. [[روایات]] زیادی در موضوعات مختلف از وی گزارش شده است. در [[تفسیر آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لَا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ}}<ref>«ای مؤمنان! خویش را دریابید!  چون رهیاب شده باشید آن کس که گمراه است به شما زیان نمی‌رساند؛ همگان بازگشتتان به سوی خداوند است آنگاه شما را از آنچه می‌کرده‌اید آگاه می‌گرداند» سوره مائده، آیه ۱۰۵؛ ابن عساکر، ج۶۴، ص۴۰.</ref>. روایتی دارد که [[آیه]] یاد شده، [[نفی]] [[أمر به معروف و نهی از منکر]] نمی‌کند <ref>ابوداود، ج۲، ص۳۲۴.</ref>. او روایاتی در [[سیره نبوی]] دارد؛ مثل اینکه [[عقبة بن یریم دمشقی]] می‌گوید: از ابوثعلبه شنیدم که گفت: هرگاه پیامبر از [[غزوه]] یا مسافرتی باز می‌گشت، به [[مسجد]] می‌رفت و دو رکعت [[نماز]] می‌گزارد<ref>عقیلی، ج۳، ص۳۵۱.</ref>. ابوثعلبه روایاتی درباره [[فرایض]]، [[محرمات]]، [[حدود الهی]]<ref>دولابی، ج۱، ص۳۹؛ دارقطنی، ج۶، ص۳۲۴.</ref>، و نیز روایتی در مورد [[شب نیمه شعبان]] نقل کرده که پیامبر فرمود: "[[خداوند]] در شب نیمه شعبان به [[بندگان]] نظر می‌کند تا [[مؤمنان]] را ببخشاید و [[کافران]] را مهلت دهد و [[اهل حق]] را به حال خود را می‌گذارد تا دست به [[دعا]] بردارند"<ref>دارقطنی، ج۶، ص۳۲۳.</ref>. او همچنین روایاتی درباره [[احکام]] خاص [[زنان]] نقل کرده است<ref>دولابی، ج۱، ص۴۰.</ref>.

وی نزد پیامبر رفت و درخواست کرد [[فرمان]] واگذاری زمین‌هایی را برایش مرقوم فرماید. [[حضرت]] فرمود: "از [[سرزمین]] [[شام]] برایت می‌نویسم". او با بهت زدگی گفت: [[سوگند]] به آنکه تو را به [[راستی]] و [[حقیقت]] فرستاد، آیا آنچه زیر پای [[شامیان]] است به من وامی‌گذاری! [[پیامبر]] از [[تعجب]] کردن وی به شگفت آمد و با اعجاب به دیگر [[اصحاب]] نگریست که او چه می‌گوید! آنگاه [[فرمان]] [[نامه]] را نوشت. ابوقلابه افزوده [[گمان]] برده می‌شود هنگامی که [[مسلمانان]] به [[شام]] [[راه]] یافتند، ابوثعلبه نامه پیامبر را نشان داد و زمین‌هایی به وی داده شد. در همین گزارش آمده است ابوثعلبه به [[رسول خدا]]{{صل}} می‌گوید: [[مادر]] سرزمینی هستیم که در آن به صید و شکار مشغول‌اند، چه چیزهایی بر ما [[حلال]] و چه [[حرام]] است؟ ما در کنار [[اهل کتاب]] [[زندگی]] می‌کنیم و به ظرف و ظروف آنان نیازمندیم، چه کنیم؟ [[حضرت]] پاسخش را داد و فرمود مادامی که چاره‌ای دارید، از آن فاصله بگیرید و اگر چیزی نیافتید و آنها مورد نیاز بود، با آب [[تطهیر]] و سپس استفاده کنید<ref>دارقطنی، ج۶، ص۳۲۴-۳۱۴؛ ابن عساکر، ج۶۶، ص۱۰۱-۱۰۲.</ref>. [[دارقطنی]] روایاتی را از وی در موضوعات [[حلیت]] صید با سگ شکاری و [[نهی]] پیامبر از خوردن گوشت الاغ اهلی و حیوانات چنگال‌دار آورده است<ref>دولابی، ج۱، ص۳۹؛ دارقطنی، ج۶، ص۳۲۴-۳۱۴.</ref>. ابوثعلبه از [[ابوعبیده جراح]] از پیامبر [[روایت]] کرد: {{متن حدیث| لا يَزالُ هَذَا الْأَمْرِ قائِماً بِالْقِسْطِ حَتَّى يَكُونُ أَوَّلُ مَنْ يَثْلِمُهُ رَجُلُ مِنْ بَنِي أُمَيَّةَ }}<ref>ابن عساکر، ج۶۳، ص۳۳۵، این نظام بر عدالت و برابری استوار است تا مردی از بنی امیه آن را در هم می‌درد.</ref>؛