شأن نزول آیه تبلیغ: تفاوت میان نسخه‌ها

[[پیامبر اکرم]]{{صل}} بعد از اعلام [[ولایت]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} از مردم خواست تا دیگران را از این امر باخبر کرده و به بزرگان [[اصحاب]] [[امر]] کرد که به علی{{ع}} بابت چنین [[ولایتی]] تبریک بگویند<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۳. </ref>. هنوز جمعیّت متفرّق نشده بود که پیک [[وحی]] فرود آمد و آیۀ {{متن قرآن|الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا}}<ref>«امروز كسانى كه كافر شده‏‌اند، از [كارشكنى در] دين شما نوميد گرديده ‏اند. پس، از ايشان مترسيد و از من بترسيد. امروز دين شما را برايتان كامل و نعمت خود را بر شما تمام گردانيدم، و اسلام را براى شما [به عنوان‏] آيينى برگزيدم». سوره مائده، آیه ۳.</ref> را نازل کرد. [[علامه امینی]] با [[نقل]] این واقعه و نزول آیه و خطبۀ پیامبر در غدیر و حوادث مربوط به آن از ۱۱۰ نفر از [[صحابه]] و ۸۴ نفر از [[تابعین]] و ۳۵۶ نفر از روات اهل سنت در طول چهارده قرن، [[واقعۀ غدیر]] و نزول آیه را مربوط به [[امام علی]]{{ع}} می‌‌داند<ref>الغدیر، ج۱ ص ۱۴ تا ۱۵۸، در این زمینه نیز ر. ک: المراجعات، مراجعۀ ۱۲ و تعلیقۀ شمارۀ ۸۹ و ۶۲۷، «آیات الغدیر»، کورانی، ص ۱۷۰، «بحار الأنوار»، ج ۳۷ص ۱۰۸، «احقاق الحق»، ج ۶ ص ۳۴۷ و ج ۱۴ ص ۳۲، «فصلنامۀ طلوع»، شمارۀ ۸-۹ مقالۀ «بررسی دیدگاههای فریقین دربارۀ آیۀ تبلیغ».</ref>.<ref>ر.ک: [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ص:۲۴-۲۶؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۳.</ref>

[[اهل سنت]] بر اساس روایاتی متعدد که در [[صحیحین]] و کتاب‌های [[روایی]] دیگر نقل شده، می‌گویند [[پیامبر خدا]]{{صل}} پیش از [[نزول]] این [[آیه]] از ناحیه [[اصحاب]] خود [[حراست]] می‌شد، ولی پس از نزول آن و تضمین [[خداوند]] در مورد [[حفظ جان]] ایشان، [[پیامبر]] [[عذر]] [[نگهبانان]] را خواستند و فرمودند: «بروید، خداوند من را [[حفظ]] خواهد کرد». این [[روایات]] بر فرض احراز صدور، در صدد بیان مورد نزول آیه نیست و با آن منافاتی ندارد، بلکه در آنها تنها استناد پیامبر خدا{{صل}} را به بخشی از این آیه نشان می‌دهد و چون در متن برخی روایات تصریح شده این ترخیص از ناحیه [[رسول خدا]]{{صل}} در [[مدینه]] بوده است، احتمال دارد در فاصله [[غدیرخم]] تا [[وفات پیامبر]] [[خدا]]{{صل}} باشد. در این باره توضیح بیشتری ارائه خواهیم کرد. در این میان، احادیثی دیگر به چشم می‌خورد که از حراست [[ابوطالب]] - [[عموی پیامبر]] - خبر می‌دهد و در آنها آمده که پیامبر خدا{{صل}} پس از نزول این آیه به عموی خود خبر می‌دهند، نیازی به [[نگهبانی]] نیست. اساساً [[مفسران اهل سنت]] این روایات را [[غریب]] دانسته و بر این قول متفق‌اند که چون آیه مذکور [[مدنی]] و در اواخر [[بعثت]] نازل شده است، با حراست ابوطالب در [[مکه]] پیوندی نداشته و ناسازگار است. برخی دیگر در حل این معضل می‌گویند: این آیه دو بار، یک‌بار در مکه در اوایل بعثت و بار دیگر در مدینه در اواخر بعثت، نازل شده است<ref>مانند: آلوسی، روح المعانی، ج۴، ص۲۹.</ref>، لیکن این پاسخ مشکلی را حل نمی‌کند؛ زیرا بر فرضی که این آیه در اوایل بعثت نازل شده باشد، در آن تضمین خداوند بر حفظ پیامبر خدا{{صل}} در اوایل بعثت مطرح است و نیازی به نگهبانی رسول خدا{{صل}} در مدینه توسط یارانشان نخواهد بود تا دوباره [[حضرت]] آنان را ترخیص کنند و بگویند خداوند من را حفظ خواهد کرد؛ البته حراست [[ابوطالب]] از [[رسول خدا]]{{صل}} مسئله‌ای غیر قابل [[انکار]] است<ref>ر.ک: ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ج۲، ص۷۹</ref>، ولی [[نزول آیه]] در این باره قابل [[اثبات]] نیست.

در برخی [[مصادر اهل سنت]] روایتی دیگر از قول [[ابن عباس]] به چشم می‌خورد که در آن از رسول خدا{{صل}} پرسیده‌اند:

«کدام [[آیه]] بر شما گران آمد، [[حضرت]] فرمود: در ایام موسم در [[منا]] بودم و [[مشرکان]] [[عرب]] و سایر [[مردم]] در آنجا بودند، [[جبرائیل]] بر من نازل شد و گفت: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ}}<ref>«ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان» سوره مائده، آیه ۶۷.</ref> من برخاستم و ندا دادم. ای مردم، چه کسی من را [[یاری]] می‌کند تا [[پیام]] پروردگارم را برسانم و برای او [[بهشت]] باشد؟ ای مردم، بگویید {{متن قرآن|لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ}}<ref>«هیچ خدایی جز خداوند نیست» سوره صافات، آیه ۳۵.</ref> و من [[رسول]] خدایم تا [[رستگار]] شده، [[نجات]] یابید و به بهشت روید؛ پس هیچ کس از مرد و [[زن]] و [[کودک]] نبود جز آنکه من را با [[خاک]] و سنگ [[هدف]] قرار دادند و در صورتم آب دهان انداختند و گفتند، [[دروغگو]] است... پس عباس عموی ایشان آمد و حضرت را از دست آنان نجات داد و آنان را به عقب راند»<ref>سیوطی، الدرالمنثور، ج۳، ص۱۷؛ شوکانی، فتح الغدیر، ج۲، ص۶۱؛ آلوسی، روح المعانی، ج۴، ص۲۹۰.</ref>.

اعمش می‌گوید: به همین دلیل [[بنی العباس]] [[افتخار]] می‌کنند و می‌گویند: این آیه که می‌فرماید: {{متن قرآن|إِنَّكَ لَا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ}}<ref>«بی‌گمان تو هر کس را که دوست داری راهنمایی نمی‌توانی کرد امّا خداوند هر کس را بخواهد راهنمایی می‌کند و او به رهیافتگان داناتر است» سوره قصص، آیه ۵۶.</ref> درباره بنی العباس نازل شده است؛ زیرا [[پیامبر]]{{صل}} می‌خواستند ابوطالب [[هدایت]] شود، ولی [[خداوند]] عباس را هدایت کرد.

آثار وضع و [[جعل]] در این [[حدیث]] به خوبی نمایان و ساخته و پرداخته افرادی است که می‌خواهند برای [[بنی العباس]] در برابر [[علویان]] فضیلتی بسازند؛ زیرا: