جز
وظیفهٔ شمارهٔ ۲
بدون خلاصۀ ویرایش |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۲) |
||
خط ۹: | خط ۹: | ||
==مفهومشناسی استغفار== | ==مفهومشناسی استغفار== | ||
استغفار در لغت به معنای پوشاندن، پوشیده داشتن و درخواست [[پوشش]] است<ref>معجم مقاییس اللغه.</ref>. بررسی موارد کاربرد واژه [[مغفرت]] نشان میدهد این واژه (نه برای هر پوشاندنی، بلکه) برای پوششی به کار میرود که در آن نوعی [[مصلحت]] وجود داشته باشد، چنانکه برخی از لغتشناسان گفتهاند: غفران در اصل به معنای پوشیدن چیزی میآید که [[انسان]] را از [[آلودگی]] نگه دارد و غفران و مغفرت [[خداوند]] بدین معناست که [[بنده]] را از [[عذاب]] مصون بدارد و استغفار، [[طلب]] غفران و [[آمرزش]] با عمل و گفتار است<ref>مفردات الفاظ القرآن.</ref> | استغفار در لغت به معنای پوشاندن، پوشیده داشتن و درخواست [[پوشش]] است<ref>معجم مقاییس اللغه.</ref>. بررسی موارد کاربرد واژه [[مغفرت]] نشان میدهد این واژه (نه برای هر پوشاندنی، بلکه) برای پوششی به کار میرود که در آن نوعی [[مصلحت]] وجود داشته باشد، چنانکه برخی از لغتشناسان گفتهاند: غفران در اصل به معنای پوشیدن چیزی میآید که [[انسان]] را از [[آلودگی]] نگه دارد و غفران و مغفرت [[خداوند]] بدین معناست که [[بنده]] را از [[عذاب]] مصون بدارد و استغفار، [[طلب]] غفران و [[آمرزش]] با عمل و گفتار است<ref>مفردات الفاظ القرآن.</ref><ref>[[علی باقریفر|باقریفر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «استغفار»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۴۶.</ref> | ||
==ارکان استغفار== | ==ارکان استغفار== | ||
[[پشیمانی]] کامل از گذشته، [[تصمیم]] جدی بر عدم بازگشت به [[گناهان]]، اداء [[حقوق الهی]] و [[حق الناس]] که فوت شده است و ... از ارکان و مراحل استغفار محسوب میشود<ref>فلسفه اخلاق، ص۲۱۹.</ref> | [[پشیمانی]] کامل از گذشته، [[تصمیم]] جدی بر عدم بازگشت به [[گناهان]]، اداء [[حقوق الهی]] و [[حق الناس]] که فوت شده است و ... از ارکان و مراحل استغفار محسوب میشود<ref>فلسفه اخلاق، ص۲۱۹.</ref><ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۸۹.</ref> | ||
==استغفار در [[آیات]] و [[روایات]]== | ==استغفار در [[آیات]] و [[روایات]]== | ||
خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
[[امام زینالعابدین]]{{ع}} آمرزشخواهان را محبوبترین [[بندگان خدا]] معرفی کرده است: «محبوبترین [[بندگان]] تو بندهای است که در برابر تو [[گردنکشی]] نکند و از [[اصرار بر گناه]] دوری جوید و همواره از تو [[آمرزش]] خواهد». در ادامه [[دعا]] میگوید: «ای [[خداوند]]، از گردنکشی در برابر تو [[بیزاری]] میجویم و از [[اصرار]] در [[گناه]] به تو [[پناه]] میآورم و از هر [[قصور]] که ورزیدهام آمرزش میخواهم»<ref>نیایش دوازدهم.</ref>. کسی که [[اهل]] گردنکشی و [[عناد]] نباشد با [[احساس]] کمترین فاصله از [[خدا]]، که در اثر [[غفلت]] و [[آلودگی]] به گناه حاصل میشود، به دامن استغفار پناه برده و از ایجاد گسست و تشدید فاصله بین خود و خدا جلوگیری مینماید. | [[امام زینالعابدین]]{{ع}} آمرزشخواهان را محبوبترین [[بندگان خدا]] معرفی کرده است: «محبوبترین [[بندگان]] تو بندهای است که در برابر تو [[گردنکشی]] نکند و از [[اصرار بر گناه]] دوری جوید و همواره از تو [[آمرزش]] خواهد». در ادامه [[دعا]] میگوید: «ای [[خداوند]]، از گردنکشی در برابر تو [[بیزاری]] میجویم و از [[اصرار]] در [[گناه]] به تو [[پناه]] میآورم و از هر [[قصور]] که ورزیدهام آمرزش میخواهم»<ref>نیایش دوازدهم.</ref>. کسی که [[اهل]] گردنکشی و [[عناد]] نباشد با [[احساس]] کمترین فاصله از [[خدا]]، که در اثر [[غفلت]] و [[آلودگی]] به گناه حاصل میشود، به دامن استغفار پناه برده و از ایجاد گسست و تشدید فاصله بین خود و خدا جلوگیری مینماید. | ||
[[امام سجاد]]{{ع}} برای درخواست آمرزش از خدا، از واژهها و عباراتی چون {{متن حدیث|وَاغْفِرْ لِي}}، {{متن حدیث|وَاغْفِرْ لَنَا}}، {{متن حدیث|وَاغْفِرْ ذَنْبِي}}، {{متن حدیث|اغْفِرْ لِي مَا تَعلَم مِن ذُنُوبِي}}” بهره گرفته است<ref>دعاهای ۴، ۱۲، ۲۴ ۳۱، ۳۲، ۴۵، ۴۸.</ref> و زمانی با عبارتهای {{متن حدیث|أَسْأَلُكَ... أَنْ تَغْفِرَ لَنَا}}<ref>دعای ۴۸.</ref> و {{متن حدیث|أَسْأَلُكَ أَنْ تَعْفُوَ عَنِّي وَ تَغْفِرَ لِي}}<ref>دعای ۵۱.</ref> جویای [[آمرزش الهی]] شده است و در مواردی نیز از ساختار باب استفعال بهره جسته میگوید: {{متن حدیث|وَ أَسْتَغْفِرُكَ لِمَا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِي، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اغْفِرْ لِي}}<ref>دعای ۴۸.</ref>. {{متن حدیث|... فَاسْتَغْفَرْتُ فَأَقَلْتَ...}}، «ای خدای من، تو مرا [[هدایت]] کردی و من به [[لهو]] و غفلت روی آوردم... آنگاه آنچه مرا از آن منع کرده بودی به من شناسانیدی و من شناختم و آمرزشطلبیدم و تو گناه من بخشیدی»<ref>نیایش چهل و نهم.</ref> | [[امام سجاد]]{{ع}} برای درخواست آمرزش از خدا، از واژهها و عباراتی چون {{متن حدیث|وَاغْفِرْ لِي}}، {{متن حدیث|وَاغْفِرْ لَنَا}}، {{متن حدیث|وَاغْفِرْ ذَنْبِي}}، {{متن حدیث|اغْفِرْ لِي مَا تَعلَم مِن ذُنُوبِي}}” بهره گرفته است<ref>دعاهای ۴، ۱۲، ۲۴ ۳۱، ۳۲، ۴۵، ۴۸.</ref> و زمانی با عبارتهای {{متن حدیث|أَسْأَلُكَ... أَنْ تَغْفِرَ لَنَا}}<ref>دعای ۴۸.</ref> و {{متن حدیث|أَسْأَلُكَ أَنْ تَعْفُوَ عَنِّي وَ تَغْفِرَ لِي}}<ref>دعای ۵۱.</ref> جویای [[آمرزش الهی]] شده است و در مواردی نیز از ساختار باب استفعال بهره جسته میگوید: {{متن حدیث|وَ أَسْتَغْفِرُكَ لِمَا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِي، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اغْفِرْ لِي}}<ref>دعای ۴۸.</ref>. {{متن حدیث|... فَاسْتَغْفَرْتُ فَأَقَلْتَ...}}، «ای خدای من، تو مرا [[هدایت]] کردی و من به [[لهو]] و غفلت روی آوردم... آنگاه آنچه مرا از آن منع کرده بودی به من شناسانیدی و من شناختم و آمرزشطلبیدم و تو گناه من بخشیدی»<ref>نیایش چهل و نهم.</ref><ref>[[علی باقریفر|باقریفر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «استغفار»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۴۶.</ref> | ||
==نقش [[آمرزشخواهی]] در [[حیات مادی]] و [[معنوی]]== | ==نقش [[آمرزشخواهی]] در [[حیات مادی]] و [[معنوی]]== | ||
خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
[[انسان]] [[مسئولیتشناس]] نه تنها به جبران [[اشتباهات]] خویش اهتمام میورزد بلکه نسبت به کژرویهای دیگران نیز بیتفاوت نبوده و در [[اندیشه]] بازگرداندن [[راه]] گمکردگان به مسیر صحیح زندگی است. [[قرآن کریم]] سه بار [[پیامبر]] رحمت را مخاطب ساخته و او را به درخواست آمرزش برای [[خطاکاران]] فراخوانده است<ref>{{متن قرآن|...فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ...}} «...پس آنان را ببخشای و برای ایشان آمرزش بخواه..». سوره آل عمران، آیه ۱۵۹؛ {{متن قرآن|...فَإِذَا اسْتَأْذَنُوكَ لِبَعْضِ شَأْنِهِمْ فَأْذَنْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمُ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}} «...پس چون برای کاری از تو اجازه خواستند به هر یک از آنان که خواستی اجازه بده و برای آنها از خداوند آمرزش بخواه که خداوند آمرزندهای بخشاینده است» سوره نور، آیه ۶۲؛ {{متن قرآن|...وَاسْتَغْفِرْ لَهُنَّ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}} «...و برای آنها از خداوند آمرزش بخواه که خداوند آمرزندهای بخشاینده است» سوره ممتحنه، آیه ۱۲.</ref>. این آمرزشخواهی در مرحله اول باید شامل حال کسانی شود که حقِ بیشتری بر گردن ما دارند، همچون [[پدر]] و [[مادر]]، [[برادر]] و [[خواهر]]، [[فرزندان]] و [[خویشان]] که موارد فراوانی از نیایشهای [[پیامبران]] و [[صالحان]] در [[قرآن]] به آنها اختصاص یافته است<ref>نک: پژوهشی در نیایشهای قرآن کریم، علی باقریفر.</ref> و در مرحله بعد همه [[مؤمنان]] را در برمیگیرد: {{متن قرآن|رَبِّ اغْفِرْ لِي وَلِوَالِدَيَّ وَلِمَنْ دَخَلَ بَيْتِيَ مُؤْمِنًا وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ}}<ref>«پروردگارا! مرا و پدر و مادرم را و هر که را به خانه من با ایمان درآید و مردان و زنان مؤمن را بیامرز» سوره نوح، آیه ۲۸.</ref>. | [[انسان]] [[مسئولیتشناس]] نه تنها به جبران [[اشتباهات]] خویش اهتمام میورزد بلکه نسبت به کژرویهای دیگران نیز بیتفاوت نبوده و در [[اندیشه]] بازگرداندن [[راه]] گمکردگان به مسیر صحیح زندگی است. [[قرآن کریم]] سه بار [[پیامبر]] رحمت را مخاطب ساخته و او را به درخواست آمرزش برای [[خطاکاران]] فراخوانده است<ref>{{متن قرآن|...فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ...}} «...پس آنان را ببخشای و برای ایشان آمرزش بخواه..». سوره آل عمران، آیه ۱۵۹؛ {{متن قرآن|...فَإِذَا اسْتَأْذَنُوكَ لِبَعْضِ شَأْنِهِمْ فَأْذَنْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمُ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}} «...پس چون برای کاری از تو اجازه خواستند به هر یک از آنان که خواستی اجازه بده و برای آنها از خداوند آمرزش بخواه که خداوند آمرزندهای بخشاینده است» سوره نور، آیه ۶۲؛ {{متن قرآن|...وَاسْتَغْفِرْ لَهُنَّ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}} «...و برای آنها از خداوند آمرزش بخواه که خداوند آمرزندهای بخشاینده است» سوره ممتحنه، آیه ۱۲.</ref>. این آمرزشخواهی در مرحله اول باید شامل حال کسانی شود که حقِ بیشتری بر گردن ما دارند، همچون [[پدر]] و [[مادر]]، [[برادر]] و [[خواهر]]، [[فرزندان]] و [[خویشان]] که موارد فراوانی از نیایشهای [[پیامبران]] و [[صالحان]] در [[قرآن]] به آنها اختصاص یافته است<ref>نک: پژوهشی در نیایشهای قرآن کریم، علی باقریفر.</ref> و در مرحله بعد همه [[مؤمنان]] را در برمیگیرد: {{متن قرآن|رَبِّ اغْفِرْ لِي وَلِوَالِدَيَّ وَلِمَنْ دَخَلَ بَيْتِيَ مُؤْمِنًا وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ}}<ref>«پروردگارا! مرا و پدر و مادرم را و هر که را به خانه من با ایمان درآید و مردان و زنان مؤمن را بیامرز» سوره نوح، آیه ۲۸.</ref>. | ||
در مواردی از دعاهای [[امام سجاد]]{{ع}} نیز میخوانیم: «بار خدایا، [[ درود]] بفرست بر [[محمد]] و خاندانش... [[پدر]] و مادرم را به سبب [[نیکی]] و [[مهربانی]] که در [[حق]] من کردهاند به [[مغفرت]] خویش بنواز...» <ref>نیایش بیست و چهارم.</ref>. «بار خدایا... از تو میخواهم، ای [[پروردگار]] جهانیان... که ما را در گروه [[بندگان]] [[صالح]] و مؤمنت که در این [[روز]] ([[عید قربان]] و [[جمعه]]) تو را میخوانند درآوری و ما و ایشان را بیامرزی»<ref>نیایش چهل و هشتم.</ref>. «بار خدایا، هر بندهای که درباره من مرتکب عملی شده که تو آن را [[نهی]] کردهای، یا در آنچه تو منع فرمودهای پرده [[حرمت]] من دریده... او را در این ستمی که بر من روا داشته و اکنون گریبانگیر اوست، بیامرز، و در حقی که از من تباه کرده [[عفو]] نمای»<ref>نیایش سی و نهم.</ref>. نکته شایان توجه در این [[نیایش]]، درخواست [[آمرزش]] برای کسانی است که در حق ما [[بدی]] کرده و [[ستم]] روا داشتهاند! | در مواردی از دعاهای [[امام سجاد]]{{ع}} نیز میخوانیم: «بار خدایا، [[درود]] بفرست بر [[محمد]] و خاندانش... [[پدر]] و مادرم را به سبب [[نیکی]] و [[مهربانی]] که در [[حق]] من کردهاند به [[مغفرت]] خویش بنواز...» <ref>نیایش بیست و چهارم.</ref>. «بار خدایا... از تو میخواهم، ای [[پروردگار]] جهانیان... که ما را در گروه [[بندگان]] [[صالح]] و مؤمنت که در این [[روز]] ([[عید قربان]] و [[جمعه]]) تو را میخوانند درآوری و ما و ایشان را بیامرزی»<ref>نیایش چهل و هشتم.</ref>. «بار خدایا، هر بندهای که درباره من مرتکب عملی شده که تو آن را [[نهی]] کردهای، یا در آنچه تو منع فرمودهای پرده [[حرمت]] من دریده... او را در این ستمی که بر من روا داشته و اکنون گریبانگیر اوست، بیامرز، و در حقی که از من تباه کرده [[عفو]] نمای»<ref>نیایش سی و نهم.</ref>. نکته شایان توجه در این [[نیایش]]، درخواست [[آمرزش]] برای کسانی است که در حق ما [[بدی]] کرده و [[ستم]] روا داشتهاند! | ||
بر پایه نقش بیبدیل استغفار در [[زندگی]] [[انسان]]، تکرار این ذکر با [[حضور قلب]] در هر فرصتی که پیش میآید، خصوصاً لحظات حساس و پربرکت، توصیه شده است<ref>نهجالذکر، ج۲، ۲۶۹-۲۸۴؛ همچنین نک: مدخلهای آمرزش و توبه.</ref> | بر پایه نقش بیبدیل استغفار در [[زندگی]] [[انسان]]، تکرار این ذکر با [[حضور قلب]] در هر فرصتی که پیش میآید، خصوصاً لحظات حساس و پربرکت، توصیه شده است<ref>نهجالذکر، ج۲، ۲۶۹-۲۸۴؛ همچنین نک: مدخلهای آمرزش و توبه.</ref><ref>پژوهشی در نیایشهای قرآن کریم، علی باقری فر، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ سوم، ۱۳۸۶ ش؛ الصحیفة السجادیة الکاملة، مع الدلیل الموضوعی و المعجم اللغوی و الفهارس، علی انصاریان، سفارة الجمهوریة الاسلامیة الایرانیة بدمشق، ۱۴۱۹ ه؛ صحیفه سجادیه، ترجته عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، چاپ ششم، ۱۳۸۵ ش؛ فرهنگنامه موضوعی صحیفه سجادیه، سیداحمد سجادی، مرکز تحقیقات رایانهای حوزه علمیه اصفهان، چاپ اول ۱۳۸۵ ش؛ مفردات الفاظ القرآن، راغب اصفهانی، ترجمه مصطفی رحیمی نیا، نشر سبحان، چاپ دوم، ۱۳۸۸ ش؛ معجم مقاییس اللغه، احمد بن فارس الرازی القزوینی، قم، مکتبة الاعلام الاسلامی؛ نهجالذکر، محمد محمدی الریشهری، المجلد الثانی، مؤسسه دار الحدیث، چاپ اول، قم، ۱۳۸۶ ش.</ref><ref>[[علی باقریفر|باقریفر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «استغفار»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۴۸.</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == |