سنت
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسشهای عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل سنت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
واژهشناسی لغوی
سنت از ماده سنن بوده که در برخی متون لغوی بهمعنای روش آمده است.@اسماعیلبنحماد جوهری، الصحاح، ج۵، ص۲۱۳۸؛ حسینبنمحمد راغب اصفهانی، المفردات، ص429.& به گفته ابنفارس در تمام موارد استعمال این ماده، دو عنصر اصلی وجود دارد: نخست، جریان و دوام عمل، و دیگری، انجام آسان و بدون مشقت آن.@احمدبنفارسبنزکریا، معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص60.& سنت نیز در لغت بهمعنای سیرة آمده است.@اسماعیلبنحماد جوهری، الصحاح، ج۵، ص۲۱۳۹؛ احمدبنفارسبنزکریا، معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص61.& طبیعی است این کلمه را میتوان به هر فرد و گروهی اضافه کرد؛ مانند سنت پیامبر(ص)، سنت امامان(ع)، سنت صحابه، سنت تابعان، سنت فقیهان، سنت حاكمان، سنت خلفا و... . سنت در اصطلاح، گاه تنها به گفتار و رفتار - اعم از فعل و تقریر - نبی اطلاق میشود.@محمدرضا مظفر، اصول الفقه، ج۲، ص۵۷.& اهل سنت، اغلب وقتی مفهوم سنت را بهکار میبرند، مقصودشان، سنت نبوی است؛@برای نمونه، ر.ک: ابوحامد محمدبنمحمدبنمحمد غزالی، المستصفى فی علم الاصول، ص8؛ محمدبنعمر فخر رازی، المحصول فی علم اصول الفقه، ج۱، ص104؛ علیبنمحمد آمدی، الاحکام فی اصول الاحکام، ج۱، ص158؛ شمسالدین سرخسی، المبسوط، ج۱، ص161.& هرچند برخی از ایشان، قول صحابی را نیز وارد در محدوده سنت میدانند.@محمدبنمحمد حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج۱، ص۳۵۸؛ ابراهیمبنموسی شاطبي، الموافقات، ج4، ص۲۹۰.& اما در دیدگاه امامیه، از آنجا که گفتار، رفتار و تقریر امام نیز همچون پیامبر، معصومانه است،@محمدرضا مظفر، اصول الفقه، ج۲، ص57.& در تعریف ایشان، سنت بهمعنای گفتار، رفتار و تقریر معصوم(ع) - اعم از نبی و امام - است.@برای نمونه، ر.ک: ابوالقاسم قمی، قوانين الاصول، ص401؛ محمدتقی رازی نجفی، هداية المسترشدین، ص۳۹۷؛ مرتضی انصاری، فرائد الاصول، ج۱، ص۲۳۸؛ آخوند محمدکاظم خراسانی، كفاية الاصول، ص8؛ سیدمحمد صدر، ماوراء الفقه، ج۱۰، ص۱۳۰؛ سیدابوالقاسم موسوی خویی، اجود التقریرات، ج2، ص123؛ محمداسحاق فیاض، محاضرات في اصول الفقه، ج۱، ص35؛ علی مشکینی، اصطلاحات الاصول، ص141.& در این نوشتار نیز مقصود از سنت، گفتار، رفتار و تقریر معصوم(ع) - اعم از پیامبر و امام - است.