افزایش علم معصوم در حدیث

روایات افزایش پذیری علم امامان

• اما در مورد روایاتی که اشاره به افزایش پذیری علم امام دارند باید گفت: در کتاب کافی بابی تحت عنوان: «لولا أنّ الائمه(علیهم السلام) یزدادون لفقد ما عندهم» وجود دارد که روایات آن اشاره به افزایش علم امامان دارد، برخی از این روایات عبارتند از:

1. امام صادق(علیه السلام) در روایتی می فرمایند: «علم آن است که شب و روز زیاد می‌گردد و از جانب خداوند به ما افاضه می‌شود.»
2. زراره می‌‏گوید از امام باقر(علیه السلام) شنیدم می‌‏فرمودند: «اگر بر علوم ما اضافه نمی‌‏شد تمام می‌‏گشت.» زراره گفت: "بر علوم شما چیزی‌ اضافه می‌‏شود که رسول خدا(صلی الله علیه و آله) آنرا نمی‌‏دانسته؟" فرمودند: «اگر بخواهد چیز تازه‌‏ای‌ بر علوم ما اضافه شود، اولاً بر رسول خدا(صلی الله علیه و آله) عرضه می‌‏شود، سپس بر امامان(علیهم السلام) یکی‌ پس از دیگری‌، تا به ما منتهی‌ شود.»
3. امام صادق(علیه السلام) به ابی یحیی صنعانی فرمود: «ای ابایحیی برای ما در شب‌های جمعه شأنی است از شئون؛ در این شب‌ها ارواح انبیای گذشته و ارواح اوصیای گذشته و روح امامی که زنده است را به آسمان برند تا به دور عرش خداوند هفت دور طواف کنند و نزد هر کدام از ستون‌های عرش دو رکعت نماز بخوانند و سپس آن‌ها را به بدن‌های خود برگردانند، آن گاه انبیا و اوصیا لبالب از شادی شوند و امامی که در میان شما است، انبوه فراوانی در دانش او افزوده شود.»
4. امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «اگر علوم ما در شب و روز افزایش نمی‌یافت حتما آگاهی و دانش ما محدود و تمام می‌شد.»
5. امام صادق(علیه السلام) می‌فرماید: «هیچ شب جمعه‌ای نیست مگر این‌که برای اولیاء الهی در آن سروری است، راوی گوید: عرض کردم: فدایت شوم، آن سرور چگونه است؟ حضرت فرمود: هنگامی که شب جمعه می‌شود رسول خدا(صلی الله علیه و آله) و ائمه(علیهم السلام) عرش را درک می‌کنند و من هم با ایشان همراه هستم، پس جز با علمِ استفاده شده برنمی‌گردم و اگر این‌طور نبود حتماً آنچه نزد من بود تمام می‌شد.»
6. در روایتی طولانی ابوبصیر(علیه السلام) از امام صادق(علیه السلام) نقل می‌کند: حضرت اموری را به عنوان علم خویش بیان کردند، مانند اینکه رسول خدا(صلی الله علیه و آله) به علی(علیه السلام) هزار باب علم تعلیم فرمود که از هر بابی هزار باب دیگر باز می‌شد، و نیز نزد ایشان جامعه، جفر و مصحف حضرت زهرا(علیها السلام) و علم آنچه بوده و موجود می‌شود تا روز قیامت می‌باشد، لكن فرمودند: «اینها علم نیست، علم آن است که شب و روز حادث شده و تدریجاً امور یکی پس از دیگری تا روز قیامت تحقق می‌یابد.»
7. در روایت دیگری امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «به ارواح پیامبران و اوصیایی که از دنیا رفته‌اند و نیز به روح وصی ای که در میان شما زندگی می‌کند، اجازه داده می‌شود که به آسمان صعود کنند تا این که به عرش پروردگار برسند (...) آن گاه پیامبران و اوصیا در حالی که سرشار از شادمانی و سرور هستند و وصی‌ای که در میان شما زندگی می‌کند، بسیار بسیار به علمش افزوده می‌گردد.»
8. امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «اگر بر دانش ما افزوده نمی‌شد بی‌علم می‌ماندیم.»
9. امام کاظم(علیه السلام) می‌فرمایند: «علم امام سه جهت دارد: الف) علوم مربوط به زمان گذشته؛ ب) علوم مربوط به زمان آینده؛ ج) علوم حادث و جدید و نو ظهور. اما علوم گذشته برای ما تفسیر شده است یعنی اخبار گذشته را پیامبر(صلی الله علیه و آله) برای ما توضیح داده است. اما علوم آینده در جامع و مصحفی نوشته شده که نزد ماست. و اما علوم حادث و نو ظهور، نتیجه الهام حق بر دل امام و ابلاغ به گوش اوست. برترین نوع علم ما همین نوع است.»
10. محمد بن سلیمان دیلم از پدرش نقل می‌کند به امام صادق(علیه السلام) گفتم: "قربانت من از شما شنیدم که چند بار فرمودید اگر نباشد که ما به علم خود بیفزاییم آن چه داریم به آخر رسانیم؟" امام(علیه السلام) فرمودند: «اما احکام حلال و حرام را خداوند تمام و کمال بر پیامبر خود نازل کرده و به امام نیز دانش جدیدی افزوده نشود.» عرض کردم: "پس این زیادی چیست؟" امام فرمود: «در چیزهایی دیگر است جز حلال و حرام.» محمد بن سلیمان عرض کرد: "چیزی به علم خود افزوده کنید که بر رسول خدا(صلی الله علیه و آله) نهان بود؟" امام فرمود: «نه، دستور علم تازه از خدا به فرشته رسد و فرشته آن را نزد رسول خدا برد و گوید یا محمد پروردگارت تو را چنین و چنان فرموده است. پیامبر به فرشته می‌‌فرماید آن را نزد علی ببر، پس او نزد علی آید و او فرماید آن را نزد حسن ببر و او هم فرماید آن را نزد حسین بر و همچنین به هر یک از ائمه عرضه شود تا به ما رسد.»
11. زراره از امام باقر(علیه السلام) پرسید: "آیا برای شما چیزی از علوم هست که رسول خدا آن را نمی‌دانست؟" امام(علیه السلام) فرمود: «هرگاه علمی به ما دهند اول آن را بر رسول خدا عرضه کنند، سپس بر همه امامان تا به ما برسد.»
12. امام صادق(علیه السلام) می فرمایند: «هر گاه امام اراده کند به چیز جدیدی علم پیدا کند، خداوند آن را به او تعلیم می‌کند.»
13. امام باقر(علیه السلام) می‌فرمایند: «همانا هر سال در شب قدر تفسیر و تبیین امور بر ولی امر امام زمان(علیه السلام) نازل می‌شود. در آن شب امام(علیه السلام) درباره کار خودش چنین و چنان دستور می‌گیرد و در رابطه با امور مردم نیز به چنین و چنان مأمور می‌شود، و علاوه بر این برای ولی امر در هر روز علم مخصوص و مکنون و عجیب خدای عزوجل پدید می‌گردد؛ همان‌طور که در شب قدر نازل می‌شد؛ سپس این آیه را خواند "و اگر درخت‌های روی زمین قلم شود و دریا برای آن مرکب گردد و هفت دریای دیگر بدان بپیوندد، ... .»
14. ابوبصیر می گوید از امام صادق(علیه السلام) شنیدم که می فرمود: «به تحقیق به ما در شب و روز افزوده می شود، که اگر به ما افزوده نگردد هر آنچه نزد ماست به اتمام خواهد رسید. ابو بصیر گفت: فدایتان گردم چه کسی آن را نزد شما می آورد؟ امام فرمود: به تحقیق از میان ما کسانی هستند که آن را می‌نگرند، و از میان ما کسانی هستند که علم در دل ایشان به شکل مفصل قرار می گیرد، و از میان ما کسانی هستند که با گوش خود می شنود مانند صدای زنجیری که به لب تشت می کشند. به ایشان عرض کردم چه کسی آن علم را برای شما می آورد، فرمود مخلوقی که با عظمت تر از حضرت جبرئیل و حضرت میکائیل است.»
15. امام باقر(علیه السلام) فرمودند: «عالم ما غیب نمی‌داند و اگر خداوند عالم ما را به خودش واگذار کند، مانند بعضی از شما خواهد بود؛ ولی به او لحظه به لحظه آموخته می‌شود.»
16. امام صادق(علیه السلام) می فرمایند: «شب جمعه رسول خدا و امامان و من هم با آن‌ها، با عرش الهى برخورد مى‌کنیم. و من بر نمى‌گردم مگر با علمى که تازه استفاده کرده‌ام. واگر چنین نباشد، آنچه نزد ماست تمام مى‌گردد.»