آیات امامت و ولایت در تفسیر المنار (کتاب)

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Ebadi (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۳۱ اکتبر ۲۰۱۶، ساعت ۲۰:۰۳ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.

(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
آیات امامت و ولایت
پرونده:آیات امامت و ولایت در تفسیر المنار.png
زبانفارسی
ترجمهٔ کتابدر تفسیر المنار
نویسندهمحمد ساعدی
مذهب[[شیعه]][[رده:کتاب شیعه]]
ناشر[[:رده:انتشارات مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص)‏‏‫‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬|انتشارات مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص)‏‏‫‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬]][[رده:انتشارات مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص)‏‏‫‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬]]
محل نشرقم، ایران
سال نشر۱۳۹۴ ش
شابک‭‭۹۷۸-۹۶۴-۱۹۵-۲۴۸-۰‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
شماره ملی۳۶۵۸۹۹۳

آيات امامت و ولايت در تفسير المنار کتابی است که به آیات قرآن کریم مربوط به امامت و ولایت و وجوه مورد استناد شیعه در این زمینه و شبهات رشید رضا صاحب تفسیر المنار بر این موارد می‌پردازد. پدیدآورنده این اثر محمد ساعدی است و مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص)‏‏‫‏‏‫ انتشار آن را به عهده داشته است.[۱]‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

درباره کتاب

در این نوشتار برخی از ایراداتی كه در تفسیر المنار در مورد آیات مورد ادعای متكلمان و مفسران شیعه در موضوع اثبات امامت و خلافت امام علی(ع)، وارد شده است؛ مورد شرح و بررسی اجمالی قرار گرفته و ادله عقلی و نقلی وی در رد این آیات، مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است. نویسنده به همین منظور ابتدا به توصیف تفسیر المنار و ویژگی های آن پرداخته و عقل‌گرایی افراطی را از مهمترین ویژگی‌های آن عنوان كرده و عدم درک صحیح رشید رضا از مفهوم امامت و ولایت را نیز دلیل عدم ارائه تفسیری صحیح از وی در این موضوع عنوان كرده است. وی در ادامه به معرفی آیات مرتبط با امامت و ولایت امام علی و سایر معصومین پرداخته و مفاد و دلالت آیاتی همچون: آیه ولایت، آیه امامت یا ابتلاء، آیه اولی الامر یا اطاعت، آیه تبلیغ، آیه اكمال، آیه لیله‌ المبیت، آیه مباهله و ... بر امامت آن امام و فضایل ایشان را بررسی نموده و نقدهای وارد شده از سوی تفسیر المنار در این زمینه را رد كرده است. وی همچنین تفسیری از جانب شیعه امامیه در مورد مفهوم ولایت و امامت ارائه نموده است[۲].

فهرست کتاب

  • فصل اول: کلیات:
    • ۱. مقدمه:
      • الف) موضوع تحقیق؛
      • ب)ضرورت تحقیق؛
      • ج)پیشینه تحقیق؛
      • د)اهداف تحقیق؛
    • ۲. دورنمایی از تفاسیر قرن چهاردهم:
      • تحولات تفسیرنگاری در قرن چهاردهم؛
    • ۳. نگاهی گذرا به تفسیر المنار:
      • الف) المنار و پدیدآورندگان آن:
        • یکم: زندگی عبده در یک نگاه؛
        • دوم: رویکرد قرآنی رشید رضا؛
        • سوم: نگاهی گذرا به شیوه تفسیری «محمد عبده»؛
        • چهارم: همانندی‌ها و تفاوت‌های عبده و رشید رضا؛
      • ب)ویژگی‌های تفسیر المنار:
        • یکم: عقل‌گرایی و مصلحت‌ مداری؛
        • دوم: گرایش اجتماعی المنار؛
        • سوم: تکیه بر سیاق و ارتباط آیات؛
        • چهارم: تنزل جایگاه تفسیر نقلی؛
        • پنحم: شیوع نقل روایات در تفسیر المنار؛
        • ششم: رو‌در‌رویی المنار با آرای تفسیری:
      • ج) کاستی‌های تفسیر المنار؛
      • د) سلفی‌گری المنار؛
    • ۴. مفهوم‌شناسی ولایت و امامت:
      • الف) ولایت در لغت؛
      • ب) ولایت در اصطلاح:
        • یکم: ولایت عامه و ولایت خاصه؛
        • دوم: ولایت تکوینی و ولایت تشریعی؛
      • ج)امامت در لغت؛
      • د)امامت در اصطلاح:
        • یکم: رهبری جامعه اسلامی؛
        • دوم: قانون هدایت عمومی؛
        • سوم: برهان واسطه فیض؛
        • چهارم: برهان لطف؛
      • و) ویژگی‌های امام:
        • یکم: عصمت؛
        • دوم: افضلیت؛
        • سوم: نص؛
  • فصل دوم: آیات امامت و ولایت:
    • آیه امامت (ابتلاء):
      • ۱.مفهوم شناسی واژگان:
        • الف) ابتلاء:
          • ابتلاء در قرآن:
        • ب)کلمات:
          • مصداق کلمات در آیه امامت؛
        • ج)اتمام؛
        • د)امام؛
        • ه)عهد؛
        • و)ظالمین؛
      • ۲. اصول مباحث:
      • ۳. وجه استدلال به آیه امامت:
        • الف) دلالت آیه امامت بر لزوم عصمت امام:
          • یکم: استدلال علامه طوسی؛
          • دوم: لزوم عصمت امام در تمام عمر؛
        • ب) دلالت آیه بر لزوم انتصاب امام از سوی خداوند:
          • یکم: دلالت منطوق آیه شریفه؛
          • دوم: نسبت دادن عهد به خداوند در آیه شریفه؛
          • سوم: علم حضرت ابراهیم به انتصابی بودن مقام امامت؛
          • چهارم: اختصاص خداوند به آگاهی از عصمت افراد؛
      • ۴. بررسی دیدکاه المنار درباره آیه امامت:
        • الف) مفهوم امامت در تفسیر المنار؛
        • ب) چند نکته درباره برخی از سخنان المنار در ذیل آیه امامت؛
    • آیه ولایت:
      • ۱. بیان آیه؛
      • ۲. اصول مباحث؛
      • ۳. مفهوم‌شناسی واژه «ولی»؛
      • ۴. شأن نزول آیه شریفه:
        • الف) راویان شأن نزول؛
        • ب) ادله و مدارک شأن نزول؛
        • ج) تواتر روایات شأن نزول؛
        • د) ادعای اجماع بر شأن نزول:
          • یکم: ادعای اجماع از سوی شیعه؛
          • دوم: ادعای اجماع از سوی اهل سنت؛
        • ه) سایر قرائن و شواهد شأن نزول:
          • یکم: فهم اصحاب رسول خدا؛
          • دوم: اعتراف صحابه؛
          • سوم: اعتراف مفسران؛
          • چهارم: استناد فقها؛
      • ۵. تقریر استدلال شیعه به آیه ولایت:
        • الف) تقریر علامه حلی؛
        • ب) تقریر سید مرتضی؛
        • ج) تقریر شیخ مفید؛
        • د) استدلال علامه طباطبایی؛
      • ۶. کاربرد واژه ولی درباره امام علی در روایات:
        • الف) حدیث ابن عباس؛
        • ب) حدیث عمران؛
        • ج) حدیث بریده؛
        • د) حدیث خصائص دهگانه؛
        • ه) حدیث ابن ابی عاصم؛
      • ۷. جریان‌های فکری مخالف؛
      • ۸. دیدگاه تفسیر المنار درباره آیه ولایت:
        • الف) المنار و مفهوم ولی در آیه ولایت؛
        • ب) تفسیر رکوع به خضوع و خشوع در تفسیر المنار؛
      • ۹. شبهات وارده بر دیدگاه شیعه از سوی المنار:
        • الف) عدم صحت اطلاق جمع و اراده مفرد؛
        • ب) عدم صحت اطلاق زکات بر صدقه مستحبی؛
        • ج) شبهات تاریخی:
          • یکم: اختلاف صحابه در مسئله امامت؛
          • دوم: عدم احتجاج برخی از صحابه بر بعضی دیگر؛
    • آیه أولی‌ألأمر (اطاعت):
      • ۱. یبان آیه؛
      • ۲. اصول مباحث؛
      • ۳. اولی‌الامر در لغت؛
      • ۴. اولی‌الامر از منظر مفسران؛
      • ۵. بیان مصداق و مراد از «اولی‌الامر» در آیه شریفه؛
        • الف) دلالت روایات تفسیری:
          • احتجاج ائمه اطهار به آیه شریفه؛
        • ب) دلالت آیه اطاعت بر لزوم عصمت اولی‌الامر:
          • یکم: مطلق بودن دستور خداوند به اطاعت از اولی‌الامر؛
          • دوم: اتحاد عامل [اطیعو] و عطف اولی‌الامر به پیامبر؛
        • ج) لزوم انتصاب اولی‌الامر از جانب خداوند؛
        • د) دلالت سایر روایات مرتبط با آیه شریفه:
          • یکم: حدیث «ثقلین»؛
          • دوم: حدیث «اطاعت»؛
      • ۶. تقریر استدلال شیعه به آیه شریفه؛
      • ۷. بررسی دیدگاه و شبهات تفسیر المنار درباره آیه اولی‌الامر:
        • الف) دیدگاه المنار درباره مصداق اولی‌الامر؛
        • ب)دیدگاه المنار درباره عصمت اولی‌الامر؛
        • ج) بررسی شبهات وارده بر دیدگاه شیعه از سوی المنار:
          • یکم: شبهات مطرح شده از جانب رشید رضا؛
          • دوم: شبهات منقول از فخر رازی؛
    • آیه تبلیغ
      • ۱. بیان آیه
      • ۲. اصول مباحث
      • ۳. بررسی مضمون و محتوای آیه شریفه
      • ۴. شأن نزول آیه
      • ۵. خلاصه واقعه غدیر خم
      • ۶. ادله و مدارک شأن نزول آیه و حدیث غدیر
      • ۷. وجه استدلال به آیه شریفه بر ولایت و جانشینی علی
        • الف) مقدمه اول
        • ب) مقدمه دوم
        • ج) مقدمه سوم
          • دلالت قرائن داخلی و خارجی آیه شریفه بر مسئله جانشینی و ولایت
      • ۸. اعترافات برخی از اعلام عامه بر دلالت حدیث غدیر بر خلافت علی (ع)
      • ۹. ادله‌ای دیگر در دلالت حدیث غدیر بر امامت علی (ع)
        • الف) نزول آیه عذاب
        • ب) اطلاق لقب «مولی» بر علی (ع)
        • ج) فهم صحابه
        • د) استدلال به حدیث غدیر
        • ه) اضافات تفسیری برخی از صحابه
      • ۱۰. دیدگاه المنار درباره آیه تبلیغ
      • ۱۱. اعتراف صاحب المنار به داستان غدیر
      • ۱۲. شبهات وارده از سوی نویسنده المنار
        • الف) تشکیک در شأن نزول آیه «عذاب»
        • ب) انصراف کلمه «مولی» در معانی دوست، یار و یاور
        • ج) عدم امکان رهبری هم‌زمان پیامبر (ص) و علی (ع)
        • د) عدم وجود نص در مسئله امامت
        • ه) عدم تلاش علی (ع) برای بدست گرفتن قدرت
        • و) عدم احتجاج علی (ع) به آیه تبلیغ
        • ز) شبهه سیاق
        • ح) عدم تصریح رسول خدا (ص)؛
        • ط) شبهه محتوایی؛
    • آیه «اکمال دین»:
      • ۱. بیان آیه؛
      • ۲. اصول مباحث؛
      • ۳. شأن نزول آیه شریفه:
        • الف) روایات مؤید شأن نزول در منابع اهل سنت؛
        • ب) عرضه روایات شأن نزول بر قرائن و مضمون آیه شریفه؛
        • ج) شبهات شأن نزول (احتمال‌های مفسران درباره اکمال در آیه شریفه)؛
        • د) مراد از اکمال دین در آیه شریفه (احتمال‌های مفسران درباره اکمال در آیه شریفه)؛
      • ۴. دیدگاه المنار درباره شأن نزول آیه شریفه:
        • الف) ارتباط آیه نخستین سوره مائده با یکدیگر؛
        • ب) نزول آیه یاد شده در روز عرفه؛
        • ج) روایات منقول در مورد نزول آیه شریفه در روز عرفه:
          • بررسی دلالت روایات منقول؛
          • امکان جمع میان روایات؛
  • فصل سوم: آیات فضائل:
    • آیه لیلة‌ المبیت:
      • ۱. بیان آیه؛
      • ۲. شأن نزول آیه شریفه؛
      • ۳. ادله و مدارک شأن نزول؛
      • ۴. اعترافات برخی از دانشمندان اهل سنت؛
      • ۵. دلالت آیه شریفه بر عظمت فعل امیر (ع)؛
      • ۶. ارتباط آیه لیلة‌ المبیت با ولایت امیر‌ مؤمنان علی (ع)؛
      • ۷. دیدگاه تفسیری المنار درباره آیه یاد شده؛؛
      • ۸. اشعار «حسان بن ثابت» در توصیف فداکاری علی (ع)؛
    • آیه مباهله:؛
      • ۱. بیان آیه؛
      • ۲. اصول مباحث؛
      • ۳. مفهوم‌شناسی ابتهال؛
      • ۴. شأن نزول آیه شریفه؛
      • ۵. ادله شأن نزول:
        • الف) راویان حدیث مباهله؛
        • ب) داستان مباهله و کتب حدیث و تفسیر؛
        • ج) احادیث اهل سنت؛
        • د) احادیث امامیه؛
      • ۶. تحقیق در مفردات آیه شریفه:
        • الف) ضمائر متکلم مع الغیر؛
          • یکم) دلالت کلمه «ابناءنا» بر انتساب حسنین (ع) به پیامبر (ص)؛
          • دوم) مراد از «انفسنا» علی (ع) است؛
        • ب) کلمه «نعجل»؛
        • ج) کلمه «الکاذبین»؛
      • ۷. استدلال به آیه شریفه بر فضیلت اصحاب کساء (ع):
        • الف) رافاتی از عامه بر دلالت آیه شریفه بر فضیلت اصحاب کساء (ع)؛
        • ب) افضلیت علی (ع) نسبت به سایر انبیا (ع)؛
          • یکم) اشکال فخر رازی؛
          • دوم) پاسخ اشکال؛
      • ۸) استدلال به آیه مباهله بر جانشینی و خلافت بلافصل علی (ع):
        • الف) افضلیت؛
        • ب) مساوات و برابری با نفس پیامبر (ص)؛
      • ۹. بررسی و تحلیل نظریات تفسییر المنار:
        • الف) دیدگاه تفسیر المنار درباره آیه شریفه:
          • یکم) خبر ابن عساکر؛
          • دوم) بررسی حدیث؛
          • سوم) حمل ظاهر آیه شریفه بر جماعت مؤمنین؛
        • ب) شبهات وارده از سوی المنار بر دیدگاه شیعه:
          • یکم) تشدید در سند حدیث؛
          • دوم) اطلاق جمع و اراده مفرد؛
          • سوم) عدم ذکر دلالت آیه شریفه بر انتساب حسنین (ع) به پیامبر (ص)؛
    • آیه أذان (آیات برائت):
      • ۱. بیان آیه؛
      • ۲. اصول مباحث؛
      • ۳. شأن نزول و جریان تبلیغ آیات برائت ؛
      • ۴. ادله و مدارک جریان تبلیغ آیات برائت؛
      • ۵. تقریر استدلال امامیه به آیات برائت:
        • الف) استدلال شیخ طوسی؛
        • ب) استدلال علامه حلی؛
        • ج) حکمت تغییر مأموریت ابلاغ سوره برائت؛
      • ۶. دیدگاه تفسیر المنار درباره آیات برائت:
        • الف) گفتار صاحب المیزان در ارزیابی کلی دیگاه المنار:
          • یکم) خلط در مباحث روانی، کلامی و تفسیری؛
          • دوم) عدم توجه به معنای جمله وحی؛
        • ب) امارت حجاج و افضلیت ابوبکر [به زعم نویسنده المنار]؛
        • ج) تبلیغ آیات برائت از سوی علی (ع) فریضه است یا فضیلت؟؛
        • د) دیدگاه المنار درباره دلیل انتخاب علی (ع) برای تبلیغ آیات برائت:
          • یکم) تعارض با جمله وحی؛
          • دوم) تعارض با منطوق روایات؛
          • سوم) عدم‌ نقل این سنت در تواریخ و آثار؛
          • چهارم) عدم ارتباط این سنت با آموزه‌‌های ذینی؛
          • پنجم) ریشه یابی علت تعبیر از جمله وحی به سنت عربی؛
          • ششم) تحلیلی شاعرانه از جریان تبلیغ آیات برائت؛
        • ه) عدم اختصاص علی (ع) در علام آیات برائت؛
          • یکم) اضطراب در متن روایات؛
          • دوم) تعارض روایات نامبرده با منطوق جمله وحی؛
        • و) دیدگاه المنار در باره دلالت جمله «او رجل منی»؛
    • آیه «انفاق»:
      • ۱. بیان آیه؛
      • ۲. شأن نزول آیه؛
      • ۳. مدارک وادله شأن نزول؛
      • ۴. وجه استدلال به آیه انفاق بر خلافت علی(ع)؛
        • نقد تشکیک در سند روایت ابن عباس؛
    • آیه «صادقین»:
      • ۱. بیان آیه؛
      • ۲. مفهوم شناسی واژه «صدق»؛
      • ۳. اصول مباحث؛
      • ۴. صادقین از دیدگاه مفسران؛
      • ۵. صادقین از منظر قران کریم؛
      • ۶. صادقین از منظر روایات:
        • الف) منابع شیعه؛
        • ب) منابع اهل سنت؛
      • ۷. دلالت منطوق و سیاق آیه شریفه؛
      • ۸. دلالت آیه شریفه بر عصمت وامامت امیر مومنان علی«ع»؛
      • ۹. دیدگاه المنار در باره مصداق «صادقین»؛
      • ۱۰. موضع المنار نسبت به دلالت آیه شریفه بر عصمت صادقین؛
      • ۱۱. خلاصه مباحث؛
    • آیه «سقایةالحاج» :
      • ۱. بیان آیه؛
      • ۲. مفهوم شناسی واژه‌ها؛
      • ۳. شأن نزول ؛
      • ۴. ادله و مدارک شأن نزول؛
      • ۵. ارتباط آیه سقایةالحاج با ولایت امیر مؤمنین علی(ع)؛
      • ۶. دیدگاه تفسیر المنار پیرامون آیه یاد شده
        • الف) گفتار صاحب المیزان در رد دیدگاه المنار؛
        • ب) بحث پیرامون متن روایت نعمان بن بشیر؛
        • ج) تکرار مقایسه نادرست از سوی صاحب المنار؛
    • آیه «محبّت» :
      • ۱. بیان آیه؛
      • ۲. اصول مباحث؛
      • ۳. مفهوم شناسی واژگان آیه؛
      • ۴. شأن نزول آیه شریفه :
        • الف) روایات مؤید شأن نزول؛
        • ب) وحدت سیاق؛
      • ۵. مصداق آیه یاد شده بر اساس صفات وعلائم مذکور در آیه شریفه:
        • الف) تسامح در تطبیق و مصداق‌شناسی مفردات شریفه؛
        • ب) صفت «یحبهم ویحبونه»:
          • یکم) حدیث رایه؛
          • دوم) حدیث طیر؛؛
          • سوم) دلالت سایر روایات؛
        • ج) صفت «...اذلة علی المؤمنین أعزة علی الکافرین...»؛
        • د) صفت «...یجاهدون فی سبیل الله ولا یخافون لومة لائم...»؛
      • ۶.وجه استدلال به آیه محبت بر لزوم تقدیم علی(ع)در امر خلافت و جانشینی رسول خدا(ص):
        • الف) استدلال شیخ طوسی؛
        • ب) استدلال شیخ مفید؛
        • ج) استدلال علامه حلی وعلامه مظفر؛
      • ۷. دیدگاه تفسیری المنار پیرامون آیه محبت:
        • الف) شأن نزول آیه یاد شده از منظر المنار؛
        • ب) مصداق آیه محبت از نظر المنار؛
        • ج) شبهات وارده از سوی المنار در باره دیدگاه امامیه؛
          • یکم) اطلاق جمع واراده مفرد ؛
          • دوم) دلالت حدیث خیبر؛
      • ۸. پیوست :
        • بررسی ارتداد گروه‌هایی که ابوبکر با آنها پیکار کرده است :
          • یکم) بیانات علامه مظفر؛
          • دوم) کلمات شیخ طوسی؛
          • سوم)جریان قتل مالک بن نویره؛
    • آیه «بینه وشاهد»:
      • ۱. بیان آیه ؛
      • ۲. مفهوم‌شناسی واژگان آیه ؛
      • ۳. اصول مباحث؛
      • ۴. شأن نزول آیه شریفه ؛
      • ۵. شاهد از منظر مفسران؛
      • ۶. شاهد از منظر روایات؛
      • ۷. شاهد از منظر قران کریم؛
      • ۸. دلالت آیه شریفه بر اینکه علی(ع)از رسول خدا(ص) بوده و جزئی از اوست ؛
      • ۹. وجه استدلال به آیه شریفه بر ولایت وامامت بلافصل علی(ع)؛
      • ۱۰. دیدگاه تفسیر المنار در باره آیه «بینه وشاهد»؛
        • شبهات وارده از سوی المناره:
          • یکم) تشکیک در سند روایتی که شیعه به نقل روایت ؛
          • دوم) ادعای اختصاص شیعه به نقل روایت ؛
          • سوم) ادعای وجود روایت معارض ؛
          • چهارم) مقایسه‌ای نادرست از سوی المنار؛
    • نتیجه‌گیری:
      • ۱. تفسیر المنار؛
      • ۲. امامت از نظر شیعه؛
      • ۳. دلالت آیات متعددی از قران کریم بر امامت وولایت ائمه معصومین (ع)
        • الف) آیه امامت (بقره ۱۲۴)؛
        • ب) آیه ولایت (مائده ۵۵)؛
        • ج) آیه اطاعت (نساء۵۹)؛
        • د) آیه انفاق (بقره ۲۷۴)؛
        • ه) آیه صادقین (توبه ۱۱۹)؛
        • و) آیه سقایةالحاج (توبه ۱۹)؛
        • ز) آیه محبت (مائده۵۴)؛
        • ح) آیه بینه وشاهد (هود۱۷)؛
    • فهرست منابع:
      • کتاب‌ها؛
      • مقالات و پایان نامه‌ها[۳].

دربارهٔ پدیدآورنده

دکتر محمد ساعدی، تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته الهیات با گرایش فلسفه را انتخاب کرد و دوره کارشناسی را در دانشکده الهیات تهران گذراند و مدرک دکتری خود را با گرایش حکمت متعالیه از دانشگاه تربیت مدرس تهران اخذ کرده است.

او علاوه بر تدریس در دانشگاه تربیت معلم سبزوار و بین الملل امام خمینی و فردسی مشهد در گروه فلسفه نیز به عنوان مدیر نیز مشغول است و همچنین نویسنده کتاب و استادیار بیش از ۲۰ مقاله بوده‌اند. «بررسی و مقایسۀ مبانی اثبات وحدت وجود در اندیشۀ ملاصدرا و ابن عربی»، «نقد دیدگاه مسکویه درباره شاخصه انسانیت و رابطه آن با فضیلت و سعادت بر مبنای قرآن و حدیث»، «بررسی تطبیقی سیر از کثرت به وحدت در هستی شناسی افلاطون و ملاصدرا» و «چیستی و هستی ماده» برخی از این مقالات می‌باشند.[۴]



پانویس

پیوند به بیرون