سهو

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

سهو در قرآن - سهو در فقه اسلامی

مقدمه

سهو در برابر تذکر عبارت است از محو شدن صورت علمی شی‏ء از قوه ذاکره انسان، بدون محو آن از حافظه؛ به گونه‏‌ای که با اندک تأمل و تذکری به یاد می‏‌آورد.

تفاوت آن با نسیان آن است که در سهو ـ چنان که گذشت ـ صورت علمی شی‏ء تنها از قوه ذاکره محو می‏‌شود، نه از خزانه حافظه؛ اما در نسیان، صورت علمی شی‏ء از خزانه حافظه نیز محو می‏‌شود و تنها با یادگیری مجدد و یا مراجعه، در ذهن حاضر می‏‌شود و نه با تذکر اجمالی و تأمل. در حقیقت، سهو حالت متوسط میان تذکر و نسیان است. البته در فقه، وقتی از سهو سخن گفته می‏‌شود، نسیان را هم دربر می‏‌گیرد، چه آنکه کاربرد سهو، معمولا در برابر عمد است؛ یعنی جایی که فرد متذکر است و با توجه و تذکر عملی را انجام می‌‏دهد یا ترک می‏‌کند؛ بر خلاف سهو که منشأ فعل یا ترک عمل، غفلت یا فراموشی است.

تفاوت سهو با شک نیز روشن است. شک عبارت است از تساوی دو طرف احتمال. منشأ تردد و تساوی احتمال می‌‏تواند سهو و نسیان باشد. بنابر این، سهو از اسباب شک است؛ بدین جهت ـ از باب نامیدن مسبّب به اسم سبب ـ سهو بر شک نیز اطلاق شده است؛ به عنوان مثال، مراد از سهو در این سخن: "با غلبه ظن، حکمی برای سهو نیست" شک است؛ چنان که مراد از آن در این جمله: "در صورت کثرت سهو حکمی برای آن نیست" یا شک است و یا اعم از سهو و شک. از احکام عنوان یاد شده در باب صلات سخن گفته‌‏اند.

منابع

1. هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت

پانویس