تفسیر مأثور از امام علی بن الحسین
مقدمه
صدوق در باب إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَا يَفْعَلُ بِعِبَادِهِ إِلَّا الْأَصْلَحَ لَهُمْ با سند متصل از امام علی بن الحسین (ع) روایت کرده که در تفسیر قول خدای عزّ و جل ﴿الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِرَاشًا﴾[۱] فرمود: «جَعَلَهَا مُلَائِمَةً لِطَبَائِعِكُمْ مُوَافِقَةً لِأَجْسَادِكُمْ لَمْ يَجْعَلْهَا شَدِيدَةَ الْحَمْيِ وَ الْحَرَارَةِ فَتُحْرِقَكُمْ وَ لَا شَدِيدَةَ الْبَرْدِ فَتُجْمِدَكُمْ وَ لَا شَدِيدَةَ طِيبِ الرِّيحِ فَتَصْدَعَ هَامَاتِكُمْ وَ لَا شَدِيدَةَ النَّتْنِ فَتُعْطِبَكُمْ وَ لَا شَدِيدَةَ اللِّينِ كَالْمَاءِ فَتُغْرِقَكُمْ وَ لَا شَدِيدَةَ الصَّلَابَةِ فَتَمْتَنِعَ عَلَيْكُمْ فِي دُورِكُمْ وَ أَبْنِيَتِكُمْ وَ قُبُورِ مَوْتَاكُمْ وَ لَكِنَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ فِيهَا مِنَ الْمَتَانَةِ مَا تَنْتَفِعُونَ بِهِ وَ تَتَمَاسَكُونَ وَ تَتَمَاسَكُ عَلَيْهَا أَبْدَانُكُمْ وَ بُنْيَانُكُمْ وَ جَعَلَ فِيهَا مَا تَنْقَادُ بِهِ لِدُورِكُمْ وَ قُبُورِكُمْ وَ كَثِيرٍ مِنْ مَنَافِعِكُمْ فَلِذَلِكَ جَعَلَ الْأَرْضَ فِرَاشاً لَكُمْ ثُمَّ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ ﴿وَالسَّمَاءَ بِنَاءً﴾[۲] أَيْ سَقْفاً مِنْ فَوْقِكُمْ مَحْفُوظاً يُدِيرُ فِيهَا شَمْسَهَا وَ قَمَرَهَا وَ نُجُومَهَا لِمَنَافِعِكُمْ ثُمَّ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ- ﴿وَأَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً﴾[۳] يَعْنِي الْمَطَرَ نَزَلَهُ مِنَ الْعُلَى لِيَبْلُغَ قُلَلَ جِبَالِكُمْ وَ تِلَالِكُمْ وَ هِضَابِكُمْ وَ أَوْهَادِكُمْ ثُمَّ فَرَّقَهُ رَذَاذاً وَ وَابِلًا وَ هَطْلًا وَ طَلًّا لِتَنْشَفَهُ أَرَضُوكُمْ وَ لَمْ يَجْعَلْ ذَلِكَ الْمَطَرَ نَازِلًا عَلَيْكُمْ قِطْعَةً وَاحِدَةً فَيُفْسِدَ أَرَضِيكُمْ وَ أَشْجَارَكُمْ وَ زُرُوعَكُمْ وَ ثِمَارَكُمْ ثُمَّ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ- ﴿فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَكُمْ فَلَا تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَنْدَادًا﴾[۴] أَيْ أَشْبَاهاً وَ أَمْثَالًا مِنَ الْأَصْنَامِ الَّتِي لَا تَعْقِلُ وَ لَا تَسْمَعُ وَ لَا تُبْصِرُ وَ لَا تَقْدِرُ عَلَى شَيْءٍ- ﴿أَنْدَادًا وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ﴾[۵]أَنَّهَا لَا تَقْدِرُ عَلَى شَيْءٍ مِنْ هَذِهِ النِّعَمِ الْجَلِيلَةِ الَّتِي أَنْعَمَهَا عَلَيْكُمْ رَبُّكُمْ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى»[۶]؛
زمین را مناسب طبع شما و موافق بدن‌هایتان قرار داد؛ آن را داغ و سوزان قرار نداد تا شما را بسوزاند و زیاد سرد نیافرید تا شما را منجمد کند؛ نه بوی تند خوش برای آن قرار داد که سرهایتان را به درد آورد و نه با بوی بسیار بد آفرید که شما را هلاک کند؛ نه بسیار نرم مانند آب قرار داد که شما را غرق کند؛ نه بسیار محکم آفرید که حفر آن برای ساختن خانه‌ها و ساختمان‌ها و قبرهای مردگان‌تان ناممکن شود، بلکه خدای عز و جل در آن متانتی قرار داد که از آن بهره‌مند شوید و به آن بپیوندید و بدن‌ها و ساختمان‌های شما بر روی آن استوار بماند و آن را به‌گونه‌ای نرم آفرید که برای ساختن و کندن قبرها و بسیاری از منافع شما، رام و مناسب باشد؛ پس بدین جهت زمین را بستری برای شما قرار داد؛ سپس خدای عز و جل فرموده است: ﴿وَالسَّمَاءِ وَمَا بَنَاهَا﴾[۷] و آسمان را بنایی قرار داد». یعنی (آن را) در بالای سر شما سقفی محفوظ قرار داد تا خورشید، ماه و ستارگان آن، برای منافع شما در آن بچرخند، سپس خدای عز و جل فرموده است: ﴿وَأَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً﴾[۸] یعنی باران را از بالا فرو فرستاد تا به قلۀ کوه‌ها، تپه‌ها، بلندی‌ها و پستی‌ها برسد، و آن را به صورت نم‌نم و تند و مداوم و نرم و خفیف پراکنده کرد تا زمین‌های شما آن را به نحو مناسب جذب کند و آن باران را به صورت یک قطعه، فروبارندۀ بر شما قرار نداد تا زمین‌ها، درختان، زراعت‌ها و میوه‌هایتان را تباه نکند؛ سپس خدای عزّ و جل فرموده است: ﴿فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَكُمْ فَلَا تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَنْدَادًا﴾[۹]. یعنی شبیه‌هایی و از بت‌ها که درک نمی‌کنند، نمی‌شنوند، نمی‌بینند و بر چیزی قدرت ندارند برای خدا قرار ندهید و حال آنکه می‌دانید آنها بر چیزی از این نعمت‌های بزرگی که پروردگار تبارک و تعالی به شما عطا فرموده است، توانایی ندارند».
تفسیرهای دیگری را که از آن حضرت درباره آیات ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ...﴾[۱۰]، ﴿وَإِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا...﴾[۱۱] ﴿وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ...﴾[۱۲] و ﴿يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ...﴾[۱۳] نقل کرده‌اند[۱۴].[۱۵]
منابع
پانویس
- ↑ «آنکه زمین را برای شما بستر و آسمان را سرپناهی ساخت» سوره بقره، آیه ۲۲.
- ↑ «و آسمان را سرپناهی ساخت» سوره بقره، آیه ۲۲.
- ↑ «و از آسمان، آبی فرو فرستاد» سوره بقره، آیه ۲۲.
- ↑ «که با آن از میوه‌ها برای شما روزی‌یی برآورد، پس برای خداوند، دانسته همتایانی نیاورید» سوره بقره، آیه ۲۲.
- ↑ «پس برای خداوند، دانسته همتایانی نیاورید» سوره بقره، آیه ۲۲.
- ↑ صدوق، التوحید، ص۴۰۴.
- ↑ «و به آسمان و آنکه آن را بنا کرد،» سوره شمس، آیه ۵.
- ↑ «و از آسمان، آبی فرو فرستاد که با آن از میوه‌ها برای شما روزی‌یی برآورد» سوره بقره، آیه ۲۲.
- ↑ «آنکه زمین را برای شما بستر و آسمان را سرپناهی ساخت و از آسمان، آبی فرو فرستاد که با آن از میوه‌ها برای شما روزی‌یی برآورد، پس برای خداوند، دانسته همتایانی نیاورید» سوره بقره، آیه ۲۲.
- ↑ «ای مردم! پروردگارتان را بپرستید که شما و پیشینیانتان را آفرید، باشد که پرهیزگاری ورزید» سوره بقره، آیه ۲۱.
- ↑ «و اگر در آنچه بر بنده خود فرو فرستاده‌ایم تردیدی دارید، چنانچه راست می‌گویید سوره‌ای همگون آن بیاورید و (در این کار) گواهان خود را (نیز) در برابر خداوند، فرا خوانید» سوره بقره، آیه ۲۳.
- ↑ «و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت به فرشتگان فرمود: می‌خواهم جانشینی در زمین بگمارم، گفتند: آیا کسی را در آن می‌گماری که در آن تباهی می‌کند و خون‌ها می‌ریزد در حالی که ما تو را با سپاس، به پاکی می‌ستاییم و تو را پاک می‌شمریم؛ فرمود: من چیزی می‌دانم که شما نمی‌دانید» سوره بقره، آیه ۳۰.
- ↑ «روزی که (این) زمین زمینی دیگر گردد و آسمان‌ها نیز و (همگان) نزد خداوند یگانه دادفرما پدیدار شوند» سوره ابراهیم، آیه ۴۸.
- ↑ التفسیر المنسوب الی الامام العسکری (ع)، ص۱۳۹ و ۲۰۰؛ تفسیر العیاشی، ج۱، ص۳۰ و ۳۱؛ بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۵۰-۱۵۱ و ۱۵۴-۱۵۶ و ۱۶۶-۱۶۷؛ ج۲، ص۲۳۶، ح۵۲.
- ↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۶۵-۶۷.