حارث بن یزید بن انیسه
آشنایی اجمالی
وی از تیره معیص بن عامر بن لؤی، از نضر بن کنانه[۱] و از قریش بود. از این روی، او را «قرشی» و «عامری» خوانده‌اند[۲]. ابن کثیر[۳] نسبت وی را «غامدی» هم آورده که به احتمال تصحیف «عامری» است. نام پدر وی را «زید»[۴] و نام جدش را «انیسه»[۵]، «ابوانیسه»[۶]، «نبیشه»[۷]، و «ابونبیشه» [۸] نیز آورده‌اند که به یقین در برخی موارد تصحیف است. حارث، هنگامی که عیاش بن ابی ربیعه و دیگر مسلمانان در مکه بودند هنوز کافر بود و آنان را اذیت می‌کرد، اما پس از هجرت مسلمانان به مدینه، حارث نیز اسلام آورد و هجرت کرد در حالی که کسی نمی‌دانست او مسلمان شده است. از این رو هنگامی که به حره (نزدیک مدینه) رسید عیاش بن ابی‌ربیعه او را دید و به گمان اینکه او هنوز مشرک است، شمشیر کشیده، او را کشت و آیه ﴿وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ أَنْ يَقْتُلَ مُؤْمِنًا إِلَّا خَطَأً﴾[۹] در این باره نازل شد[۱۰]. برخی منابع خبر یاد شده را ذیل عنوان «حارث بن یزید قرشی عامری» آورده و برای «حارث بن یزید بن انسه» مدخلی مستقل آورده‌اند اما در ذیل آن به خبر یاد شده و نزول آن آیه اشاره نکرده و به نقل از ابن ابی حاتم تنها گفته‌اند: به هنگام آمدن وی به مدینه، عیاش بن ابی ربیعه در بقیع او را دید[۱۱]. ابن حجر[۱۲] به همین خبر ابن ابی حاتم اشاره کرده، اما می‌گوید: عیاش، حارث را در بقیع کُشت. به نظر می‌رسد در گزارش ابن حجر اشتباهی رخ داده و کلمه «قتله» به جای «لقیه» آمده است؛ چراکه در خبر ابن ابی حاتم کلمه «قتله» نیامده است[۱۳]. به هر حال با توجه به خبرهای متعددی که نقل شده است مصداق این دو نام و خبرهای یاد شده را باید یک نفر دانست که به شکل‌های گوناگونی آمده است؛ چنان که برخی بر یکی بودن آن تأکید کرده‌اند[۱۴]. به گفته ابن حجر[۱۵]، کلبی در تفسیر خود خبری آورده است که دلالت می‌کند بر اینکه حارث پس از مسلمان شدن و پیش از آنکه عیاش او را ببیند، او را به قتل رساند، نزد رسول خدا (ص) رفته است. برخی منابع، سبب کشته شدن حارث را کینه‌ای دانسته‌اند که بین حارث و عیاش بن ابی ربیعه بود [۱۶]. حارث با ابوجهل در شکنجه عیاش مشارکت داشت[۱۷] یا با عیاش بر سر اسلام آوردن او مجادله کرده بود؛ از این رو عیاش سوگند یاد کرده بود که اگر فرصت بیاید حارث را به قتل می‌رساند[۱۸]. زمان کشته شدن او را پس از جنگ احد[۱۹] و یا در فتح مکه[۲۰] گفته‌اند.[۲۱]
جستارهای وابسته
- معیص بن عامر بن لؤی (قبیله)
- نضر بن کنانه (قبیله)
- قریش (قبیله)
منابع
پانویس
- ↑ ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، ص۱۷۲-۱۷۰.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۷۰۰.
- ↑ ابن کثیر، ابوالفداء اسماعیل، تفسیر القرآن العظیم، ج۱، ص۵۴۷.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۰۹؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۶۶۹.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۶۷؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۴۶؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۷۰۰.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۷۰۰.
- ↑ طبری، تاریخ، ج۵، ص۲۷۷؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۷۰۰.
- ↑ طوسی، التبیان، ج۳، ص۲۹۱.
- ↑ «هیچ مؤمنی حق ندارد مؤمنی (دیگر) را بکشد جز به خطا» سوره نساء، آیه ۹۲.
- ↑ ر. ک: ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۸۱۳؛ طوسی، التبیان، ج۳، ص۲۹۰؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۶۷؛ طبرسی، ج۳، ص۱۵۶؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۰۹ و ۶۴۷؛ قرطبی، مجمع البیان، ج۵، ص۳۱۳؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۷۰۰.
- ↑ ابن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۹۳؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۶۷؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۴۶.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۷۰۱.
- ↑ ابن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۹۳.
- ↑ ر. ک: ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۴۷؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۷۰۱.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۷۰۱.
- ↑ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج۵، ص۳۱۳؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ج۱، ص۵۲۷.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۷۰۱.
- ↑ واحدی نیشابوری، علی، أسباب النزول، ص۱۱۴؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۷۰۱.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۷۰۱.
- ↑ طبری، تاریخ، ج۵، ص۲۷۷.
- ↑ مرادی نسب، حسین، مقاله «حارث بن یزید بن انیسه»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص ۵۰۱-۵۰۲.