حماد بن عیسی جهنی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اصحاب امام صادق است. حماد بن عیسی جهنی از چند منظر متفاوت، بررسی میشود: حماد بن عیسی جهنی در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط نداردآشنایی اجمالی
ابومحمد حماد بن عیسی بن عبیده جهنی بصری کوفی، ملقب به غریق الجحفه اصل وی از کوفه و از موالی قبیله جهینه بود و نسبت وی بدین سبب است.[۱] تاریخ و محل ولادت وی به درستی روشن نیست. کشّی می‌‌نویسد: حماد به هنگام مرگ هفتاد و اندی سال عمر داشت،[۲] اما نجاشی سن وی را به هنگام وفات نود و اندی دانسته است.[۳] به نظر می‌‌رسد این اختلاف به دلیل ضبط کلمه سبعین و تسعین است. به هر حال با توجه به سن وی و وفات او به سال ۲۰۹ هـ، ولادت حماد باید در حدود ۱۲۰ یا ۱۴۰ه بوده باشد. حماد در بصره اقامت داشت[۴] و از اصحاب امام صادق، امام کاظم و امام رضا(ع) بود[۵] و زمان امام جواد(ع) را نیز درک کرد[۶] و از آن بزرگان حدیث روایت کرده است، اما روایات منقوله او از امام رضا و امام جواد(ع) در دست نیست.[۷] به گفته خویش، وی هفتاد حدیث از امام صادق(ع) شنیده و آنها را حفظ کرده است، اما از شدت احتیاط که مبادا کم و زیادی در نقل عبارات آنها واقع شود، تنها بیست حدیث از آن حضرت بازگو نمود.
حماد روزی از امام صادق(ع) طلب دعا کرد تا خداوند خانه و همسر و فرزند پسر و خدمتکاری به او عنایت فرماید. امام آنچه خواسته بود به اضافه پنجاه سفر حج برای او از خدا خواست و حماد به آنچه خواسته بود، نایل شد و در نهایت برای پنجاه و یکمین سال، به همراه ابوالعباس نوفلی قصیر به قصد انجام مراسم حج رهسپار مکه شد، ولی چون به وادی القناة، از نواحی مکه رسید و خواست برای احرام بستن غسل کند، در سیل غرق شد و از آن پس به غریق الجحفه شهرت یافت.[۸]
به جز منابع شیعی در منابع اهل سنت نیز نام وی ذکر شده و روایاتی از او نقل شده است.[۹] وی علاوه بر امامان معصوم(ع) از کسانی چون ابن جریج، حنظلة بن ابی سفیان ثوری،[۱۰] عبدالله بن مغیره و عبدالله بن سنان روایت کرده است.[۱۱] افراد بسیاری نیز از شاگردان و راویان وی بوده‌اند که از آن میان کسانی چون علی بن حدید، اسماعیل بن سهل،[۱۲] ابراهیم جوزجانی و ابوبکر صاغانی را می‌‌توان نام برد.[۱۳] بنا به روایت کشّی، حماد فردی فقیه و از اصحاب اجماع بود که علمای مذهب بر اتقان و اعتبار روایت ایشان اتفاق نظر دارند.[۱۴] از روایت شیخ طوسی معلوم میشود که حماد پس از شهادت امام کاظم(ع) اندک زمانی در امامت آن حضرت وقوف کرد، لکن به زودی از عقیده‌اش برگشت.[۱۵] به هر حال رجالیون شیعه وی را موثق دانسته[۱۶] و از علمای اهل سنت، تنها یحیی بن معین او را شیخ صالح می‌‌داند[۱۷] و ابن حبان، ابن حجر و ابن ابی حاتم او را تضعیف کرده‌اند.[۱۸] وی در نهایت چنان که گفته شد، به سال ۲۰۸ یا ۲۰۹ه در ایام امامت امام جواد(ع) از دنیا رفت[۱۹] و در سیاله، از نواحی مدینه به خاک سپرده شد.[۲۰] وی دارای آثار و تألیفاتی بوده که عبارت‌اند از: النوادر، الزکاة، الصلاة[۲۱] و جزء فی الحدیث[۲۲].[۲۳]
منابع
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱
پانویس
- ↑ رجال النجاشی، ج۱، ص۳۳۷.
- ↑ اختیار معرفة الرجال، ص۳۱۷.
- ↑ رجال النجاشی، ج۱، ص۳۳۹.
- ↑ خلاصة الاقوال،ص ۵۶.
- ↑ رجال البرقی، ص۲۱، ۴۸ و ۵۳.
- ↑ اختیار معرفة الرجال، ص۳۱۷.
- ↑ رجال النجاشی، ج۱، ص۳۳۷.
- ↑ اختیار معرفة الرجال، ص۳۱۶ ـ ۳۱۷.
- ↑ الوافی بالوفیات، ج۱۳، ص۱۵۱.
- ↑ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال، ج۳، ص۱۹.
- ↑ رجال النجاشی، ج۱، ص۳۳۸.
- ↑ الفهرست (طوسی)، ص۶۱.
- ↑ تاریخ الاسلام، ج۱۴، ص۱۲۹.
- ↑ اختیار معرفة الرجال، ص۳۷۵.
- ↑ الغیبه، ص۷۱.
- ↑ رجال الطوسی، ص۳۴۶.
- ↑ تهذیب الکمال، ج۷، ص۲۸۲.
- ↑ الجرح و التعدیل، ج۳، ص۱۴۵؛ المجروحین، ج۱، ص۲۵۳.
- ↑ رجال النجاشی، ج۱، ص۳۳۷.
- ↑ کشف الغمه، ج۲، ص۳۶۵.
- ↑ الفهرست (طوسی)، ص۶۱.
- ↑ الذریعه، ج۵، ص۱۰۰.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱، ص 293.