فیء در حقوق اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث فیء است. فیء از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: فیء در قرآن - فیء در حقوق اسلامی - فیء در فقه سیاسی - پرسش مرتبط نداردمعناشناسی
معنای لغوی
راغب درباره معنای فیء می‌گوید: الفيء و الفيئة: "بازگشت به حالتی پسندیده".
آیات: ﴿حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ﴾[۱]. ﴿فَإِنْ فَاءَتْ﴾[۲]. ﴿فَإِنْ فَاءُ﴾[۳]. «فاء الظل»: بازگشت سایه. الفَیءُ جز برای بازگشتن سایه گفته نمی‌شود. در آیه: ﴿يَتَفَيَّأُ ظِلَالُهُ﴾[۴].
نیز گفته‌اند الفَیءُ غنیمتی است که برای رسیدن به آن مشقتی در کار نباشد، در آیات: ﴿مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ﴾[۵]،﴿مِمَّا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَيْكَ﴾[۶]. بعضی گفته‌اند: اطلاق غنیمت به واژه فَیء - به معنی سایه از این جهت است که آگاهی و تنبیهی است بر اینکه شریف‌ترین اغراض دنیایی در حکم سایه‌ای است که برطرف و زایل می‌شود و در می‌گذرد[۷].
معنای اصطلاحی
در فقه اموال منقول یا غیر منقولی را گویند که بدون جنگ و خونریزی و با مسالمت از کفار عاید مسلمین می‌شود و بخشی از غنیمت جنگی است و چون نیروی جنگی در به دست آوردنش به کار نرفته، همۀ آن متعلق به رهبر اسلامی است که بخشی را در مصالح عامه مسلمین بنا به صلاحدید خودش و بخشی را در میان ایتام و فقرا و در راه ماندگان بنی‌هاشم مصرف می‌کند[۸].[۹]
فئ در قرآن و روایت
در سوره حشر آمده است: ﴿وَمَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَلَا رِكَابٍ وَلَكِنَّ اللَّهَ يُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلَى مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ﴾[۱۰]. در ادامه می‌فرماید: ﴿مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَى فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى﴾[۱۱].[۱۲]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ «تا به فرمان خداوند باز گردد» سوره حجرات، آیه ۹.
- ↑ «و چون بازگشت.».. سوره حجرات، آیه ۹.
- ↑ «پس اگر بازگشتند.».. سوره بقره، آیه ۲۲۶.
- ↑ «چگونه سایه‌های آن از راست و چپ باز می‌گردد» سوره نحل، آیه ۴۸.
- ↑ «و آنچه خداوند به پیامبرش از (دارایی) آنان (به غنیمت) بازگرداند» سوره حشر، آیه ۶.
- ↑ «از آنچه خداوند به تو (در جنگ‌ها) به غنیمت داده است» سوره احزاب، آیه ۵۰.
- ↑ مفردات، ص۶۵۰.
- ↑ مصطفی حسینی دشتی، معارف و معاریف، ج۴، ص۶۲۲.
- ↑ شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۲۰۷- ۲۰۸.
- ↑ «و آنچه خداوند به پیامبرش از (دارایی) آنان (به غنیمت) بازگرداند چیزی نبود که شما برای (به دست آوردن) آن، اسبان و شترانی دوانده باشید ولی خداوند پیامبرانش را بر هر کس بخواهد چیره می‌گرداند و خداوند بر هر کاری تواناست» سوره حشر، آیه ۶.
- ↑ «آنچه خداوند از (دارایی‌های) اهل این شهرها بر پیامبرش (به غنیمت) بازگرداند از آن خداوند و پیامبر و خویشاوند و... است» سوره حشر، آیه ۷.
- ↑ شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۲۰۸.