|
|
| خط ۲۴: |
خط ۲۴: |
|
| |
|
| ==اطاعتهای نامشروع== | | ==اطاعتهای نامشروع== |
| *اطاعتهای نامشروع، دو دسته است: دسته نخست مواردی است که [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و یاران وی یا همه مؤمنان صریحاً از اطاعت نهی شده‌اند "شماره‌های ۱ ـ ۸" و دسته دوم مواردی که پیامدهای سوء برخی اطاعتهای نادرست، به [[پیامبر]] یا مؤمنان گوشزد شده است "شماره‌های ۹ ـ ۱۳"<ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/3/57.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص: ۵۲۷ - ۵۳۵]</ref>.
| |
| #'''اطاعت از کافران:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَلا تُطِعِ الْكَافِرِينَ }}﴾}}<ref> از کافران فرمان نبر ؛ سوره فرقان، آیه:۵۲.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/3/57.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص: ۵۲۷ - ۵۳۵]</ref>.
| |
| #'''اطاعت از منافقان:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ}}﴾}}<ref> از کافران و منافقان فرمانبرداری مکن؛ سوره احزاب، آیه: ۱و ۴۸.</ref> طبق اطلاق این آیه، اطاعت از کافران و منافقان، هرچند دعوت به حق کنند جایز نیست و انجام دادن کار حق باید برای خود حق باشد؛ نه برای دعوت کافران و منافقان<ref>التبیان، ج۸، ص۳۱۳.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/3/57.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص: ۵۲۷ - ۵۳۵]</ref>.
| |
| #'''اطاعت از تکذیب کنندگان:''' {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَلا تُطِعِ الْمُكَذِّبِينَ }}﴾}}<ref> از دروغ‌انگاران پیروی مکن!؛ سوره قلم، آیه:۸.</ref>. که هرگونه موافقت گفتاری و رفتاری با آنان حرام است<ref>المیزان، ج۱۹، ص۳۷۲.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/3/57.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص: ۵۲۷ - ۵۳۵]</ref>.
| |
| #'''اطاعت از بسیار سوگند خورنده پست:''' که‌اهل عیب‌جویی و سخن‌چینی است و از کار خیر، بسیار منع می‌کند و متجاوز، گنهکار، کینه‌توز، پرخور، خشن و بی‌ریشه است:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلا تُطِعْ كُلَّ حَلاَّفٍ مَّهِينٍ هَمَّازٍ مَّشَّاء بِنَمِيمٍ مَنَّاعٍ لِّلْخَيْرِ مُعْتَدٍ أَثِيمٍ عُتُلٍّ بَعْدَ ذَلِكَ زَنِيمٍ }}﴾}}<ref> و از هر سوگندخواره فرومایه‌ای فرمان مبر!خرده‌گیری، پیشگامی در سخن‌چینی،بازدارنده خیری، تجاوزکاری، بزهکاری،درشتخویی، فراسوی آن: بی‌تباری؛ سوره قلم، آیه:۱۰ - ۱۳.</ref>. خداوند در آیات یاد شده به ۹ صفت زشت اشاره فرموده و پیامبر را از اطاعت صاحبان چنین اوصافی بازداشته است. درحقیقت خداوند با این نهی خواسته افراد مزبور را به حاشیه اجتماع براند تا دیگران ـ با توجه به روحیه تأثیرپذیری انسانها ـ تحت تأثیر آنها قرار نگیرند<ref>المیزان، ج۲۰، ص۳۷۱ـ۳۷۲.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/3/57.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص: ۵۲۷ - ۵۳۵]</ref>.
| |
| #'''اطاعت از غافلان از یاد خدا و پیروان هوای نفس:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَن ذِكْرِنَا وَاتَّبَعَ هَوَاهُ }}﴾}}<ref> و از آن کس که دلش را از یاد خویش غافل کرده‌ایم و از هوای (نفس) خود پیروی کرده و کارش تباه است پیروی مکن؛ سوره کهف، آیه:۲۸.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/3/57.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص: ۵۲۷ - ۵۳۵]</ref>.
| |
| #اطاعت از گناهکاران:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِمًا أَوْ كَفُورًا }}﴾}}<ref> از هیچ گناهکار یا ناسپاس آنان فرمان نبر؛ سوره انسان، آیه:۲۴.</ref> تعلیق نهی از اطاعت بر صفت گناهکاری و کفر، مفید علیّت این دو ویژگی برای حرمت مطلق اطاعت از کافران و فاسقان است، و حرمت اختصاص به جایی ندارد که آنها دعوت به گناه یا کفر می‌کنند<ref>المیزان، ج۲۰، ص۱۴۱.</ref>. در موارد پیشگفته خطاب نهی متوجه [[پیامبر اکرم]]{{صل}} بود. در دو مورد نیز خطاب نهی متوجه همه مؤمنان یا متوجه انسان است که به‌ترتیب عبارت است از<ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/3/57.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص: ۵۲۷ - ۵۳۵]</ref>:
| |
| #'''اطاعت از مسرفان که اهل فساد در زمین‌اند:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَلا تُطِيعُوا أَمْرَ الْمُسْرِفِينَ }}﴾}}<ref> و از فرمان گزافکاران پیروی نکنید؛ سوره شعراء، آیه:۱۵۱.</ref><ref>جامع البیان، مج۱۱، ج۱۹، ص۱۲۵.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/3/57.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص: ۵۲۷ - ۵۳۵]</ref>.
| |
| #'''اطاعت کورکورانه از پدر و مادر، در دعوت به شرک:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَإِن جَاهَدَاكَ لِتُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُمَا }}﴾}}<ref> و اگر در تو کوشیدند تا چیزی را که دانشی درباره آن نداری شریک من سازی، از آن دو فرمان نبر!؛ سوره عنکبوت، آیه:۸.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَإِن جَاهَدَاكَ عَلَى أَن تُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُمَا }}﴾}}<ref> و اگر تو را وا دارند تا آنچه را که نمی‌دانی برای من شریک آوری، از آنان فرمان نبر؛ سوره لقمان، آیه:۱۵.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/3/57.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص: ۵۲۷ - ۵۳۵]</ref>.
| |
| #'''اطاعت از اکثریت:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَإِن تُطِعْ أَكْثَرَ مَن فِي الأَرْضِ يُضِلُّوكَ عَن سَبِيلِ اللَّهِ إِن يَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلاَّ يَخْرُصُونَ }}﴾}}<ref> و اگر از بیشتر کسان روی زمین پیروی کنی تو را از راه خداوند به گمراهی می‌کشانند؛ جز پندار را پی نمی‌گیرند و آنان جز نادرست برآورد نمی‌کنند؛ سوره انعام، آیه:۱۱۶.</ref> مهم‌ترین ویژگی اطاعت از اکثریت که باعث گمراهی است پیروی از حدس و گمان است. انسان در امور جزئی زندگی دنیا معمولا چاره‌ای جز پیروی از حدس و گمان ندارد؛ ولی در امور اساسی زندگی و سعادت و شقاوت ابدی نمی‌تواند از کسانی که مبنای نظرشان گمان است و به عالم واقع و کشف یقینی راهی ندارند پیروی کند، ازاین‌رو قرآن هم پیامبر را از اطاعت اکثریت باز‌می‌دارد و هم به مردم هشدار می‌دهد که فراموش نکنید، پیامبر خدا در میان شماست و خیر و رشد جامعه در گرو اطاعت مردم از اوست؛ نه‌اینکه وی پیرو مردم باشد و طبق هوای آنها ـ که بیشتر ریشه در گمان داشته و مبنای عقلانی ندارد ـ حرکت کند:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|لَوْ يُطِيعُكُمْ فِي كَثِيرٍ مِّنَ الأَمْرِ لَعَنِتُّمْ }}﴾}}<ref> اگر در بسیاری از کارها از شما پیروی کند به سختی می‌افتید؛ سوره حجرات، آیه:۷.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/3/57.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص: ۵۲۷ - ۵۳۵]</ref>.
| |
| #'''اطاعت از برخی همسران و فرزندان:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ وَأَوْلادِكُمْ عَدُوًّا لَّكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ }}﴾}}<ref> برخی از همسران و فرزندانتان دشمن شمایند پس، از آنان دوری گزینید؛ سوره تغابن، آیه:۱۴.</ref>، چون بعضی از همسران و فرزندان دشمن انسان‌اند و انسان را از اطاعت الهی باز می‌دارند<ref>جامع‌البیان، مج۱۴، ج۲۸، ص۱۵۸؛ مجمع‌البیان، ج۱۰، ص۴۵۲.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/3/57.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص: ۵۲۷ - ۵۳۵]</ref>.
| |
| #'''اطاعت از بزرگان و سران گمراه:''' در قیامت، اهل دوزخ می‌گویند: خدایا ما از سران و بزرگان خود اطاعت کردیم و آنان ما را گمراه‌ساختند: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|إِنَّا أَطَعْنَا سَادَتَنَا وَكُبَرَاءَنَا فَأَضَلُّونَا السَّبِيلا }}﴾}}<ref> ما از سرکردگان و بزرگانمان فرمان بردیم و آنان ما را از راه به در بردند؛ سوره احزاب، آیه:۶۷.</ref> سرّ این اطاعت را می‌توان در دو امر جستوجو کرد: استخفاف مردم به وسیله سران خود، و فسق مردم:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| فَاسْتَخَفَّ قَوْمَهُ فَأَطَاعُوهُ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا فَاسِقِينَ }}﴾}}<ref> آنگاه قوم خود را سبکسار کرد (و از راه به در برد) و آنان از او فرمان بردند زیرا آنان قومی بزهکار بودند؛ سوره زخرف، آیه:۵۴.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/3/57.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص: ۵۲۷ - ۵۳۵]</ref>.
| |
| #'''اطاعت از کافران و نفاق افکنان از اهل کتاب:''' قرآن در این باره به مؤمنان هشدار می‌دهد که فرجام این‌گونه اطاعتها ارتداد و بازگشت به کفر است:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِن تُطِيعُواْ فَرِيقًا مِّنَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ يَرُدُّوكُم بَعْدَ إِيمَانِكُمْ كَافِرِينَ }}﴾}}<ref> ای مؤمنان! اگر از دسته‌ای از کسانی که به آنان کتاب داده شده است فرمانبرداری کنید شما را پس از ایمانتان به کفر باز می‌گردانند؛ سوره آل عمران، آیه:۱۰۰.</ref> و عاقبتی جز زیانکاری نخواهد داشت:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| فَتَنقَلِبُواْ خَاسِرِينَ }}﴾}}<ref> از زیانکاران می‌گردید؛ سوره آل عمران، آیه:۱۴۹.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/3/57.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص: ۵۲۷ - ۵۳۵]</ref>.
| |
| #'''اطاعت از پیروان شیاطین:''' آنان که با مؤمنان به مجادله برمی‌خیزند تا احکام خدا را زیر سؤال ببرند: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَإِنَّ الشَّيَاطِينَ لَيُوحُونَ إِلَى أَوْلِيَائِهِمْ لِيُجَادِلُوكُمْ وَإِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّكُمْ لَمُشْرِكُونَ }}﴾}}<ref> شیطان‌ها بی‌گمان در یاران خویش می‌دمند که با شما چالش ورزند و اگر از آنان فرمانبرداری کنید به یقین مشرک خواهید بود؛ سوره انعام، آیه:۱۲۱.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/3/57.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص: ۵۲۷ - ۵۳۵]</ref>.
| |
|
| |
|
| ==منابع== | | ==منابع== |
