سوره انسان در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[شیخ مفید]] در [[مسار الشیعه (کتاب)|مسار الشیعه]] و [[سید بن طاووس]] در [[الاقبال (کتاب)|الاقبال]] به نقل از [[شیخ طوسی]] در [[مصباح (کتاب)|مصباح]] و [[محدث قمی]] در [[وقایع الایام (کتاب)|وقایع الایام]] و [[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح الجنان]] [[روز]] بیست و پنجم [[ذیحجه]] را روز نزول [[سوره]] «هل اتی» می‌دانند<ref>مسار الشیعه، ص۴۲؛ مصباح المتهجد، ص۷۶۷؛ الإقبال بالأعمال الحسنة، ج۲، ص۳۷۴؛ وقایع الایام، ص۱۷۸.</ref>.

بر اساس [[روایات]] پرشماری که در [[منابع شیعه]] و [[سنی]] آمده است، این سوره در [[شأن اهل بیت]]{{عم}} نازل شده است. و به همین مناسبت، این روز در [[تاریخ]] [[جمهوری اسلامی ایران]] با عنوان «روز [[خانواده]]» نامیده شده است.

[[امیر مؤمنان]]، علی{{ع}} نیز در چند مورد به [[آیات]] این سوره بر [[فضیلت]] خود [[احتجاج]] کرده است<ref>الاحتجاج، ج۱، ص۱۶۴ - ۱۶۵؛ المیزان، ج۲۰، ص۱۳۴.</ref>. از این‌رو، سوره «هل اتی» همواره از [[فضایل اهل بیت]]{{عم}} به شمار آمده است.<ref>[[حبیب‌الله فرحزاد|فرحزاد، حبیب‌الله]]، [[غدیر برترین پیام آسمانی (کتاب)|غدیر برترین پیام آسمانی]]، ص ۲۷۲.</ref>

در شأن نزول مشهور این سوره، از [[ابن عباس]] نقل شده است: حسن و حسین{{عم}} [[بیمار]] شدند. [[پیامبر]]{{صل}} به همراه جمعی به [[عیادت]] آنان آمدند و به [[حضرت علی]]{{ع}} پیشنهاد کردند تا برای شفای [[فرزندان]] خود [[نذری]] کند.

حضرت علی{{ع}} و [[فاطمه]]{{س}} و کنیزشان ([[فضه]]) [[نذر]] کردند که اگر آن دو [[شفا]] یابند سه روز [[روزه]] بگیرند. [[حسنین]]{{ع}} از [[بیماری]] شفا یافتند و آنان روزه گرفتند، در حالی که چیزی در [[خانه]] آنان نبود. حضرت علی{{ع}} از [[شمعون]] خیبری سه صاع جو [[قرض]] گرفت.

بنا به روایتی در آن روز برای [[اهل بیت]] [[فداکار]] پیامبر{{صل}} غذایی از [[آسمان]] فرود آمد و آن را تا هفت روز تناول کردند<ref>الإقبال بالأعمال الحسنة، ج۲، ص۳۷۶.</ref>. بدین‌گونه [[خداوند سبحان]] از [[ایثار]] و [[از خودگذشتگی]] [[حضرت علی]]{{ع}} و [[خانواده]] بی‌نظیرش تقدیر کرد و [[قلب]] پیامبر{{صل}} را [[تسلا]] بخشید.<ref>[[حبیب‌الله فرحزاد|فرحزاد، حبیب‌الله]]، [[غدیر برترین پیام آسمانی (کتاب)|غدیر برترین پیام آسمانی]]، ص ۲۷۳.</ref>

روشن است که این [[شأن نزول]] با مدنی بودن این سوره سازگار است؛ زیرا ولادت [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}} در [[مدینه]] بوده است<ref>تاریخ طبری، ج۲، ص۲۱۳؛ ترجمة الامام الحسین{{ع}}، ص۲۳۰؛ العدد القویه، ص۲۸.</ref>. بر اساس همین [[روایات]]، [[شیعه]] بر [[نزول]] همه این سوره، یا حداقل بخش نخست آن (تا [[آیه]] ۲۲) در مدینه اتفاق دارد<ref>تفسیر القمی، ج۲، ص۳۹۰؛ التبیان، ج۱۰، ص۲۱۱؛ المیزان، ج۲۰، ص۱۲۱.</ref>. چنان‌که مشهور [[اهل سنت]] نیز آن را مدنی دانسته‌اند<ref>کشف الاسرار، ج۱۰، ص۳۱۶؛ تفسیر قرطبی، ج۱۹، ص۷۷.</ref>.

[[مفسران]] برای [[اثبات]] مدنی بودن [[سوره انسان]] افزون بر [[روایات]]، به شواهد و قراین دیگری نیز استناد جسته‌اند. [[علامه طباطبایی]] از [[سیاق آیات]] آن به ویژه از [[آیات]] {{متن قرآن|يُوفُونَ بِالنَّذْرِ}}<ref>«به پیمان خود وفا می‌کنند» سوره انسان، آیه ۷.</ref> و {{متن قرآن|وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ}}<ref>«و خوراک را با دوست داشتنش به بینوا و یتیم و اسیر می‌دهند» سوره انسان، آیه ۸.</ref> استفاده کرده است که این آیات از داستانی [[واقعی]] خبر می‌دهد و از بودن «[[اسیر]]» در میان کسانی که به دست آن [[ابرار]] [[اطعام]] شده‌اند، نتیجه می‌گیرد که این آیات [[مدنی]] است؛ زیرا [[مسلمانان]] در [[مکه]] اسیری در [[اختیار]] نداشته‌اند<ref>المیزان، ج۲، ص۱۳۵.</ref>.<ref>[[حبیب‌الله فرحزاد|فرحزاد، حبیب‌الله]]، [[غدیر برترین پیام آسمانی (کتاب)|غدیر برترین پیام آسمانی]]، ص ۲۷۴.</ref>

در فضیلت تلاوت این سوره [[مبارکه]] چند [[روایت]] نقل شده است که به ذکر سه [[حدیث]] اکتفا می‌شود:

#در [[حدیثی]] از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} آمده است: {{متن حدیث|مَنْ قَرَأَ سُورَةَ هَلْ أَتَى كَانَ جَزَاؤُهُ عَلَى اللَّهِ جَنَّةً وَ حَرِيراً وَ مَنْ أَدْمَنَ قِرَاءَتَهَا قَوِيَتْ نَفْسَهُ الضَّعِیفَةُ...}}<ref>البرهان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۵۴۳.</ref>؛ کسی که سوره «[[هل اتی]]» را بخواند، [[پاداش]] او بر خدای سبحان [[بهشت]] و لباس‌های [[بهشتی]] است و کسی که به قرائت آن [[مداومت]] کند، نفس [[ضعیف]] او تقویت می‌شود.

[[مورخان]] از جمله دینوری آمار کشته شدگان در این فاجعه را بیش از ده هزار نفر اعلام کرده‌اند، که از این تعداد هشتاد تن از [[اصحاب پیامبر]] و هفتصد نفر از [[مهاجرین]] و [[انصار]] و ده هزار نفر از [[تابعان]] و [[موالی]] بوده‌اند<ref>الإمامة و السیاسة، ج۱، ص۲۳۹.</ref>. و هتک حرمت‌هایی که زبان یارای گفتن آن را ندارد. این واقعه معروف را [[شیعه]] و [[سنی]] نقل کرده‌اند<ref>وقایع الایام، ص۱۸۲.</ref>.<ref>[[حبیب‌الله فرحزاد|فرحزاد، حبیب‌الله]]، [[غدیر برترین پیام آسمانی (کتاب)|غدیر برترین پیام آسمانی]]، ص ۲۷۵.</ref>