تفسیر بیانی در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''۲. [[ تفسیر انوار التنزیل و اسرار التاویل (کتاب)|انوار التنزیل و اسرار التاویل]]:''' این تفسیر را که به [[تفسیر بیضاوی]] معروف است، می‌‌توان تلخیص یا [[تهذیب]] [[الکشّاف]] [[زمخشری]] دانست. [[بیضاوی]] مباحث ادبی، بلاغی و بیانی زمخشری را با اِعراض از دیدگاه‌های [[کلامی]] وی تلخیص کرده و به صورت متنی درسی در حوزه [[تفسیر ادبی]] و بیانی [[قرآن]] ارائه کرده است که طیّ چندین سده حوزه‌های علمیّه به آن توجه کرده و بیش از ۸۳ شرح بر آن نوشته‌اند. مطبوع‌ترین شرح بر این تفسیر، حاشیه [[شهاب الدین خفّاجی]] است که آن را می‌‌توان [[دیوان]] [[ادب]] و [[بلاغت]] دانست؛ زیرا اشعار و امثال فراوانی درباره مضامین و معانی [[آیات قرآنی]] و [[اختلاف]] [[قرائات]] در آن فراهم آمده‌اند<ref>المفسرون حیاتهم و منهجهم، ص۱۵۸ - ۱۶۳، ۵۱۹ - ۵۲۱.</ref>.<ref>[[سید محمود طیب حسینی|طیب حسینی]] و [[محمد علی لسانی فشارکی|لسانی فشارکی]]، [[تفسیر بیانی (مقاله)|مقاله «تفسیر بیانی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref>

#[[کشف]] دلالت الفاظ در پرتو معانی لغوی و [[تدبّر]] در [[سیاق]] خاص [[آیه]] و [[سوره]] و پیوند آنها با سیاق عامّ [[قرآن]]؛  

#[[التزام]] به سیاق و [[روح]] [[حاکم]] بر [[نصّ]] آیه و سوره؛  

#حَکَمیّت قرآن در تحلیل و تعلیل‌های اِعرابی و [[اسرار]] بیانی. <ref>التفسیر البیانی، ج ۱، ص۱۰ - ۱۱، ۱۷ - ۱۸، ۴۲.</ref> بنت الشاطی برای نخستین بار عنوان «[[تفسیر بیانی]]» را بر روش [[تفسیری]] خود اطلاق کرد؛ اما تفسیر بیانی او در اصل همان تفسیر ادبی‌ای است که امین الخولی بر [[ضرورت]] آن در عصر حاضر تأکید کرده است. <ref>برای آگاهی از شیوه تفسیر ادبی امین خولی نک: دائرة المعارف الاسلامیه، ج ۵، ص۳۶۵ به بعد. </ref> به همین جهت [[شکری عیّاد]] همفکر بنت الشاطی و دیگر [[شاگرد]] [[مکتب تفسیری]] امین خولی در نقدش بر تفسیر بیانی بنت الشاطی از اینکه وی به جای تفسیر ادبی عنوان تفسیر بیانی را برای کتابش [[برگزیده]] بر او خرده گرفته است،<ref>نک: بنت الشاطی من قریب، ص۱۰۹ - ۱۱۲.</ref> بنابراین برای [[شناخت]] دقیق‌تر شیوه تفسیر بیانی بنت الشاطی باید با شیوه تفسیر ادبی امین الخولی مبتنی بر تعریف وی از [[بلاغت]] و نیز آثار این مکتب تفسیری آشنا شد. امین الخولی با اشاره به اینکه [[دانش]] [[تفسیر]] هنوز به مرحله کمال و پختگی خود نرسیده است به نواندیشی در تفسیر روی آورده و آغاز این نواندیشی را در نواندیشی‌اش در بلاغت دانسته است. <ref>دائرة المعارف الاسلامیه، ج ۵، ص۳۶۵.</ref> بنت الشاطی [[شهرت]] تفسیریِ دائر بر واوِ قسم گرفتن واوهای آغازین سُوَر و آیاتی مانند: {{متن قرآن|وَالضُّحَى}}<ref>«سوگند به روشنایی روز» سوره ضحی، آیه ۱.</ref> و {{متن قرآن|وَاللَّيْلِ}}<ref>«سوگند به شب » سوره لیل، آیه ۱.</ref> را به رغم آنکه دیدگاه غالب [[مفسّران]] قدیم و جدید است، نمی‌پذیرد و این کاربرد را به مثابه ابتکاری برای جلب توجّه مخاطب به [[حقایق]] دوردست [[معنوی]] و [[غیبی]] تلقّی می‌‌کند؛<ref>الاعجاز البیانی، ص۲۲۶ - ۲۲۸؛ التفسیر البیانی، ج ۱، ص۲۳ - ۲۶، ج ۲، ص۱۳۴.</ref> همچنین، بیان نحوی [[مفسّران]] را در [[ارتباط]] با کاربرد {{متن قرآن|سَوْفَ}} در [[آیه]] {{متن قرآن|وَلَسَوْفَ يُعْطِيكَ رَبُّكَ فَتَرْضَى}}<ref>«و زودا که پروردگارت به تو (اختیار میانجیگری) ببخشد و تو خرسند گردی» سوره ضحی، آیه ۵.</ref> نمی‌پسندد و در کاربرد [[قرآنی]]، «سوف» را لزوماً بیانگر [[زمان]] [[آینده]] نمی‌داند. <ref>التفسیر البیانی، ج ۱، ص۴۰ - ۴۲.</ref> وی [[معتقد]] است که هر واژه‌ای در [[قرآن]] با دلالتی معیّن و مشخّص به کار رفته است، به گونه‌ای که به هیچ وجه نمی‌توان واژه‌ای دیگر را، هر چند هم معنای آن باشد، جایگزین آن کرد. <ref>نک: الاعجاز البیانی، ص۱۹۸ - ۱۹۹.</ref> وی روش [[تفسیر بیانی]] خود را در کتاب الاعجاز البیانی للقرآن توضیح داده و تأکید کرده است که ساختار زبانی و اسلوب بیانی قرآن در قالب [[قوانین]] کلاسیک ادبی و بلاغی نمی‌گنجد، به همین دلیل، از [[حاکم]] کردن بسیاری از [[قواعد]] نحوی و بلاغی بر [[تفسیر قرآن]] [[انتقاد]] کرده است<ref>نک: الاعجاز البیانی، ص۱۶۸ - ۱۷۷.</ref>.<ref>[[سید محمود طیب حسینی|طیب حسینی]] و [[محمد علی لسانی فشارکی|لسانی فشارکی]]، [[تفسیر بیانی (مقاله)|مقاله «تفسیر بیانی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref>

#[[قرآن کریم]] به [[زبان عربی]] [[مبین]] نازل شده و با آن [[هماهنگی]] کامل دارد، بر این اساس نخستین گام در [[تفسیر]] صحیح قرآن کریم آشنایی با زبان و [[فرهنگ عصر نزول]] و استناد به آن است، بنابراین اصلی‌ترین [[مؤلفه]]تفسیر بیانی، [[تفسیر قرآن]] بر پایه زبان و [[فرهنگ]] [[عربی]] [[عصر نزول]] است که مورد توجه همه [[مفسران]] بوده است.

#[[مفسر]] می‌‌کوشد با تکیه بر عناصر ادبی به ویژه مسائل مختلف [[بلاغت]] و [[فصاحت]] و دانش‌های معانی و بیان و [[بدیع]] از جمله مطابقت [[کلام]] با مقتضای حال، به [[فهم]] [[مراد الهی]] از متن دست یابد.

#[[پرونده:000059.jpg|22px]] [[سید محمود طیب حسینی|طیب حسینی]] و [[محمد علی لسانی فشارکی|لسانی فشارکی]]، [[تفسیر بیانی (مقاله)|مقاله «تفسیر بیانی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۸''']]