جبرئیل در قرآن: تفاوت میان نسخهها
جز
وظیفهٔ شمارهٔ ۵
جز (جایگزینی متن - '== جستارهای وابسته == ==' به '==') |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
||
خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
*در آیهای دیگر از جبرئیل {{ع}} با تعبیر {{متن قرآن|الرُّوحُ الأَمِينُ }}<ref> سوره شعراء، آیه: ۱۹۳.</ref><ref>جامع البیان، ج ۱۹، ص ۱۳۶؛ کشف الاسرار، ج ۷، ص ۱۵۶؛ مجمع البیان، ج ۷، ص ۳۲۰.</ref> و در آیه ای با تعبیر {{متن قرآن|رُوحَنَا}}<ref> سوره مریم، آیه: ۱۷.</ref><ref>جامع البیان، ج ۱۶، ص ۷۶؛ التبیان، ج ۷، ص ۱۱۴؛ مجمع البیان، ج ۶، ص ۷۸۳.</ref> یاد شده است. | *در آیهای دیگر از جبرئیل {{ع}} با تعبیر {{متن قرآن|الرُّوحُ الأَمِينُ }}<ref> سوره شعراء، آیه: ۱۹۳.</ref><ref>جامع البیان، ج ۱۹، ص ۱۳۶؛ کشف الاسرار، ج ۷، ص ۱۵۶؛ مجمع البیان، ج ۷، ص ۳۲۰.</ref> و در آیه ای با تعبیر {{متن قرآن|رُوحَنَا}}<ref> سوره مریم، آیه: ۱۷.</ref><ref>جامع البیان، ج ۱۶، ص ۷۶؛ التبیان، ج ۷، ص ۱۱۴؛ مجمع البیان، ج ۶، ص ۷۸۳.</ref> یاد شده است. | ||
*به تصریح برخی روح برای جبرئیل علَم است نه وصف<ref>کشف الاسرار، ج ۷، ص ۱۵۶.</ref>. درباره راز تعبیر از جبرئیل به [[روح]] اقوال گوناگونی است؛ از جمله اینکه وی موجودی روحانی است<ref>مجمع البیان، ج ۶، ص ۷۸۳.</ref> و شبیه چیزی از غیر روح نیست<ref>التبیان، ج ۷، ص ۱۱۴.</ref> و روحانیت غالب بر او است که البته این امر در تمام فرشتگان وجود دارد و اختصاص جبرئیل به اسم [[روح]] برای تشریف اوست<ref>التفسیر الکبیر، ج ۳، ص ۱۷۷؛ مجمع البیان، ج ۱، ص ۳۰۷.</ref>، ارواح انسانها با او به سبب آنچه از ادیان و شرایع به آنان میرساند، زنده میشوند<ref>التبیان، ج ۷، ص ۱۱۴.</ref>، دین با او زنده میشود<ref>کشف الاسرار، ج ۷، ص ۱۵۶؛ التفسیر الکبیر، ج ۳، ص ۱۷۷؛ مجمع البیان، ج ۱، ص ۳۰۷.</ref>، خدا او را بدون پدر و مادر آفرید<ref>التفسیر الکبیر، ج ۳، ص ۱۷۷.</ref> و دارای جسمی لطیف و روحانی است<ref>کشف الاسرار، ج ۷، ص ۱۵۶؛ مجمع البیان، ج ۷، ص ۳۲۰.</ref><ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص ۴۹۶ - ۵۱۶.</ref>. | *به تصریح برخی روح برای جبرئیل علَم است نه وصف<ref>کشف الاسرار، ج ۷، ص ۱۵۶.</ref>. درباره راز تعبیر از جبرئیل به [[روح]] اقوال گوناگونی است؛ از جمله اینکه وی موجودی روحانی است<ref>مجمع البیان، ج ۶، ص ۷۸۳.</ref> و شبیه چیزی از غیر روح نیست<ref>التبیان، ج ۷، ص ۱۱۴.</ref> و روحانیت غالب بر او است که البته این امر در تمام فرشتگان وجود دارد و اختصاص جبرئیل به اسم [[روح]] برای تشریف اوست<ref>التفسیر الکبیر، ج ۳، ص ۱۷۷؛ مجمع البیان، ج ۱، ص ۳۰۷.</ref>، ارواح انسانها با او به سبب آنچه از ادیان و شرایع به آنان میرساند، زنده میشوند<ref>التبیان، ج ۷، ص ۱۱۴.</ref>، دین با او زنده میشود<ref>کشف الاسرار، ج ۷، ص ۱۵۶؛ التفسیر الکبیر، ج ۳، ص ۱۷۷؛ مجمع البیان، ج ۱، ص ۳۰۷.</ref>، خدا او را بدون پدر و مادر آفرید<ref>التفسیر الکبیر، ج ۳، ص ۱۷۷.</ref> و دارای جسمی لطیف و روحانی است<ref>کشف الاسرار، ج ۷، ص ۱۵۶؛ مجمع البیان، ج ۷، ص ۳۲۰.</ref><ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص ۴۹۶ - ۵۱۶.</ref>. | ||
*در آیاتی نیز [[روح]] به صورت مطلق یاد شده و برخی از مفسران مقصود از آن را جبرئیل دانستهاند. در این آیات مباحثی مانند پرسش از حقیقت [[روح]] {{متن قرآن|وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَمَا أُوتِيتُم مِّن الْعِلْمِ إِلاَّ قَلِيلاً}}<ref> از تو درباره روح میپرسند بگو روح از امر پروردگار من است و به شما از دانش جز اندکی ندادهاند؛ سوره اسراء، آیه: ۸۵.</ref><ref>جامع البیان، ج ۱۵، ص ۱۹۵؛ مجمع البیان، ج ۶، ص ۶۷۵.</ref>، عروج فرشتگان و روح به سوی خدا {{متن قرآن|تَعْرُجُ الْمَلائِكَةُ وَالرُّوحُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ }}<ref> فرشتگان و روح، در روزی که اندازه آن پنجاه هزار سال است به سوی او فرا میروند؛ سوره معارج ، آیه: ۴.</ref><ref>جامع البیان، ج ۲۹، ص ۸۷؛ مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۵۳۰.</ref>، قیام [[روح]] و فرشتگان در آخرت {{متن قرآن|يَوْمَ يَقُومُ الرُّوحُ وَالْمَلائِكَةُ صَفًّا لّا يَتَكَلَّمُونَ إِلاَّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ وَقَالَ صَوَابًا }}<ref> روزی که روح و فرشتگان (دیگر) ردیف ایستند؛ دم برنیاورند مگر آن کس که (خداوند) بخشنده بدو اذن دهد و او سخن درست گوید؛ سوره نبأ ، آیه: ۳۸.</ref><ref>جامع البیان، ج ۲۹، ص ۲۹؛ کشف الاسرار، ج ۱۰، ص ۳۵۸؛ مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۶۴۷.</ref>، القای [[روح]] از جانب خدا بر برخی از بندگان{{متن قرآن|رَفِيعُ الدَّرَجَاتِ ذُو الْعَرْشِ يُلْقِي الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ لِيُنذِرَ يَوْمَ التَّلاقِ}}<ref> او برفرازنده رتبگان، دارای اورنگ (فرمانفرمایی جهان) است؛ روح (القدس) را از امر خویش نزد هر کس از بندگانش که بخواهد (برای رساندن وحی) میفرستد تا روز همدیداری را بیم دهد؛ سوره غافر، آیه: ۱۵.</ref><ref>مجمع البیان، ج ۸، ص ۸۰۵.</ref>، نازل کردن فرشتگان همراه با [[روح]] {{متن قرآن|يُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ بِالْرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنذِرُواْ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنَاْ فَاتَّقُونِ}}<ref> فرشتگان را با روح از (مبدأ) امر خویش بر هر کس از بندگانش که بخواهد فرو میفرستد که بیم دهید: هیچ خدایی جز من نیست بنابراین از من پروا کنید؛ سوره نحل، آیه: ۲.</ref><ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۰، ص ۴۵.</ref> و نزول فرشتگان و روح در شب قدر {{متن قرآن|تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍ}}<ref> فرشتگان و روح (الامین) در آن، با اذن پروردگارشان برای هر کاری فرود میآیند؛ سوره قدر، آیه: ۴.</ref><ref>تفسیر ابن کثیر، ج ۴، ص ۵۶۸.</ref> مطرح شده اند؛ ولی به نظر می رسد گفته این مفسران صحیح نباشد، زیرا روح که متبادر از آن مبدأ حیات است، آن گونه که از ظاهر آیات قرآن برمی آید، در اصل مخلوقی آسمانی غیر از فرشتگان است و از همین رو گاهی مطلق ذکر میشود؛ ولی درجات دیگر روح که به صورت مقیدند مانند روح متعلق به فرشتگان {{متن قرآن|قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِن رَّبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذِينَ آمَنُواْ وَهُدًى وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ}}<ref> بگو: آن را روح القدس از نزد پروردگارت، راستین فرو فرستاده است تا مؤمنان را استوار بدارد و برای مسلمانان رهنمود و مژدهای باشد؛ سوره نحل، آیه: ۱۰۲.</ref>، روح متعلق به [[پیامبران ]]: {{متن قرآن|وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَقَفَّيْنَا مِن بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ أَفَكُلَّمَا جَاءَكُمْ رَسُولٌ بِمَا لاَ تَهْوَى أَنفُسُكُمُ اسْتَكْبَرْتُمْ فَفَرِيقاً كَذَّبْتُمْ وَفَرِيقًا تَقْتُلُونَ}}<ref> و بیگمان به موسی کتاب بخشیدیم و پس از وی پیامبران (دیگر) را در پی آوردیم و به عیسی پسر مریم برهانها (ی روشن) دادیم و او را با روح القدس نیرومند کردیم؛ پس چرا هرگاه پیامبری، پیامی نادلخواه شما نزدتان آورد سرکشی ورزیدید، گروهی را دروغگو شمردید و گروهی را میکشتید؟؛ سوره بقره، آیه: ۸۷.</ref>، روح متعلق به انسانهای مؤمن {{متن قرآن|لا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءَهُمْ أَوْ أَبْنَاءَهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ أُوْلَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الإِيمَانَ وَأَيَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُ وَيُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ أُوْلَئِكَ حِزْبُ اللَّهِ أَلا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ}}<ref> گروهی را نمییابی که با ایمان به خداوند و روز واپسین، با کسانی که با خداوند و پیامبرش مخالفت ورزیدهاند دوستی ورزند هر چند که آنان پدران یا فرزندان یا برادران یا خویشانشان باشند؛ آنانند که (خداوند) ایمان را در دلشان برنوشته و با روحی از خویش تأییدشان کرده است و آنان را به بوستانهایی درمیآورد که از بن آنها جویباران روان است، در آنها جاودانند، خداوند از آنان خرسند است و آنان از وی خرسندند، آنان حزب خداوندند، آگاه باشید که بیگمان حزب خداوند است که (گرویدگان به آن) رستگارند؛ سوره مجادله، آیه: ۲۲.</ref>، روح متعلق به مطلق انسانها {{متن قرآن|فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُواْ لَهُ سَاجِدِينَ }}<ref> پس هنگامی که او را باندام برآوردم و در او از روان خویش دمیدم، برای او به فروتنی در افتید!؛ سوره حجر، آیه: ۲۹.</ref> و حتی روح متعلق به گیاهان {{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ يُرِيكُمُ الْبَرْقَ خَوْفًا وَطَمَعًا وَيُنَزِّلُ مِنَ السَّمَاء مَاء فَيُحْيِي بِهِ الأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ}}<ref> و از نشانههای او این است که برق را برای بیم و امید نشانتان میدهد و از آسمان، آبی فرو میفرستد آنگاه با آن، زمین را پس از مردن آن زنده میگرداند؛ بیگمان در این، نشانههایی است برای گروهی که خرد میورزند؛ سوره روم، آیه: ۲۴.</ref> همگی نسبتشان به روح مطلق، نسبت افاضه به مفیض و ظل به ذی ظل است<ref>المیزان، ج ۲۰، ص ۱۷۳ - ۱۷۵؛ ج ۱۲، ص ۲۰۸؛ ج ۱۳، ص ۱۹۹.</ref>، بنابراین جبرئیل نیز فیضی از روح مطلق و ظل اوست. در روایتی به دلیل آنکه جبرئیل از فرشتگان است و [[قرآن]]، [[روح]] را در عرض فرشتگان نام برده {{متن قرآن|تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍ}}<ref> فرشتگان و روح (الامین) در آن، با اذن پروردگارشان برای هر کاری فرود میآیند؛ سوره قدر، آیه: ۴.</ref> روح غیر از فرشتگان و والا مقامتر از همه فرشتگان دانسته شده است<ref>بصائر الدرجات، ص ۴۶۲؛ نورالثقلین، ج ۵، ص ۶۳۸.</ref><ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص ۴۹۶ - ۵۱۶.</ref>. | *در آیاتی نیز [[روح]] به صورت مطلق یاد شده و برخی از مفسران مقصود از آن را جبرئیل دانستهاند. در این آیات مباحثی مانند پرسش از حقیقت [[روح]] {{متن قرآن|وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَمَا أُوتِيتُم مِّن الْعِلْمِ إِلاَّ قَلِيلاً}}<ref> از تو درباره روح میپرسند بگو روح از امر پروردگار من است و به شما از دانش جز اندکی ندادهاند؛ سوره اسراء، آیه: ۸۵.</ref><ref>جامع البیان، ج ۱۵، ص ۱۹۵؛ مجمع البیان، ج ۶، ص ۶۷۵.</ref>، عروج فرشتگان و روح به سوی خدا {{متن قرآن|تَعْرُجُ الْمَلائِكَةُ وَالرُّوحُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ }}<ref> فرشتگان و روح، در روزی که اندازه آن پنجاه هزار سال است به سوی او فرا میروند؛ سوره معارج ، آیه: ۴.</ref><ref>جامع البیان، ج ۲۹، ص ۸۷؛ مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۵۳۰.</ref>، قیام [[روح]] و فرشتگان در آخرت {{متن قرآن|يَوْمَ يَقُومُ الرُّوحُ وَالْمَلائِكَةُ صَفًّا لّا يَتَكَلَّمُونَ إِلاَّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ وَقَالَ صَوَابًا }}<ref> روزی که روح و فرشتگان (دیگر) ردیف ایستند؛ دم برنیاورند مگر آن کس که (خداوند) بخشنده بدو اذن دهد و او سخن درست گوید؛ سوره نبأ ، آیه: ۳۸.</ref><ref>جامع البیان، ج ۲۹، ص ۲۹؛ کشف الاسرار، ج ۱۰، ص ۳۵۸؛ مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۶۴۷.</ref>، القای [[روح]] از جانب خدا بر برخی از بندگان{{متن قرآن|رَفِيعُ الدَّرَجَاتِ ذُو الْعَرْشِ يُلْقِي الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ لِيُنذِرَ يَوْمَ التَّلاقِ}}<ref> او برفرازنده رتبگان، دارای اورنگ (فرمانفرمایی جهان) است؛ روح (القدس) را از امر خویش نزد هر کس از بندگانش که بخواهد (برای رساندن وحی) میفرستد تا روز همدیداری را بیم دهد؛ سوره غافر، آیه: ۱۵.</ref><ref>مجمع البیان، ج ۸، ص ۸۰۵.</ref>، نازل کردن فرشتگان همراه با [[روح]] {{متن قرآن|يُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ بِالْرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنذِرُواْ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنَاْ فَاتَّقُونِ}}<ref> فرشتگان را با روح از (مبدأ) امر خویش بر هر کس از بندگانش که بخواهد فرو میفرستد که بیم دهید: هیچ خدایی جز من نیست بنابراین از من پروا کنید؛ سوره نحل، آیه: ۲.</ref><ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۰، ص ۴۵.</ref> و نزول فرشتگان و روح در شب قدر {{متن قرآن|تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍ}}<ref> فرشتگان و روح (الامین) در آن، با اذن پروردگارشان برای هر کاری فرود میآیند؛ سوره قدر، آیه: ۴.</ref><ref>تفسیر ابن کثیر، ج ۴، ص ۵۶۸.</ref> مطرح شده اند؛ ولی به نظر می رسد گفته این مفسران صحیح نباشد، زیرا روح که متبادر از آن مبدأ حیات است، آن گونه که از ظاهر آیات قرآن برمی آید، در اصل مخلوقی آسمانی غیر از فرشتگان است و از همین رو گاهی مطلق ذکر میشود؛ ولی درجات دیگر روح که به صورت مقیدند مانند روح متعلق به فرشتگان {{متن قرآن|قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِن رَّبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذِينَ آمَنُواْ وَهُدًى وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ}}<ref> بگو: آن را روح القدس از نزد پروردگارت، راستین فرو فرستاده است تا مؤمنان را استوار بدارد و برای مسلمانان رهنمود و مژدهای باشد؛ سوره نحل، آیه: ۱۰۲.</ref>، روح متعلق به [[پیامبران]]: {{متن قرآن|وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَقَفَّيْنَا مِن بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ أَفَكُلَّمَا جَاءَكُمْ رَسُولٌ بِمَا لاَ تَهْوَى أَنفُسُكُمُ اسْتَكْبَرْتُمْ فَفَرِيقاً كَذَّبْتُمْ وَفَرِيقًا تَقْتُلُونَ}}<ref> و بیگمان به موسی کتاب بخشیدیم و پس از وی پیامبران (دیگر) را در پی آوردیم و به عیسی پسر مریم برهانها (ی روشن) دادیم و او را با روح القدس نیرومند کردیم؛ پس چرا هرگاه پیامبری، پیامی نادلخواه شما نزدتان آورد سرکشی ورزیدید، گروهی را دروغگو شمردید و گروهی را میکشتید؟؛ سوره بقره، آیه: ۸۷.</ref>، روح متعلق به انسانهای مؤمن {{متن قرآن|لا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءَهُمْ أَوْ أَبْنَاءَهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ أُوْلَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الإِيمَانَ وَأَيَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُ وَيُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ أُوْلَئِكَ حِزْبُ اللَّهِ أَلا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ}}<ref> گروهی را نمییابی که با ایمان به خداوند و روز واپسین، با کسانی که با خداوند و پیامبرش مخالفت ورزیدهاند دوستی ورزند هر چند که آنان پدران یا فرزندان یا برادران یا خویشانشان باشند؛ آنانند که (خداوند) ایمان را در دلشان برنوشته و با روحی از خویش تأییدشان کرده است و آنان را به بوستانهایی درمیآورد که از بن آنها جویباران روان است، در آنها جاودانند، خداوند از آنان خرسند است و آنان از وی خرسندند، آنان حزب خداوندند، آگاه باشید که بیگمان حزب خداوند است که (گرویدگان به آن) رستگارند؛ سوره مجادله، آیه: ۲۲.</ref>، روح متعلق به مطلق انسانها {{متن قرآن|فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُواْ لَهُ سَاجِدِينَ }}<ref> پس هنگامی که او را باندام برآوردم و در او از روان خویش دمیدم، برای او به فروتنی در افتید!؛ سوره حجر، آیه: ۲۹.</ref> و حتی روح متعلق به گیاهان {{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ يُرِيكُمُ الْبَرْقَ خَوْفًا وَطَمَعًا وَيُنَزِّلُ مِنَ السَّمَاء مَاء فَيُحْيِي بِهِ الأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ}}<ref> و از نشانههای او این است که برق را برای بیم و امید نشانتان میدهد و از آسمان، آبی فرو میفرستد آنگاه با آن، زمین را پس از مردن آن زنده میگرداند؛ بیگمان در این، نشانههایی است برای گروهی که خرد میورزند؛ سوره روم، آیه: ۲۴.</ref> همگی نسبتشان به روح مطلق، نسبت افاضه به مفیض و ظل به ذی ظل است<ref>المیزان، ج ۲۰، ص ۱۷۳ - ۱۷۵؛ ج ۱۲، ص ۲۰۸؛ ج ۱۳، ص ۱۹۹.</ref>، بنابراین جبرئیل نیز فیضی از روح مطلق و ظل اوست. در روایتی به دلیل آنکه جبرئیل از فرشتگان است و [[قرآن]]، [[روح]] را در عرض فرشتگان نام برده {{متن قرآن|تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍ}}<ref> فرشتگان و روح (الامین) در آن، با اذن پروردگارشان برای هر کاری فرود میآیند؛ سوره قدر، آیه: ۴.</ref> روح غیر از فرشتگان و والا مقامتر از همه فرشتگان دانسته شده است<ref>بصائر الدرجات، ص ۴۶۲؛ نورالثقلین، ج ۵، ص ۶۳۸.</ref><ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص ۴۹۶ - ۵۱۶.</ref>. | ||
===[[رسول]]=== | ===[[رسول]]=== | ||
*این عنوان بر [[رسالت]] جبرئیل و وساطت وی در [[وحی]] آنچه خدا خواسته<ref>جامع البیان، ج ۲۵، ص ۵۹؛ مجمع البیان، ج ۹، ص ۵۷؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۶، ص ۳۶.</ref> به تمام [[پیامبران]]<ref>مفاتیح الغیب، ج ۱، ص ۴۲۷.</ref>: {{متن قرآن|وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلاَّ وَحْيًا أَوْ مِن وَرَاء حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولا فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاء إِنَّهُ عَلِيٌّ حَكِيمٌ }}<ref> و هیچ بشری نسزد که خداوند با او سخن گوید مگر با وحی یا از فراسوی پردهای یا فرستادهای فرستد که به اذن او آنچه میخواهد وحی کند؛ بیگمان او فرازمندی فرزانه است؛ سوره شوری، آیه: ۵۱.</ref> و به ویژه القای [[قرآن]] از جانب وی بر [[پیامبر خاتم|رسول اکرم]] {{صل}}: {{متن قرآن|إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ }}<ref> که این (قرآن) باز خوانده فرستادهای گرامی است؛ سوره تکویر، آیه: ۱۹.</ref><ref>المیزان، ج ۲۰، ص ۲۱۸؛ کشف الاسرار، ج ۱۰، ص ۳۹۷؛ مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۶۷۷.</ref> دلالت دارد. مقصود از [[رسول]] را در آیات {{متن قرآن|قَالَ بَصُرْتُ بِمَا لَمْ يَبْصُرُوا بِهِ فَقَبَضْتُ قَبْضَةً مِّنْ أَثَرِ الرَّسُولِ فَنَبَذْتُهَا وَكَذَلِكَ سَوَّلَتْ لِي نَفْسِي}}<ref> سامری گفت: من چیزی دیدم که دیگران آن را ندیدند؛ مشتی از جای پای آن فرستاده برداشتم و آن را (در کار تندیس در آتش) افکندم و بدینگونه، نفس من (کارم را) در نظرم آراست؛ سوره طه، آیه: ۹۶.</ref><ref>تفسیر قمی، ج ۲، ص ۶۲؛ جامع البیان، ج ۱۶، ص ۲۵۴ - ۲۵۵؛ التبیان، ج ۷، ص ۲۰۲.</ref>، {{متن قرآن|إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ }}<ref> که این (قرآن) بازخوانده فرستادهای گرامی است؛ سوره حاقه، آیه: ۴۰.</ref><ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۵۲۵.</ref>، {{متن قرآن|رَّسُولا يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِ اللَّهِ مُبَيِّنَاتٍ لِّيُخْرِجَ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَمَن يُؤْمِن بِاللَّهِ وَيَعْمَلْ صَالِحًا يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا قَدْ أَحْسَنَ اللَّهُ لَهُ رِزْقًا}}<ref> پیامبری که بر شما آیات روشنگر خداوند را میخواند تا کسانی را که ایمان آوردهاند و کارهای شایسته کردهاند به سوی روشنایی، از تیرگیها بیرون آورد و هر کس به خداوند ایمان ورزد و کاری شایسته کند، او را به بوستانهایی درمیآورد که از بن آنها جویباران روان است، هماره در آن جاودانند، خداوند برای او روزی نیکویی فراهم کرده است؛ سوره طلاق، آیه: ۱۱.</ref><ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۸، ص ۱۱۴.</ref> و {{متن قرآن|إِلاَّ مَنِ ارْتَضَى مِن رَّسُولٍ فَإِنَّهُ يَسْلُكُ مِن بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ رَصَدًا }}<ref> جز فرستادهای را که بپسندد که پیش رو و پشت سرش، نگهبانانی میگمارد؛ سوره جن، آیه: ۲۷.</ref><ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۹، ص ۱۹؛ الدرالمنثور، ج ۶، ص ۲۷۵.</ref> نیز جبرئیل دانستهاند<ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص ۴۹۶ - ۵۱۶.</ref>. | *این عنوان بر [[رسالت]] جبرئیل و وساطت وی در [[وحی]] آنچه خدا خواسته<ref>جامع البیان، ج ۲۵، ص ۵۹؛ مجمع البیان، ج ۹، ص ۵۷؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۶، ص ۳۶.</ref> به تمام [[پیامبران]]<ref>مفاتیح الغیب، ج ۱، ص ۴۲۷.</ref>: {{متن قرآن|وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلاَّ وَحْيًا أَوْ مِن وَرَاء حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولا فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاء إِنَّهُ عَلِيٌّ حَكِيمٌ }}<ref> و هیچ بشری نسزد که خداوند با او سخن گوید مگر با وحی یا از فراسوی پردهای یا فرستادهای فرستد که به اذن او آنچه میخواهد وحی کند؛ بیگمان او فرازمندی فرزانه است؛ سوره شوری، آیه: ۵۱.</ref> و به ویژه القای [[قرآن]] از جانب وی بر [[پیامبر خاتم|رسول اکرم]] {{صل}}: {{متن قرآن|إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ }}<ref> که این (قرآن) باز خوانده فرستادهای گرامی است؛ سوره تکویر، آیه: ۱۹.</ref><ref>المیزان، ج ۲۰، ص ۲۱۸؛ کشف الاسرار، ج ۱۰، ص ۳۹۷؛ مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۶۷۷.</ref> دلالت دارد. مقصود از [[رسول]] را در آیات {{متن قرآن|قَالَ بَصُرْتُ بِمَا لَمْ يَبْصُرُوا بِهِ فَقَبَضْتُ قَبْضَةً مِّنْ أَثَرِ الرَّسُولِ فَنَبَذْتُهَا وَكَذَلِكَ سَوَّلَتْ لِي نَفْسِي}}<ref> سامری گفت: من چیزی دیدم که دیگران آن را ندیدند؛ مشتی از جای پای آن فرستاده برداشتم و آن را (در کار تندیس در آتش) افکندم و بدینگونه، نفس من (کارم را) در نظرم آراست؛ سوره طه، آیه: ۹۶.</ref><ref>تفسیر قمی، ج ۲، ص ۶۲؛ جامع البیان، ج ۱۶، ص ۲۵۴ - ۲۵۵؛ التبیان، ج ۷، ص ۲۰۲.</ref>، {{متن قرآن|إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ }}<ref> که این (قرآن) بازخوانده فرستادهای گرامی است؛ سوره حاقه، آیه: ۴۰.</ref><ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۵۲۵.</ref>، {{متن قرآن|رَّسُولا يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِ اللَّهِ مُبَيِّنَاتٍ لِّيُخْرِجَ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَمَن يُؤْمِن بِاللَّهِ وَيَعْمَلْ صَالِحًا يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا قَدْ أَحْسَنَ اللَّهُ لَهُ رِزْقًا}}<ref> پیامبری که بر شما آیات روشنگر خداوند را میخواند تا کسانی را که ایمان آوردهاند و کارهای شایسته کردهاند به سوی روشنایی، از تیرگیها بیرون آورد و هر کس به خداوند ایمان ورزد و کاری شایسته کند، او را به بوستانهایی درمیآورد که از بن آنها جویباران روان است، هماره در آن جاودانند، خداوند برای او روزی نیکویی فراهم کرده است؛ سوره طلاق، آیه: ۱۱.</ref><ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۸، ص ۱۱۴.</ref> و {{متن قرآن|إِلاَّ مَنِ ارْتَضَى مِن رَّسُولٍ فَإِنَّهُ يَسْلُكُ مِن بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ رَصَدًا }}<ref> جز فرستادهای را که بپسندد که پیش رو و پشت سرش، نگهبانانی میگمارد؛ سوره جن، آیه: ۲۷.</ref><ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۹، ص ۱۹؛ الدرالمنثور، ج ۶، ص ۲۷۵.</ref> نیز جبرئیل دانستهاند<ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص ۴۹۶ - ۵۱۶.</ref>. | ||
خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
===نازل کردن [[وحی]]=== | ===نازل کردن [[وحی]]=== | ||
*یکی از راههای سخن گفتن خداوند با افرادی از جنس بشر آن است که فرشتهای مانند جبرئیل<ref>جامع البیان، ج ۲۵، ص ۵۹؛ مجمع البیان، ج ۹، ص ۵۷؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۶، ص ۳۶.</ref> را میفرستد تا آنچه را که خدا میخواهد، به اذن او به آنان [[وحی]] کند: {{متن قرآن|وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلاَّ وَحْيًا أَوْ مِن وَرَاء حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولا فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاء إِنَّهُ عَلِيٌّ حَكِيمٌ }}<ref> و هیچ بشری نسزد که خداوند با او سخن گوید مگر با وحی یا از فراسوی پردهای یا فرستادهای فرستد که به اذن او آنچه میخواهد وحی کند؛ بیگمان او فرازمندی فرزانه است؛ سوره شوری، آیه: ۵۱.</ref> برخی در آیه {{متن قرآن|يُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ بِالْرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنذِرُواْ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنَاْ فَاتَّقُونِ}}<ref> فرشتگان را با روح از (مبدأ) امر خویش بر هر کس از بندگانش که بخواهد فرو میفرستد که بیم دهید: هیچ خدایی جز من نیست بنابراین از من پروا کنید؛ سوره نحل، آیه: ۲.</ref> مقصود از ملائکه را جبرئیل و مقصود از [[روح]] را [[وحی]] دانستهاند. در این صورت آیه بدین معناست که خداوند جبرئیل را به همراه [[وحی]] بر هر یک از بندگانش که بخواهد فرو میفرستد <ref>تفسیر قرطبی، ج ۴، ص ۴۸؛ التفسیر الکبیر، ج ۸، ص ۴۵.</ref>. برخی ادعای اجماع کردهاند بر اینکه هیچ فرشتهای جز جبرئیل برای [[پیامبران]] [[وحی]] نمیآورد<ref>روض الجنان، ج ۴، ص ۳۰۳.</ref>. مهمترین مأموریت جبرئیل، رساندن [[وحی]] الهی به [[پیامبر اکرم]] {{صل}} بود<ref>اعلام القرآن، ص ۲۴۱.</ref> خداوند در پاسخ کسانی که میگفتند: [[پیامبر]] به خدا افترا بسته و [[قرآن]] کلام خدا نیست، بیان داشته که [[قرآن]] را جبرئیل از نزد خدا به حق نازل کرده است: {{متن قرآن|قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِن رَّبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذِينَ آمَنُواْ وَهُدًى وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ}}<ref> بگو: آن را روح القدس از نزد پروردگارت، راستین فرو فرستاده است تا مؤمنان را استوار بدارد و برای مسلمانان رهنمود و مژدهای باشد؛ سوره نحل، آیه: ۱۰۲.</ref><ref>جامع البیان، ج ۱۴، ص ۲۳۱.</ref> در [[آیه]] دیگری [[قرآن]] قول جبرئیل دانسته شده است: {{متن قرآن|إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ }}<ref> که این (قرآن) باز خوانده فرستادهای گرامی است؛ سوره تکویر، آیه: ۱۹.</ref> مقصود از این سخن آن است که او پیک وی به سوی [[پیامبر]] بوده است، زیرا [[قرآن]] قول و کلام خداست<ref>جامع البیان، ج ۳۰، ص ۱۰۰؛ کشف الاسرار، ج ۱۰، ص ۳۹۷.</ref>؛ ولی [[پیامبر]] آن را از جبرئیل شنیده است<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۶۷۷.</ref>. جبرئیل بر اساس این آیه، رسول خداست و رسول شأنی جز ادای رسالت ندارد، از همین رو کلام او کلام خداست و وی تنها به امر الهی نازل میشود. چنان که نقل شده مدتی آمدن جبرئیل و آوردن [[وحی]] به تأخیر افتاد و دشمنان [[پیامبر]] به وی طعنه زدند و [[پیامبر اکرم]] {{صل}} غمگین شد. آن گاه که جبرئیل نازل شد و [[پیامبر]] ماجرا را برای او بازگفت، جبرئیل با آیهای به [[پیامبر]] چنین پاسخ داد که ما تنها به امر پروردگار نازل میشویم: {{متن قرآن|وَمَا نَتَنَزَّلُ إِلاَّ بِأَمْرِ رَبِّكَ لَهُ مَا بَيْنَ أَيْدِينَا وَمَا خَلْفَنَا وَمَا بَيْنَ ذَلِكَ وَمَا كَانَ رَبُّكَ نَسِيًّا }}<ref> و ما (فرشتگان) جز به فرمان پروردگارت فرود نمیآییم، آینده و گذشته ما و آنچه میان آنهاست، از آن اوست و پروردگارت فراموشکار نیست؛ سوره مریم، آیه:۶۴.</ref><ref>کشف الاسرار، ج ۶، ص ۷۱؛ جامع البیان، ج ۱۶، ص ۱۲۹ - ۱۳۱؛ روض الجنان، ج ۱۳، ص ۱۰۱.</ref> نزول [[قرآن]] توسط جبرئیل در آیات دیگری نیز بیان شده است؛ مانند {{متن قرآن|الرُّوحُ الأَمِينُ }}<ref> سوره شعراء، آیه: ۱۹۳.</ref><ref>جامع البیان، ج ۱۹، ص ۱۳۶؛ کشف الاسرار، ج ۷، ص ۱۵۶.</ref>، {{متن قرآن|قُلْ مَن كَانَ عَدُوًّا لِّجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَى قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ وَهُدًى وَبُشْرَى لِلْمُؤْمِنِينَ}}<ref> بگو: هر که دشمن جبرئیل است (آگاه باشد که) بیگمان او، آن (قرآن) را بر دلت با اذن خداوند فرو فرستاده است در حالی که آنچه را پیش از آن بوده است راست میشمارد و رهنمود و نویدی برای مؤمنان است؛ سوره بقره، آیه: ۹۷.</ref> در آیهای نیز به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمان داده شده که هنگام نزول [[قرآن]]، آن گاه که جبرئیل مشغول قرائت آن است، سکوت کرده، پس از تمام شدن قرائت وی از او تبعیت کند و آن را بخواند: {{متن قرآن|فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ}}<ref> پس چون بخوانیمش، از خواندن آن پیروی کن؛ سوره قیامت، آیه: ۱۸.</ref><ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۶۰۰؛ کشف الاسرار، ج ۱۰، ص ۳۰۴؛ احسن الحدیث، ج ۱۰، ص ۶۸.</ref>؛ همچنین براساس آنچه در تفسیر آیهای دیگر وارد شده، هرگاه خداوند به [[وحی]] سخن گوید، فرشتگان آسمان از آن [[وحی]] صدایی میشنوند که ترسیده، مدهوش میگردند. چون جبرئیل بر آنان بگذرد، ترسشان فروکش کرده، از وی میپرسند: پروردگار چه گفت؟ او پاسخ میدهد: خداوند حق گفت و دیگر فرشتگان نیز به پیروی او کلام وی را تکرار میکنند: {{متن قرآن|وَلا تَنفَعُ الشَّفَاعَةُ عِندَهُ إِلاَّ لِمَنْ أَذِنَ لَهُ حَتَّى إِذَا فُزِّعَ عَن قُلُوبِهِمْ قَالُوا مَاذَا قَالَ رَبُّكُمْ قَالُوا الْحَقَّ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ }}<ref> و میانجیگری نزد او سودی ندارد مگر برای آن کس که او به وی اجازه دهد؛ تا چون هراس از دلهاشان برخیزد گویند: پروردگارتان چه گفت؟ میگویند: حقیقت را و او فرازمند بزرگ است؛ سوره سبأ، آیه: ۲۳.</ref><ref>روض الجنان، ج ۱۶، ص ۶۸؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۴، ص ۱۸۹.</ref> برخی مقصود از تلاوت کنندگان ذکر در {{متن قرآن|فَالتَّالِيَاتِ ذِكْرًا }}<ref> و به آن خوانندگان (کتاب آسمانی) که نیک یادآوری میکنند؛ سوره صافات، آیه: ۳.</ref><ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۵، ص ۴۳.</ref> و رسولی که آیات الهی را تلاوت می کند در {{متن قرآن|رَّسُولا يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِ اللَّهِ مُبَيِّنَاتٍ لِّيُخْرِجَ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَمَن يُؤْمِن بِاللَّهِ وَيَعْمَلْ صَالِحًا يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا قَدْ أَحْسَنَ اللَّهُ لَهُ رِزْقًا}}<ref> پیامبری که بر شما آیات روشنگر خداوند را میخواند تا کسانی را که ایمان آوردهاند و کارهای شایسته کردهاند به سوی روشنایی، از تیرگیها بیرون آورد و هر کس به خداوند ایمان ورزد و کاری شایسته کند، او را به بوستانهایی درمیآورد که از بن آنها جویباران روان است، هماره در آن جاودانند، خداوند برای او روزی نیکویی فراهم کرده است؛ سوره طلاق، آیه: ۱۱.</ref><ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۸، ص ۱۴.</ref> و آورنده راستی در {{متن قرآن|وَالَّذِي جَاءَ بِالصِّدْقِ وَصَدَّقَ بِهِ أُوْلَئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ }}<ref> و آنان که راستی آورند و آن را باور دارند پرهیزگارند؛ سوره زمر، آیه: ۳۳.</ref><ref>روض الجنان، ج ۱۶، ص ۳۲۳.</ref> را نیز جبرئیل دانستهاند. | *یکی از راههای سخن گفتن خداوند با افرادی از جنس بشر آن است که فرشتهای مانند جبرئیل<ref>جامع البیان، ج ۲۵، ص ۵۹؛ مجمع البیان، ج ۹، ص ۵۷؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۶، ص ۳۶.</ref> را میفرستد تا آنچه را که خدا میخواهد، به اذن او به آنان [[وحی]] کند: {{متن قرآن|وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلاَّ وَحْيًا أَوْ مِن وَرَاء حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولا فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاء إِنَّهُ عَلِيٌّ حَكِيمٌ }}<ref> و هیچ بشری نسزد که خداوند با او سخن گوید مگر با وحی یا از فراسوی پردهای یا فرستادهای فرستد که به اذن او آنچه میخواهد وحی کند؛ بیگمان او فرازمندی فرزانه است؛ سوره شوری، آیه: ۵۱.</ref> برخی در آیه {{متن قرآن|يُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ بِالْرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنذِرُواْ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنَاْ فَاتَّقُونِ}}<ref> فرشتگان را با روح از (مبدأ) امر خویش بر هر کس از بندگانش که بخواهد فرو میفرستد که بیم دهید: هیچ خدایی جز من نیست بنابراین از من پروا کنید؛ سوره نحل، آیه: ۲.</ref> مقصود از ملائکه را جبرئیل و مقصود از [[روح]] را [[وحی]] دانستهاند. در این صورت آیه بدین معناست که خداوند جبرئیل را به همراه [[وحی]] بر هر یک از بندگانش که بخواهد فرو میفرستد <ref>تفسیر قرطبی، ج ۴، ص ۴۸؛ التفسیر الکبیر، ج ۸، ص ۴۵.</ref>. برخی ادعای اجماع کردهاند بر اینکه هیچ فرشتهای جز جبرئیل برای [[پیامبران]] [[وحی]] نمیآورد<ref>روض الجنان، ج ۴، ص ۳۰۳.</ref>. مهمترین مأموریت جبرئیل، رساندن [[وحی]] الهی به [[پیامبر اکرم]] {{صل}} بود<ref>اعلام القرآن، ص ۲۴۱.</ref> خداوند در پاسخ کسانی که میگفتند: [[پیامبر]] به خدا افترا بسته و [[قرآن]] کلام خدا نیست، بیان داشته که [[قرآن]] را جبرئیل از نزد خدا به حق نازل کرده است: {{متن قرآن|قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِن رَّبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذِينَ آمَنُواْ وَهُدًى وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ}}<ref> بگو: آن را روح القدس از نزد پروردگارت، راستین فرو فرستاده است تا مؤمنان را استوار بدارد و برای مسلمانان رهنمود و مژدهای باشد؛ سوره نحل، آیه: ۱۰۲.</ref><ref>جامع البیان، ج ۱۴، ص ۲۳۱.</ref> در [[آیه]] دیگری [[قرآن]] قول جبرئیل دانسته شده است: {{متن قرآن|إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ }}<ref> که این (قرآن) باز خوانده فرستادهای گرامی است؛ سوره تکویر، آیه: ۱۹.</ref> مقصود از این سخن آن است که او پیک وی به سوی [[پیامبر]] بوده است، زیرا [[قرآن]] قول و کلام خداست<ref>جامع البیان، ج ۳۰، ص ۱۰۰؛ کشف الاسرار، ج ۱۰، ص ۳۹۷.</ref>؛ ولی [[پیامبر]] آن را از جبرئیل شنیده است<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۶۷۷.</ref>. جبرئیل بر اساس این آیه، رسول خداست و رسول شأنی جز ادای رسالت ندارد، از همین رو کلام او کلام خداست و وی تنها به امر الهی نازل میشود. چنان که نقل شده مدتی آمدن جبرئیل و آوردن [[وحی]] به تأخیر افتاد و دشمنان [[پیامبر]] به وی طعنه زدند و [[پیامبر اکرم]] {{صل}} غمگین شد. آن گاه که جبرئیل نازل شد و [[پیامبر]] ماجرا را برای او بازگفت، جبرئیل با آیهای به [[پیامبر]] چنین پاسخ داد که ما تنها به امر پروردگار نازل میشویم: {{متن قرآن|وَمَا نَتَنَزَّلُ إِلاَّ بِأَمْرِ رَبِّكَ لَهُ مَا بَيْنَ أَيْدِينَا وَمَا خَلْفَنَا وَمَا بَيْنَ ذَلِكَ وَمَا كَانَ رَبُّكَ نَسِيًّا }}<ref> و ما (فرشتگان) جز به فرمان پروردگارت فرود نمیآییم، آینده و گذشته ما و آنچه میان آنهاست، از آن اوست و پروردگارت فراموشکار نیست؛ سوره مریم، آیه:۶۴.</ref><ref>کشف الاسرار، ج ۶، ص ۷۱؛ جامع البیان، ج ۱۶، ص ۱۲۹ - ۱۳۱؛ روض الجنان، ج ۱۳، ص ۱۰۱.</ref> نزول [[قرآن]] توسط جبرئیل در آیات دیگری نیز بیان شده است؛ مانند {{متن قرآن|الرُّوحُ الأَمِينُ }}<ref> سوره شعراء، آیه: ۱۹۳.</ref><ref>جامع البیان، ج ۱۹، ص ۱۳۶؛ کشف الاسرار، ج ۷، ص ۱۵۶.</ref>، {{متن قرآن|قُلْ مَن كَانَ عَدُوًّا لِّجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَى قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ وَهُدًى وَبُشْرَى لِلْمُؤْمِنِينَ}}<ref> بگو: هر که دشمن جبرئیل است (آگاه باشد که) بیگمان او، آن (قرآن) را بر دلت با اذن خداوند فرو فرستاده است در حالی که آنچه را پیش از آن بوده است راست میشمارد و رهنمود و نویدی برای مؤمنان است؛ سوره بقره، آیه: ۹۷.</ref> در آیهای نیز به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمان داده شده که هنگام نزول [[قرآن]]، آن گاه که جبرئیل مشغول قرائت آن است، سکوت کرده، پس از تمام شدن قرائت وی از او تبعیت کند و آن را بخواند: {{متن قرآن|فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ}}<ref> پس چون بخوانیمش، از خواندن آن پیروی کن؛ سوره قیامت، آیه: ۱۸.</ref><ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۶۰۰؛ کشف الاسرار، ج ۱۰، ص ۳۰۴؛ احسن الحدیث، ج ۱۰، ص ۶۸.</ref>؛ همچنین براساس آنچه در تفسیر آیهای دیگر وارد شده، هرگاه خداوند به [[وحی]] سخن گوید، فرشتگان آسمان از آن [[وحی]] صدایی میشنوند که ترسیده، مدهوش میگردند. چون جبرئیل بر آنان بگذرد، ترسشان فروکش کرده، از وی میپرسند: پروردگار چه گفت؟ او پاسخ میدهد: خداوند حق گفت و دیگر فرشتگان نیز به پیروی او کلام وی را تکرار میکنند: {{متن قرآن|وَلا تَنفَعُ الشَّفَاعَةُ عِندَهُ إِلاَّ لِمَنْ أَذِنَ لَهُ حَتَّى إِذَا فُزِّعَ عَن قُلُوبِهِمْ قَالُوا مَاذَا قَالَ رَبُّكُمْ قَالُوا الْحَقَّ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ }}<ref> و میانجیگری نزد او سودی ندارد مگر برای آن کس که او به وی اجازه دهد؛ تا چون هراس از دلهاشان برخیزد گویند: پروردگارتان چه گفت؟ میگویند: حقیقت را و او فرازمند بزرگ است؛ سوره سبأ، آیه: ۲۳.</ref><ref>روض الجنان، ج ۱۶، ص ۶۸؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۴، ص ۱۸۹.</ref> برخی مقصود از تلاوت کنندگان ذکر در {{متن قرآن|فَالتَّالِيَاتِ ذِكْرًا }}<ref> و به آن خوانندگان (کتاب آسمانی) که نیک یادآوری میکنند؛ سوره صافات، آیه: ۳.</ref><ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۵، ص ۴۳.</ref> و رسولی که آیات الهی را تلاوت می کند در {{متن قرآن|رَّسُولا يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِ اللَّهِ مُبَيِّنَاتٍ لِّيُخْرِجَ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَمَن يُؤْمِن بِاللَّهِ وَيَعْمَلْ صَالِحًا يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا قَدْ أَحْسَنَ اللَّهُ لَهُ رِزْقًا}}<ref> پیامبری که بر شما آیات روشنگر خداوند را میخواند تا کسانی را که ایمان آوردهاند و کارهای شایسته کردهاند به سوی روشنایی، از تیرگیها بیرون آورد و هر کس به خداوند ایمان ورزد و کاری شایسته کند، او را به بوستانهایی درمیآورد که از بن آنها جویباران روان است، هماره در آن جاودانند، خداوند برای او روزی نیکویی فراهم کرده است؛ سوره طلاق، آیه: ۱۱.</ref><ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۸، ص ۱۴.</ref> و آورنده راستی در {{متن قرآن|وَالَّذِي جَاءَ بِالصِّدْقِ وَصَدَّقَ بِهِ أُوْلَئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ }}<ref> و آنان که راستی آورند و آن را باور دارند پرهیزگارند؛ سوره زمر، آیه: ۳۳.</ref><ref>روض الجنان، ج ۱۶، ص ۳۲۳.</ref> را نیز جبرئیل دانستهاند. | ||
*با توجه به اینکه طبق برخی آیات، نزول [[قرآن]] در یک شب: {{متن قرآن|إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ}}<ref> ما آن (قرآن) را در شب قدر فرو فرستادیم؛ سوره قدر، آیه: ۱.</ref> و طبق آیاتی دیگر به تدریج بوده: {{متن قرآن|وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْلا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً وَاحِدَةً كَذَلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤَادَكَ وَرَتَّلْنَاهُ تَرْتِيلا }}<ref> و کافران گفتند: چرا قرآن بر او یکجا فرو فرستاده نشده است؟ این چنین (فرو فرستادهایم) تا دلت را بدان استوار داریم و آن را (بر تو) بسیار آرام خواندیم؛ سوره فرقان، آیه: ۳۲.</ref> گفته شده: [[قرآن]] به صورت یکجا در شب قدر از [[لوح محفوظ]] به آسمان دنیا نازل شده است. سپس فرشتگانِ مخصوص {{متن قرآن|بِأَيْدِي سَفَرَةٍ كِرَامٍ بَرَرَةٍ }}<ref>به دست نویسندگانی که ارجمند و نیکویند؛ سوره عبس، آیه: ۱۵ - ۱۶.</ref>. در مدت ۲۰ شب آن را به جبرئیل داده و جبرئیل در مدت ۲۰ سال آن را به تدریج بر [[پیامبر اکرم ]]{{صل}} نازل کرده است<ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۳، ص ۲۱؛ ج ۲، ص ۱۹۹؛ ج ۱۷، ص ۱۴۵.</ref>. جبرئیل افزون بر نازل کردن آیات [[قرآن]]، جای هر سوره و آیهای را نیز برای [[پیامبر اکرم]] {{صل}} مشخص میکرد<ref>تفسیر قرطبی، ج ۱، ص ۴۴.</ref><ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص ۴۹۶ - ۵۱۶.</ref>. | *با توجه به اینکه طبق برخی آیات، نزول [[قرآن]] در یک شب: {{متن قرآن|إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ}}<ref> ما آن (قرآن) را در شب قدر فرو فرستادیم؛ سوره قدر، آیه: ۱.</ref> و طبق آیاتی دیگر به تدریج بوده: {{متن قرآن|وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْلا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً وَاحِدَةً كَذَلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤَادَكَ وَرَتَّلْنَاهُ تَرْتِيلا }}<ref> و کافران گفتند: چرا قرآن بر او یکجا فرو فرستاده نشده است؟ این چنین (فرو فرستادهایم) تا دلت را بدان استوار داریم و آن را (بر تو) بسیار آرام خواندیم؛ سوره فرقان، آیه: ۳۲.</ref> گفته شده: [[قرآن]] به صورت یکجا در شب قدر از [[لوح محفوظ]] به آسمان دنیا نازل شده است. سپس فرشتگانِ مخصوص {{متن قرآن|بِأَيْدِي سَفَرَةٍ كِرَامٍ بَرَرَةٍ }}<ref>به دست نویسندگانی که ارجمند و نیکویند؛ سوره عبس، آیه: ۱۵ - ۱۶.</ref>. در مدت ۲۰ شب آن را به جبرئیل داده و جبرئیل در مدت ۲۰ سال آن را به تدریج بر [[پیامبر اکرم]]{{صل}} نازل کرده است<ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۳، ص ۲۱؛ ج ۲، ص ۱۹۹؛ ج ۱۷، ص ۱۴۵.</ref>. جبرئیل افزون بر نازل کردن آیات [[قرآن]]، جای هر سوره و آیهای را نیز برای [[پیامبر اکرم]] {{صل}} مشخص میکرد<ref>تفسیر قرطبی، ج ۱، ص ۴۴.</ref><ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص ۴۹۶ - ۵۱۶.</ref>. | ||
*شایان ذکر است که اسناد نازل کردن [[قرآن]] به جبرئیل منافاتی با اسناد آن به فرشتگان دیگر ندارد، چنان که خداوند به سه طایفه از فرشتگان نازل کننده [[وحی]] سوگند یاد کرده است: فرشتگانی که در راه [[وحی]] صف کشیده اند و آنان که شیاطین را از مداخله در [[وحی]] منع میکنند و آنان که [[قرآن]] را بر [[پیامبر]] میخوانند: {{متن قرآن|سوگند به آن فرشتگان که نیک صف بستهاند.آنگاه به آنها که (ابرها را) تند میرانند، و به آن خوانندگان (کتاب آسمانی) که نیک یادآوری میکنند }}<ref> به دست نویسندگانی که ارجمند و نیکویند؛ سوره صافات، آیه: ۱- ۳.</ref> و نیز {{متن قرآن|بِأَيْدِي سَفَرَةٍ كِرَامٍ بَرَرَةٍ }}<ref>به دست نویسندگانی که ارجمند و نیکویند؛ سوره عبس، آیه: ۱۵ - ۱۶.</ref>؛ {{متن قرآن|وَمَا نَتَنَزَّلُ إِلاَّ بِأَمْرِ رَبِّكَ لَهُ مَا بَيْنَ أَيْدِينَا وَمَا خَلْفَنَا وَمَا بَيْنَ ذَلِكَ وَمَا كَانَ رَبُّكَ نَسِيًّا }}<ref> و ما (فرشتگان) جز به فرمان پروردگارت فرود نمیآییم، آینده و گذشته ما و آنچه میان آنهاست، از آن اوست و پروردگارت فراموشکار نیست؛ سوره مریم، آیه: ۶۴.</ref>؛ {{متن قرآن|وَإِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ}}<ref> و ماییم که (خداوند را) به پاکی میستاییم؛ سوره صافات، آیه: ۱۶۶.</ref> دلیل مطلب فوق آن است که تمام فرشتگان مزبور از یاران جبرئیل هستند و نازل شدن وحی توسط آنان، همان نازل شدن [[وحی]] توسط جبرئیل است<ref>المیزان، ج ۱۷، ص ۱۲۱.</ref><ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص ۴۹۶ - ۵۱۶.</ref>. | *شایان ذکر است که اسناد نازل کردن [[قرآن]] به جبرئیل منافاتی با اسناد آن به فرشتگان دیگر ندارد، چنان که خداوند به سه طایفه از فرشتگان نازل کننده [[وحی]] سوگند یاد کرده است: فرشتگانی که در راه [[وحی]] صف کشیده اند و آنان که شیاطین را از مداخله در [[وحی]] منع میکنند و آنان که [[قرآن]] را بر [[پیامبر]] میخوانند: {{متن قرآن|سوگند به آن فرشتگان که نیک صف بستهاند.آنگاه به آنها که (ابرها را) تند میرانند، و به آن خوانندگان (کتاب آسمانی) که نیک یادآوری میکنند }}<ref> به دست نویسندگانی که ارجمند و نیکویند؛ سوره صافات، آیه: ۱- ۳.</ref> و نیز {{متن قرآن|بِأَيْدِي سَفَرَةٍ كِرَامٍ بَرَرَةٍ }}<ref>به دست نویسندگانی که ارجمند و نیکویند؛ سوره عبس، آیه: ۱۵ - ۱۶.</ref>؛ {{متن قرآن|وَمَا نَتَنَزَّلُ إِلاَّ بِأَمْرِ رَبِّكَ لَهُ مَا بَيْنَ أَيْدِينَا وَمَا خَلْفَنَا وَمَا بَيْنَ ذَلِكَ وَمَا كَانَ رَبُّكَ نَسِيًّا }}<ref> و ما (فرشتگان) جز به فرمان پروردگارت فرود نمیآییم، آینده و گذشته ما و آنچه میان آنهاست، از آن اوست و پروردگارت فراموشکار نیست؛ سوره مریم، آیه: ۶۴.</ref>؛ {{متن قرآن|وَإِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ}}<ref> و ماییم که (خداوند را) به پاکی میستاییم؛ سوره صافات، آیه: ۱۶۶.</ref> دلیل مطلب فوق آن است که تمام فرشتگان مزبور از یاران جبرئیل هستند و نازل شدن وحی توسط آنان، همان نازل شدن [[وحی]] توسط جبرئیل است<ref>المیزان، ج ۱۷، ص ۱۲۱.</ref><ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص ۴۹۶ - ۵۱۶.</ref>. | ||
===آموزش=== | ===آموزش=== | ||
خط ۸۶: | خط ۸۶: | ||
*جبرئیل به نقل برخی بر همه [[پیامبران]] نازل شده است؛ ولی به جز [[پیامبر خاتم|محمّد]]{{صل}} و [[حضرت عیسی|عیسی]] و [[حضرت موسی|موسی]] و [[حضرت زکریا|زکریا]]{{عم}}، دیگران او را ندیدهاند<ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۶، ص ۳۶.</ref><ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص ۴۹۶ - ۵۱۶.</ref>. | *جبرئیل به نقل برخی بر همه [[پیامبران]] نازل شده است؛ ولی به جز [[پیامبر خاتم|محمّد]]{{صل}} و [[حضرت عیسی|عیسی]] و [[حضرت موسی|موسی]] و [[حضرت زکریا|زکریا]]{{عم}}، دیگران او را ندیدهاند<ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۶، ص ۳۶.</ref><ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص ۴۹۶ - ۵۱۶.</ref>. | ||
*در مواردی که [[پیامبران]] و اولیای الهی، جبرئیل را دیدهاند، غالباً وی بدون آنکه از فرشته بودن خارج شود برای آنان متمثل شده است<ref>المیزان، ج ۱۴، ص ۳۵ - ۳۶.</ref>، چنان که برای [[حضرت مریم|مریم]]{{س}} به صورت انسانی معتدل در خلقت<ref>جامع البیان، ج ۱۶، ص ۷۶؛ مجمع البیان، ج ۶، ص ۷۸۳؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۱، ص ۶۲.</ref> تمثل یافت: {{متن قرآن|فَاتَّخَذَتْ مِن دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا}}<ref> و از چشم آنان پنهان شد و ما روح خود را به سوی او فرو فرستادیم که چون انسانی باندام، بر او پدیدار گشت؛ سوره مریم، آیه: ۱۷.</ref>؛ همچنین برای آزمودن [[حضرت داود|داود]]{{ع}}{{متن قرآن|وَهَلْ أَتَاكَ نَبَأُ الْخَصْمِ إِذْ تَسَوَّرُوا الْمِحْرَابَ }}<ref> و آیا خبر آن دادخواهان به تو رسیده است که از دیوار نمازگاه فرا رفتند؟؛ سوره ص، آیه: ۲۱.</ref><ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۵، ص ۱۰۹.</ref> و نیز رفتن به مهمانی [[حضرت ابراهیم|ابراهیم]]{{ع}} {{متن قرآن|هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ ضَيْفِ إِبْرَاهِيمَ الْمُكْرَمِينَ}}<ref> آیا داستان مهمانان گرامی ابراهیم به (گوش) تو رسیده است؟؛ سوره ذاریات، آیه: ۲۴.</ref><ref>کشف الاسرار، ج ۹، ص ۳۱۴ - ۳۱۵.</ref> به صورت انسان متمثل شد<ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص ۴۹۶ - ۵۱۶.</ref>. | *در مواردی که [[پیامبران]] و اولیای الهی، جبرئیل را دیدهاند، غالباً وی بدون آنکه از فرشته بودن خارج شود برای آنان متمثل شده است<ref>المیزان، ج ۱۴، ص ۳۵ - ۳۶.</ref>، چنان که برای [[حضرت مریم|مریم]]{{س}} به صورت انسانی معتدل در خلقت<ref>جامع البیان، ج ۱۶، ص ۷۶؛ مجمع البیان، ج ۶، ص ۷۸۳؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۱، ص ۶۲.</ref> تمثل یافت: {{متن قرآن|فَاتَّخَذَتْ مِن دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا}}<ref> و از چشم آنان پنهان شد و ما روح خود را به سوی او فرو فرستادیم که چون انسانی باندام، بر او پدیدار گشت؛ سوره مریم، آیه: ۱۷.</ref>؛ همچنین برای آزمودن [[حضرت داود|داود]]{{ع}}{{متن قرآن|وَهَلْ أَتَاكَ نَبَأُ الْخَصْمِ إِذْ تَسَوَّرُوا الْمِحْرَابَ }}<ref> و آیا خبر آن دادخواهان به تو رسیده است که از دیوار نمازگاه فرا رفتند؟؛ سوره ص، آیه: ۲۱.</ref><ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۵، ص ۱۰۹.</ref> و نیز رفتن به مهمانی [[حضرت ابراهیم|ابراهیم]]{{ع}} {{متن قرآن|هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ ضَيْفِ إِبْرَاهِيمَ الْمُكْرَمِينَ}}<ref> آیا داستان مهمانان گرامی ابراهیم به (گوش) تو رسیده است؟؛ سوره ذاریات، آیه: ۲۴.</ref><ref>کشف الاسرار، ج ۹، ص ۳۱۴ - ۳۱۵.</ref> به صورت انسان متمثل شد<ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص ۴۹۶ - ۵۱۶.</ref>. | ||
*[[پیامبراکرم]] {{صل}} بارها جبرئیل را به صورتهای گوناگونی دیده است<ref>تفسیر المنار، ج ۹، ص ۱۶۳.</ref>. برخی گفتهاند: جبرئیل هرگاه آیات حلال و حرام و شرایع و احکام را میآورد به صورت بشر و هرگاه آیات مربوط به محبت و رموز دوستی و عرفان را میآورد به صورت فرشته، روحانی و لطیف ظاهر میشد<ref>کشف الاسرار، ج۱، ص۳۰۱ - ۳۰۲؛ ج۷، ص۱۷۲.</ref>. گفته شده: در مدینه غالبا به صورت "[[دحیه کلبی]]" که شخصی زیبارو بود، نزد [[پیامبر]] میآمد<ref>المعجم الاوسط، ج ۱، ص ۷؛ مجمع الزوائد، ج ۸، ص ۲۵۸؛ اعلام القرآن، ص ۲۴۱.</ref>. [[پیامبر اکرم]] به درخواست خود، جبرئیل را به صورت اصلی "بدون تمثل در صورت انسانی و مانند آن" نیز دیده است، در حالی که هیچ یک از [[پیامبران]] دیگر او را به این صورت ندیدهاند<ref>کشف الاسرار، ج ۸، ص ۱۶۰؛ ج ۹، ص ۳۵۶؛ روض الجنان، ج ۱۶، ص ۹۲.</ref>. بیشتر مفسران با توجه به آیات [[قرآن]] معتقدند [[پیامبر اکرم]] {{صل}} دو بار جبرئیل را به صورت اصلی مشاهده کرده است<ref>تفسیر ابن کثیر، ج ۴، ص ۲۶۵؛ کشف الاسرار، ج ۹، ص ۳۵۶، ۳۶۰؛ بحارالانوار، ج ۱۸، ص ۲۸۹.</ref>: یک بار در افق اعلی: {{متن قرآن|وَهُوَ بِالأُفُقِ الأَعْلَى}}<ref> و او در افق فراتر بود؛ سوره نجم، آیه: ۷.</ref> یا افق مبین: {{متن قرآن|وَلَقَدْ رَآهُ بِالأُفُقِ الْمُبِينِ}}<ref> و بیگمان او (- جبرئیل) را در افق روشن دیدار کرده است؛ سوره تکویر، آیه: ۲۳.</ref>، در حالی که ۶۰۰ بال داشت و سراسر افق را پوشانده بود<ref>کشف الاسرار، ج ۱۰، ص ۳۹۸؛ تفسیر ابن کثیر، ج ۴، ص ۲۶۵؛ مجمع البیان، ج ۹، ص ۲۶۲.</ref> و بار دیگر هنگام معراج، در آسمان و نزد سدرة المنتهی: {{متن قرآن|وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرَى عِندَ سِدْرَةِ الْمُنتَهَى}}<ref> و به یقین او را در فرودی دیگر، (نیز) دیده بود.کنار درخت سدری که در واپسین جای است؛ سوره نجم، آیه: ۱۳-۱۴.</ref><ref>کشف الاسرار، ج ۹، ص ۳۵۶، ۳۶۰؛ المنیر، ج ۲۷، ص ۱۰۲، ۱۰۶؛ المیزان، ج ۱۹، ص ۳۱.</ref> گفته شده: [[پیامبر اکرم]] {{صل}} با دیدن صورت اصلی جبرئیل مدهوش شد<ref>کشف الاسرار، ج ۸، ص ۱۶۰؛ مجمع البیان، ج ۹، ص ۲۶۲؛ روض الجنان، ج ۱۶، ص ۹۲.</ref> و مشرکان به او تهمت دیوانگی زدند. خداوند در پاسخ آنان، [[قرآن]] را کلام جبرئیل دانسته، جنون را از [[پیامبر]] نفی کرد: {{متن قرآن|إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ ذِي قُوَّةٍ عِندَ ذِي الْعَرْشِ مَكِينٍ مُطَاعٍ ثَمَّ أَمِينٍ وَمَا صَاحِبُكُم بِمَجْنُونٍ}}<ref> که این (قرآن) باز خوانده فرستادهای گرامی است،توانمندی که نزد آن دارنده اورنگ (فرمانفرمایی جهان)، جایگاهی بلند دارد،آنجا فرمانگزاری امین است؛و همنشین شما، دیوانه نیست؛ سوره تکویر، آیه: ۱۹- ۲۲.</ref><ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۹، ص ۱۵۷.</ref> صورت اصلی جبرئیل از بزرگ ترین آیات الهی است که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} آن را در معراج دید: {{متن قرآن|لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرَى }}<ref> بیگمان برخی از نشانههای بزرگ پروردگارش را دیده است؛ سوره نجم، آیه: ۱۸.</ref><ref>کشف الاسرار، ج ۹، ص ۳۶۲؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۷، ص ۶۵؛ المنیر، ج ۲۷، ص ۱۰۴.</ref><ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص ۴۹۶ - ۵۱۶.</ref>. | * [[پیامبراکرم]] {{صل}} بارها جبرئیل را به صورتهای گوناگونی دیده است<ref>تفسیر المنار، ج ۹، ص ۱۶۳.</ref>. برخی گفتهاند: جبرئیل هرگاه آیات حلال و حرام و شرایع و احکام را میآورد به صورت بشر و هرگاه آیات مربوط به محبت و رموز دوستی و عرفان را میآورد به صورت فرشته، روحانی و لطیف ظاهر میشد<ref>کشف الاسرار، ج۱، ص۳۰۱ - ۳۰۲؛ ج۷، ص۱۷۲.</ref>. گفته شده: در مدینه غالبا به صورت "[[دحیه کلبی]]" که شخصی زیبارو بود، نزد [[پیامبر]] میآمد<ref>المعجم الاوسط، ج ۱، ص ۷؛ مجمع الزوائد، ج ۸، ص ۲۵۸؛ اعلام القرآن، ص ۲۴۱.</ref>. [[پیامبر اکرم]] به درخواست خود، جبرئیل را به صورت اصلی "بدون تمثل در صورت انسانی و مانند آن" نیز دیده است، در حالی که هیچ یک از [[پیامبران]] دیگر او را به این صورت ندیدهاند<ref>کشف الاسرار، ج ۸، ص ۱۶۰؛ ج ۹، ص ۳۵۶؛ روض الجنان، ج ۱۶، ص ۹۲.</ref>. بیشتر مفسران با توجه به آیات [[قرآن]] معتقدند [[پیامبر اکرم]] {{صل}} دو بار جبرئیل را به صورت اصلی مشاهده کرده است<ref>تفسیر ابن کثیر، ج ۴، ص ۲۶۵؛ کشف الاسرار، ج ۹، ص ۳۵۶، ۳۶۰؛ بحارالانوار، ج ۱۸، ص ۲۸۹.</ref>: یک بار در افق اعلی: {{متن قرآن|وَهُوَ بِالأُفُقِ الأَعْلَى}}<ref> و او در افق فراتر بود؛ سوره نجم، آیه: ۷.</ref> یا افق مبین: {{متن قرآن|وَلَقَدْ رَآهُ بِالأُفُقِ الْمُبِينِ}}<ref> و بیگمان او (- جبرئیل) را در افق روشن دیدار کرده است؛ سوره تکویر، آیه: ۲۳.</ref>، در حالی که ۶۰۰ بال داشت و سراسر افق را پوشانده بود<ref>کشف الاسرار، ج ۱۰، ص ۳۹۸؛ تفسیر ابن کثیر، ج ۴، ص ۲۶۵؛ مجمع البیان، ج ۹، ص ۲۶۲.</ref> و بار دیگر هنگام معراج، در آسمان و نزد سدرة المنتهی: {{متن قرآن|وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرَى عِندَ سِدْرَةِ الْمُنتَهَى}}<ref> و به یقین او را در فرودی دیگر، (نیز) دیده بود.کنار درخت سدری که در واپسین جای است؛ سوره نجم، آیه: ۱۳-۱۴.</ref><ref>کشف الاسرار، ج ۹، ص ۳۵۶، ۳۶۰؛ المنیر، ج ۲۷، ص ۱۰۲، ۱۰۶؛ المیزان، ج ۱۹، ص ۳۱.</ref> گفته شده: [[پیامبر اکرم]] {{صل}} با دیدن صورت اصلی جبرئیل مدهوش شد<ref>کشف الاسرار، ج ۸، ص ۱۶۰؛ مجمع البیان، ج ۹، ص ۲۶۲؛ روض الجنان، ج ۱۶، ص ۹۲.</ref> و مشرکان به او تهمت دیوانگی زدند. خداوند در پاسخ آنان، [[قرآن]] را کلام جبرئیل دانسته، جنون را از [[پیامبر]] نفی کرد: {{متن قرآن|إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ ذِي قُوَّةٍ عِندَ ذِي الْعَرْشِ مَكِينٍ مُطَاعٍ ثَمَّ أَمِينٍ وَمَا صَاحِبُكُم بِمَجْنُونٍ}}<ref> که این (قرآن) باز خوانده فرستادهای گرامی است،توانمندی که نزد آن دارنده اورنگ (فرمانفرمایی جهان)، جایگاهی بلند دارد،آنجا فرمانگزاری امین است؛و همنشین شما، دیوانه نیست؛ سوره تکویر، آیه: ۱۹- ۲۲.</ref><ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۹، ص ۱۵۷.</ref> صورت اصلی جبرئیل از بزرگ ترین آیات الهی است که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} آن را در معراج دید: {{متن قرآن|لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرَى }}<ref> بیگمان برخی از نشانههای بزرگ پروردگارش را دیده است؛ سوره نجم، آیه: ۱۸.</ref><ref>کشف الاسرار، ج ۹، ص ۳۶۲؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۷، ص ۶۵؛ المنیر، ج ۲۷، ص ۱۰۴.</ref><ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص ۴۹۶ - ۵۱۶.</ref>. | ||
==فضایل جبرئیل== | ==فضایل جبرئیل== | ||
خط ۱۲۳: | خط ۱۲۳: | ||
#جبرئیل واسطه [[وحی الهی]] به [[پیامبر اسلام]]: {{متن قرآن|قُلْ مَنْ كَانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَى قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ}}<ref>«بگو: هر که دشمن جبرئیل است (آگاه باشد که) بیگمان او، آن (قرآن) را بر دلت با اذن خداوند فرو فرستاده است در حالی که آنچه را پیش از آن بوده است راست میشمارد و رهنمود و نویدی برای مؤمنان است» سوره بقره، آیه ۹۷.</ref> | #جبرئیل واسطه [[وحی الهی]] به [[پیامبر اسلام]]: {{متن قرآن|قُلْ مَنْ كَانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَى قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ}}<ref>«بگو: هر که دشمن جبرئیل است (آگاه باشد که) بیگمان او، آن (قرآن) را بر دلت با اذن خداوند فرو فرستاده است در حالی که آنچه را پیش از آن بوده است راست میشمارد و رهنمود و نویدی برای مؤمنان است» سوره بقره، آیه ۹۷.</ref> | ||
#جبرئیل [[حمایت]] کننده از [[پیامبر]]: {{متن قرآن|وَإِنْ تَظَاهَرَا عَلَيْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِيلُ}}<ref>«اگر شما دو زن به درگاه خداوند توبه کنید (بسی شایسته است) چرا که به راستی دلتان برگشته است و اگر از هم در برابر پیامبر پشتیبانی کنید بیگمان خداوند و جبرئیل و (آن) مؤمن شایسته، یار اویند و فرشتگان هم پس از آن پشتیبان ویاند» سوره تحریم، آیه ۴.</ref> | #جبرئیل [[حمایت]] کننده از [[پیامبر]]: {{متن قرآن|وَإِنْ تَظَاهَرَا عَلَيْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِيلُ}}<ref>«اگر شما دو زن به درگاه خداوند توبه کنید (بسی شایسته است) چرا که به راستی دلتان برگشته است و اگر از هم در برابر پیامبر پشتیبانی کنید بیگمان خداوند و جبرئیل و (آن) مؤمن شایسته، یار اویند و فرشتگان هم پس از آن پشتیبان ویاند» سوره تحریم، آیه ۴.</ref> | ||
#[[پیامبر]] موظف به [[اطاعت]] از جبرئیل در [[قرائت قرآن]] گردیده است: {{متن قرآن|فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ}}<ref>«پس چون بخوانیمش، از خواندن آن پیروی کن» سوره قیامه، آیه ۱۸.</ref> | # [[پیامبر]] موظف به [[اطاعت]] از جبرئیل در [[قرائت قرآن]] گردیده است: {{متن قرآن|فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ}}<ref>«پس چون بخوانیمش، از خواندن آن پیروی کن» سوره قیامه، آیه ۱۸.</ref> | ||
#[[روح القدس]] و [[روح]] الامین [جبرئیل] واسطه [[نزول وحی]] بر [[پیامبر]]: {{متن قرآن|قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ}}<ref>«بگو: آن را روح القدس از نزد پروردگارت، راستین فرو فرستاده است تا مؤمنان را استوار بدارد و برای مسلمانان رهنمود و مژدهای باشد» سوره نحل، آیه ۱۰۲.</ref>... {{متن قرآن|نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ}}<ref>«که روح الامین آن را فرود آورده است» سوره شعراء، آیه ۱۹۳.</ref><ref>[[محمد جعفر سعیدیانفر|سعیدیانفر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگنامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگنامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۱، ص ۴۱۱.</ref>. | # [[روح القدس]] و [[روح]] الامین [جبرئیل] واسطه [[نزول وحی]] بر [[پیامبر]]: {{متن قرآن|قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ}}<ref>«بگو: آن را روح القدس از نزد پروردگارت، راستین فرو فرستاده است تا مؤمنان را استوار بدارد و برای مسلمانان رهنمود و مژدهای باشد» سوره نحل، آیه ۱۰۲.</ref>... {{متن قرآن|نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ}}<ref>«که روح الامین آن را فرود آورده است» سوره شعراء، آیه ۱۹۳.</ref><ref>[[محمد جعفر سعیدیانفر|سعیدیانفر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگنامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگنامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۱، ص ۴۱۱.</ref>. | ||
=='''[[:رده:آثار وابسته به جبرئیل|منبعشناسی جامع وابسته به جبرئیل]]'''== | =='''[[:رده:آثار وابسته به جبرئیل|منبعشناسی جامع وابسته به جبرئیل]]'''== |