عالم: تفاوت میان نسخه‌ها

* [[اهل بیت]] {{عم}} به‌ویژه [[امیر مؤمنان]] {{ع}} در این مورد بیاناتی دارند که می‌تواند چراغ راه برای شناختن [[علمای راستین]] باشد تا در پرتو [[تبعیت]] و [[پیروی]] از آنان (به‌عنوان اصلی خدشه‌ناپذیر) هر یک از [[مردمان]] بتوانند عالم حقیقی را تشخیص و تمیز دهند. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} در بیان [[علمای راستین]]، مَثَل آنان را در [[زمین]] همچون [[ستارگان]] [[آسمان]] می‌داند که [[مردم]] به‌وسیله آن‌ها در بیراهه‌های [[دنیا]] راه را بازمی‌شناسند. [[عظمت]] [[جایگاه]] عالم نزد [[امام]] {{ع}} نیز [[جایگاه]] ویژه‌ای است، چنان‌که دو رکعت [[نماز]] عالم را [[برتر]] از هفتاد رکعت [[نماز]] [[نادان]] می‌داند، زیرا عالم در مواجهه با آزمایش‌ها و [[فتنه‌ها]] به پشتوانه [[دانش]] خود می‌تواند سالم بماند، ولی فرد [[نادان]] این‌گونه نیست. هم‌چنین در [[نهج البلاغه]] خطاب به [[کمیل بن زیاد]] فرمود:  (ای [[کمیل]]!) [[دل‌ها]] چونان ظرف‌هایند و [[بهترین]] آن‌ها نگه‌دارنده‌ترین آن‌هاست. پس، هرچه می‌گویم به‌خاطر بسپار. [[مردم]] سه دسته‌اند، عالمی ربانی و آموزنده‌ای که در راه راست گام برمی‌دارد و سه دیگر، کسانی که از پی هر آواز می‌روند و با وزش هر باد به [[چپ و راست]] میل می‌کنند، از فروغ [[دانش]] بهره‌ور نشده‌اند و به رکن [[استواری]] [[پناه]] نجسته‌اند<ref>{{متن حدیث|إِنَّ هَذِهِ الْقُلُوبَ أَوْعِيَةٌ فَخَيْرُهَا أَوْعَاهَا، فَاحْفَظْ عَنِّي مَا أَقُولُ لَكَ. النَّاسُ ثَلَاثَةٌ: فَعَالِمٌ رَبَّانِيٌّ وَ مُتَعَلِّمٌ عَلَى سَبِيلِ نَجَاةٍ وَ هَمَجٌ رَعَاعٌ، أَتْبَاعُ كُلِّ نَاعِقٍ يَمِيلُونَ مَعَ كُلِّ رِيحٍ، لَمْ يَسْتَضِيئُوا بِنُورِ الْعِلْمِ وَ لَمْ يَلْجَئُوا إِلَى رُكْنٍ وَثِيقٍ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۱۳۹</ref>.[[امام]] {{ع}} [[احترام]] به عالم را همانند [[احترام]] به [[پروردگار]] می‌داند و [[هم‌نشینی]] و مؤانست با عالم و [[پیروی]] از او را جزو [[آیین]] [[دین]] به‌شمار می‌آورد و موجب رسیدن به حسنات و از بین رفتن [[گناهان]] می‌داند. [[امام]] {{ع}} حتی [[کارگزار]] حکومتی خود را به [[هم‌نشینی]]، مؤانست و [[گفت‌وگو]] با [[دانشمندان]] سفارش می‌کند<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳</ref>. از این‌رو در [[نهج البلاغه]] و [[روایات]]، خصوصیات [[علمای راستین]] بیان شده است که در پرتو این رهنمودها معیار [[شناخت]] آنان به‌دست می‌آید. برخی از این معیارها چنین است<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 533-534.</ref>:

* [[امام]] {{ع}} بر همین مبنا، عالم بی‌عمل را [[نکوهش]] می‌کند و می‌فرماید: بی‌شک [[دانایی]] که از عملش سود نبرَد چون [[نادان]] سرگشته‌ای است که از [[نادانی]] خویش به‌هوش نیامده باشد، بلکه [[گناه]] او بزرگ‌تر است و [[حسرت]] و اندوهش بیشتر و سرزنشش نزد [[پروردگار]] افزون‌تر<ref>{{متن حدیث|وَ إِنَّ الْعَالِمَ الْعَامِلَ بِغَيْرِ عِلْمِهِ كَالْجَاهِلِ الْحَائِرِ الَّذِي لَا يَسْتَفِيقُ مِنْ جَهْلِهِ، بَلِ الْحُجَّةُ عَلَيْهِ أَعْظَمُ وَ الْحَسْرَةُ لَهُ أَلْزَمُ وَ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَلْوَمُ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۰۹</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 534.</ref>.

* [[عالمان راستین]] در برابر [[اجرای احکام الهی]] استوارند و هرگز از بذل [[جان]] خویش در این راه کاستی و کاهلی به خود راه نمی‌دهند. آنان به‌واسطه [[پیمان الهی]] که بستند، در راه اجرای [[حق]] تا پای جای خواهند ایستاد و [[تکالیف]] [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] خویش را در راه [[نجات]] و [[دفاع]] از [[امت‌ها]] فراموش نخواهند کرد. [[امام علی]] {{ع}} می‌فرماید: (فرزندم) به‌خاطر [[حق]]، هرجا که باشد، خود را به کام امواج خطر درافکن ...<ref>{{متن حدیث|وَ خُضِ الْغَمَرَاتِ لِلْحَقِّ حَيْثُ كَانَ}}؛ نهج البلاغه، نامه ۳۱</ref>. و در فراز دیگر فرمود: ای گروه [[مؤمنان]]، هرکس [[ظلم]] و تجاوزی را ببیند و [[دعوت]] به [[گناه]] و فسادی را بشنود پس با [[قلب]] خود بیزاری جوید، به راه [[سلامت]] و [[پاکی]] رفته است، و اگر با زبان [[اعتراض]] کند، [[پاداش]] یابد و از اولی [[برتر]] است؛ و اگر کسی به [[نبرد]] با آنان [[قیام]] کند و به پاس [[حرمت]] و اعتلای "کلمةالله" و نابودیِ [[حاکمیت]] [[ستمگران]] دست به [[سلاح]] برَد، او همان کسی‌است که به [[حقیقت]] [[هدایت]] رسیده و راه [[حق]] پوییده و [[نور]] [[یقین]] در قلبش تابیده<ref>{{متن حدیث|أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ، إِنَّهُ مَنْ رَأَى عُدْوَاناً يُعْمَلُ بِهِ وَ مُنْكَراً يُدْعَى إِلَيْهِ، فَأَنْكَرَهُ بِقَلْبِهِ، فَقَدْ سَلِمَ وَ بَرِئَ، وَ مَنْ أَنْكَرَهُ بِلِسَانِهِ فَقَدْ أُجِرَ وَ هُوَ أَفْضَلُ مِنْ صَاحِبِهِ، وَ مَنْ أَنْكَرَهُ بِالسَّيْفِ، لِتَكُونَ كَلِمَةُ اللَّهِ هِيَ الْعُلْيَا وَ كَلِمَةُ الظَّالِمِينَ هِيَ السُّفْلَى، فَذَلِكَ الَّذِي أَصَابَ سَبِيلَ الْهُدَى وَ قَامَ عَلَى الطَّرِيقِ وَ نَوَّرَ فِي قَلْبِهِ الْيَقِينُ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۳۶۵</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 536.</ref>.

* [[عالمان راستین]] همواره از بروز [[اختلاف]] جلوگیری می‌کنند. [[امام علی]] {{ع}} در شرایط [[بحرانی]] پس از [[رحلت پیامبر اکرم]] {{صل}} [[حفظ وحدت جامعه]] را سرلوحه خویش قرارداد و از [[حق]] خویش برای جلوگیری از [[اختلاف]] و [[تفرقه]] بین [[امت]] گذشت. [[امام]] {{ع}} خود، می‌کنند و به انس و الفت و [[هم‌نشینی]] با اقشار ضعیف [[جامعه]] مبادرت می‌ورزند. در [[سیره پیامبر اکرم]] {{صل}} آمده است که با [[فقرا]] به مجالست می‌نشست، گویی که فرقی میان خود و آن‌ها قائل نیست. [[امیرمؤمنان]] {{ع}} نیز بر این موضع مهم پای می‌فشرد، چنان‌که خطاب به [[کارگزار]] خود که در مجلس اعیان (که [[فقرا]] را به آن راهی نبود) شرکت کرده بود، فرمود: هرگز نمی‌پنداشتم که تو [[دعوت]] مردمی را [[اجابت]] کنی که بینوایان را از در می‌رانند و توانگران را بر سفره می‌نشانند. بنگر که در خانه این کسان چه می‌خوری. هر چه را در [[حلال]] بودن آن [[تردید]] داری از دهان بیفکن و آنچه را که [[یقین]] داری از راه [[حلال]] به دست آمده است، تناول کن<ref>{{متن حدیث|وَ مَا ظَنَنْتُ أَنَّكَ تُجِيبُ إِلَى طَعَامِ قَوْمٍ عَائِلُهُمْ مَجْفُوٌّ وَ غَنِيُّهُمْ مَدْعُوٌّ. فَانْظُرْ إِلَى مَا تَقْضَمُهُ مِنْ هَذَا الْمَقْضَمِ، فَمَا اشْتَبَهَ عَلَيْكَ عِلْمُهُ فَالْفِظْهُ، وَ مَا أَيْقَنْتَ بِطِيبِ [وَجْهِهِ] وُجُوهِهِ فَنَلْ مِنْهُ}}؛ نهج البلاغه، نامه ۴۵</ref>. در ادامه فرمود: اگر بخواهم به عسل مصفا و مغز گندم و جامه‌های ابریشمین دست می‌یابم، ولی هیهات که [[هوای نفس]] بر من [[غلبه]] یابد و آزمندی من مرا به [[گزینش]] طعام‌ها بکشد و حال آن‌که در [[حجاز]] یا در یمامه [[بینوایی]] باشد که به یافتن قرص نانی [[امید]] ندارد و هرگز مزه سیری را نچشیده باشد؛ یا شب با شکم انباشته از غذا سر بر بالین نهم و در اطراف من شکم‌هایی گرسنه و جیگرهایی تشنه باشند... آیا به همین [[راضی]] باشم که مرا [[امیر المؤمنین]] گویند و با [[مردم]] در سختی‌های روزگارشان مشارکت نداشته باشم یا در [[سختی]] [[زندگی]] مقتدایشان نشوم<ref>{{متن حدیث|وَ لَوْ شِئْتُ لَاهْتَدَيْتُ الطَّرِيقَ إِلَى مُصَفَّى هَذَا الْعَسَلِ وَ لُبَابِ هَذَا الْقَمْحِ وَ نَسَائِجِ هَذَا الْقَزِّ، وَ لَكِنْ هَيْهَاتَ أَنْ يَغْلِبَنِي هَوَايَ وَ يَقُودَنِي جَشَعِي إِلَى تَخَيُّرِ الْأَطْعِمَةِ وَ لَعَلَّ بِالْحِجَازِ أَوْ الْيَمَامَةِ مَنْ لَا طَمَعَ لَهُ فِي الْقُرْصِ وَ لَا عَهْدَ لَهُ بِالشِّبَعِ، أَوْ أَبِيتَ مِبْطَاناً وَ حَوْلِي بُطُونٌ غَرْثَى وَ أَكْبَادٌ حَرَّى، أَوْ أَكُونَ كَمَا قَالَ الْقَائِلُ: "وَ حَسْبُكَ [عَاراً] دَاءً أَنْ تَبِيتَ بِبِطْنَةٍ - وَ حَوْلَكَ أَكْبَادٌ تَحِنُّ إِلَى الْقِدِّ". أَ أَقْنَعُ مِنْ نَفْسِي بِأَنْ يُقَالَ هَذَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ لَا أُشَارِكُهُمْ فِي مَكَارِهِ الدَّهْرِ أَوْ أَكُونَ أُسْوَةً لَهُمْ فِي جُشُوبَةِ الْعَيْشِ}}؛ نهج البلاغه نامۀ۴۵.</ref>.<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 535-536.</ref>

* [[علمای راستین]] در میان [[مردم]] و همانند آن‌ها رفت‌وآمد می‌کنند، با زبان و [[فهم]] آن‌ها سخن می‌گویند و خود را چون تافته‌ای جدابافته نمی‌پندارند<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 537.</ref>.