عصمت امام علی در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = عصمت

| عنوان مدخل  = [[عصمت امام علی]]

| مداخل مرتبط = [[عصمت امام علی در قرآن]] - [[عصمت امام علی در حدیث]] - [[عصمت امام علی در کلام اسلامی]]

| پرسش مرتبط  = عصمت (پرسش)

}}

[[عصمت]]، به معنای "[[مصونیت از گناه]]، [[خطا]]، [[جهل]] و ناهنجاری‌های [[رفتاری]]"، از ویژگی‌های قطعی [[پیامبران الهی]] است. متون متعددی در دست است که همگی یک [[پیام]] دارند و آن اینکه [[علی]]{{ع}} به‌ عنوان [[جانشین پیامبر خدا]] هیچ گاه نمی‌لغزد، نمی‌شکند، کژ نمی‌رود، [[استوار]] است، در نهایت [[سلامت]] است، مستقیم است، حق‌نگر و حق‌مدار است و.... [[علی]]{{ع}}، عنوان افتخارآمیز "[[عصمت]]" را بر پیشانی دارد و بدین‌سان، [[مردمان]]، در [[الگوگیری]]، [[پیروی]] و [[هدایت‌جویی]] از او، در امان‌اند و [[آیین]] و دینشان به [[سلامت]] است و...<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۱۰۷.</ref>.

==[[عصمت]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} از نگاه [[آیات]]==

===[[آیه مباهله]]===

[[پیامبر اکرم]]{{صل}} از جانب [[خداوند]] [[مأموریت]] یافت به نصرانی‌های [[نجران]] ـ که درباره [[پندار]] [[الوهیت]] [[حضرت مسیح]]، [[تسلیم]] [[منطق]] و [[برهان]] نشدند ـ پیشنهاد [[مباهله]] بدهد<ref>{{متن قرآن|فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ}} «بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو: بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودی‌های خویش و خودی‌های شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم» سوره آل عمران، آیه ۶۱.</ref> و از آنان بخواهد تا با [[فرزندان]] و [[زنان]] خود برای مباهله حاضر شوند. مطابق روایات و اقوال [[مفسران]] و مورخان [[اسلامی]]، پیامبر اکرم{{صل}} [[علی بن ابی‌طالب]]، [[فاطمه زهرا]]، [[حسن]] و [[حسین]]{{عم}} را برای مباهله با خود برد<ref>تفصیل این جریان و نکات تفسیری مربوط به آیه شریفه در بحث مربوط به برهان افضلیت آمده است.</ref>. روشن است حسن و حسین{{عم}}، مصداق {{متن قرآن|أَبْنَاءَنَا}} و [[فاطمه]]{{س}}، مصداق {{متن قرآن|نِسَاءَنَا}} و [[علی]]{{ع}} مصداق {{متن قرآن|أَنْفُسَنَا}} است. بنابراین، علی{{ع}} به منزله نفس [[پیامبر]]{{صل}} است و همه [[مقامات معنوی]] آن حضرت را داراست، مگر [[مقام نبوت]] که استثنا شده است.

بر این اساس، علی{{ع}} غیر از مقام نبوت، دیگر مقامات معنوی پیامبر{{صل}} را دارا بوده است که عصمت از آن جمله است.

===[[آیه تطهیر]]===

[[خداوند متعال]] [[اراده]] کرده است هر گونه [[پلیدی]] را از [[اهل‌بیت پیامبر]] اکرم{{صل}} دور سازد: {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}}<ref>«جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گردان» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref>. این اراده، [[اراده تشریعی]] نیست، زیرا اراده تشریعی خداوند به [[طهارت]] و [[پاکیزگی]] [[معنوی]] عموم [[مکلفان]] تعلق گرفته است و به [[اهل‌بیت پیامبر]]{{صل}} اختصاص ندارد، چنان‌که پس از بیان [[حکم]] [[وضو]] و [[تیمم]] ـ که عموم مکلفان را شامل می‌شود ـ فرموده است: {{متن قرآن|مَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَلَكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ}}<ref>«خداوند نمی‌خواهد شما را در تنگنا افکند ولی می‌خواهد شما را پاکیزه گرداند» سوره مائده، آیه ۶.</ref>.

از سوی دیگر، در [[اراده تکوینی]] [[خداوند]]، تخلّف [[راه]] ندارد: {{متن قرآن|إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ}}<ref>«فرمان او جز این نیست که چون چیزی را بخواهد بدو می‌گوید: باش! بی‌درنگ خواهد بود» سوره یس، آیه ۸۲.</ref> می‌گوید باش و آن موجود می‌شود. بنابراین، [[طهارت]] اهل‌بیت پیامبر اکرم{{صل}} که مورد خواست و اراده تکوینی خداوند بوده است، قطعاً تحقق یافته است؛ در نتیجه آنان از هر گونه [[خطا]] و گناهی [[معصوم]] بوده‌اند.

اکنون باید دید مقصود از اهل‌بیت پیامبر چه کسانی‌اند؟ پاسخ این [[پرسش]] با توجه به [[روایات]] بسیاری که درباره [[آیه تطهیر]] [[نقل]] شده این است که مقصود از اهل‌بیت پیامبر{{صل}} در این [[آیه]]؛ [[امیرالمؤمنین]]، [[فاطمه]]، [[حسن]] و [[حسین]]{{عم}} بوده است. در برخی از این روایات آمده است [[رسول خدا]]{{صل}} آنان را زیر عبای خود گرد آورد و به خداوند عرضه داشت: “اینان [[اهل‌بیت]] من هستند”. [[ام‌سلمه]]، [[همسر پیامبر]]{{صل}} از آن حضرت پرسید: “آیا من از اهل‌بیت نیستم؟” [[پیامبر]] فرمود: “تو بر [[خیر و خوبی]] هستی، ولی اینها اهل‌بیت من هستند”<ref>تفسیر طبری، ج۲۲، ص۱۱-۱۳؛ الدر المنشور، ج۶، ص۵۳۲-۵۳۳؛ اسباب النزول، ص۱۳۹؛ مسند احمد بن حنبل، ج۱۸، ص۳۱۴.</ref>.

در برخی دیگر از روایات آمده است پیامبر{{صل}} مدت طولانی هنگامی که می‌خواست به [[مسجد]] برود در برابر [[خانه]] [[حضرت علی]]{{ع}} می‌ایستاد و به آنان [[سلام]] می‌کرد و آیه تطهیر را [[تلاوت]] می‌فرمود<ref>تفسیر طبری، ج۲۲، ص۱۱؛ الدر المنشور، ج۶، ص۵۳۲-۵۳۵؛ مشکل الآثار، ج۱، ص۳۳۹.</ref>. در روایات دیگری نیز آمده است که [[امامان]] اهل‌بیت در موارد گوناگون به آیه تطهیر استناد کرده و آن را مخصوص خود دانسته‌اند<ref>نور الثقلین، ج۴، ص۲۷۰-۲۷۷.</ref>.

به [[دلیل]] [[روایات]] یاد شده است که بسیاری از [[مفسران]] و [[محدثان]] [[اهل‌سنت]] نیز همانند [[شیعه]] گفته‌اند مقصود از [[اهل‌بیت]] در [[آیه تطهیر]] “اهل کساء” هستند، چنان‌که [[ابوبکر]] [[نقاش]] گفته است: “اکثر مفسران بر این عقیده‌اند که [[آیه]] در [[شأن]] [[علی]]، [[فاطمه]]، [[حسن]] و [[حسین]]{{عم}} نازل شده است”<ref>جواهر العقدین، ص۱۹۸؛ غایة المرام، ج۳، ص۱۷۳.</ref>. ابوبکر حضرمی نیز همین مطلب را بیان کرده است<ref>غایة المرام، ج۳، ص۱۷۴.</ref>. [[ابوجعفر طحاوی مصری]]<ref>مشکل الآثار، ج۱، ص۳۲۲ و ۳۳۹.</ref>، [[ابن‌صباغ مالکی]]<ref>الفصول المهمة، ص۲۳.</ref>، [[حاکم نیشابوری]]<ref>المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۴۸.</ref>، [[محب‌الدین طبری]]<ref>الریاض النضرة، ج۴، ص۱۳۰.</ref>، [[شیخ مؤمن شبلنجی شافعی]]<ref>نور الابصار، ص۲۲۳-۲۲۶.</ref>، [[حافظ سلیمان قندوزی حنفی]]<ref>ینابیع المودة، ج۱، ص۳۴۹.</ref>، از کسانی‌اند که آیه تطهیر را مخصوص “اهل کساء” دانسته‌اند<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۵۷-۶۷.</ref>.

== [[آیه مباهله]] و [[عصمت امام علی]] {{ع}} ==

[[پیامبر اکرم]]{{صل}} از جانب [[خداوند]] [[مأموریت]] یافت که به نصرانی‌های [[نجران]]- که درباره [[پندار]] [[الوهیت]] [[حضرت مسیح]]، [[تسلیم]] [[منطق]] و [[برهان]] نشدند- پیشنهاد [[مباهله]] بدهد<ref>{{متن قرآن|فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ}} «بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو: بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودی‌های خویش و خودی‌های شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم» سوره آل عمران، آیه ۶۱.</ref> و از آنان بخواهد تا با [[فرزندان]] و [[زنان]] خود برای مباهله حاضر شوند. مطابق [[روایات]] و اقوال [[مفسران]] و مورخان [[اسلامی]]، پیامبر اکرم{{صل}} [[علی بن ابی‌طالب]]، [[فاطمه زهرا]]، [[حسن]] و [[حسین]]{{عم}} را برای مباهله با خود برد<ref>تفصیل این جریان و نکات تفسیری مربوط به آیه شریفه در بحث مربوط به برهان افضلیت آمده است.</ref>. روشن است که حسن و حسین{{عم}}، مصداق {{متن قرآن|أَبْنَاءَنَا}} و [[فاطمه]]{{س}}، مصداق {{متن قرآن|نِسَاءَنَا}} و [[علی]]{{ع}} مصداق {{متن قرآن|أَنْفُسَنَا}} است. بنابراین، علی{{ع}} به منزله نفس [[پیامبر]]{{صل}} است، و همه [[مقامات معنوی]] آن [[حضرت]] را دارا است، مگر [[مقام نبوت]] که استثنا شده است.

بر این اساس، علی{{ع}} غیر از مقام نبوت، دیگر مقامات معنوی پیامبر{{صل}} را دارا بوده است که [[عصمت]] از آن جمله است<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۲۱.</ref>.

== پرسش مستقیم ==

* [[آیه تطهیر چگونه بر عصمت امام علی دلالت می‌کند؟ (پرسش)]]

* [[آیه مباهله چگونه بر عصمت امام علی دلالت می‌کند؟ (پرسش)]]

# [[پرونده:13681148.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|'''گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین''']]