ربوبیت در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

ربوبیت در قرآن (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۴ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۳۱

۱ بایت حذف‌شده ، ‏۴ اوت ۲۰۲۲

جز

وظیفهٔ شمارهٔ ۵، مرحله دوم

دیداریویکی‌متن

HeydariBot

۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش

@@ خط ۱۰۸: / خط ۱۰۸: @@
 *از [[شئون]] [[ربوبیّت]]، برآورده ساختن نیازها و خواسته‌های [[بندگان]] است، از این رو در مطلق دعاهای [[قرآنی]] و غیر [[قرآنی]]، از این اسم فراوان یاد شده است<ref>مواهب الرحمن، ج ۱، ص ۳۰؛ مجدالبیان، ص ۲۹۰.</ref>. حالت [[انقطاع]] و ابتهالی که هنگام ذکر این اسم برای شخص [[داعی]] به دست می‌آید، بیش از زمانی است که هنگام یاد دیگر اسماء<ref>مواهب الرحمن، ج ۱، ص ۳۰.</ref>، از این‌رو [[پیامبران]] دعاهای خویش را با اسم "[[رب]]" شروع می‌کردند؛ برای نمونه، [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} با این اسم از [[خدا]] درخواست کرد که [[مکه]] را [[شهر]] اَمنی نهد و اَهل آن را ـ در صورت [[ایمان]] ـ از انواع میوه‌ها بهره‌مند سازد:{{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا بَلَدًا آمِنًا وَارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَرَاتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ قَالَ وَمَنْ كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِيلًا ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلَى عَذَابِ النَّارِ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که ابراهیم گفت: پروردگارا! اینجا را شهری امن کن و از اهل آن هر کس را که به خداوند و روز واپسین ایمان دارد، از میوه‌ها روزی رسان؛ (خداوند) فرمود: آن را که کفر ورزد، اندکی برخورداری خواهم داد سپس او را به (چشیدن) عذاب دوزخ ناگزیر خواهم» سوره بقره، آیه ۱۲۶.</ref> و [[حضرت]] [[زکریا]]{{ع}} با اسم [[ربّ]] خواست که [[خدا]] [[فرزندی]] [[پاک]] به او ببخشد: {{متن قرآن|هُنَالِكَ دَعَا زَكَرِيَّا رَبَّهُ قَالَ رَبِّ هَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعَاءِ}}<ref>«آنجا بود که زکریّا پروردگار خود را فرا خواند، گفت: پروردگارا! به من از سوی خویش فرزندی پاکیزه عطا کن که تو شنوای دعایی» سوره آل عمران، آیه ۳۸.</ref>. [[حضرت موسی]]{{ع}} نیز با همین اسم خواست که [[خدا]] او و برادرش [[هارون]]{{ع}} را آمرزیده و به [[رحمت]] خویش درآورد: {{متن قرآن|قَالَ رَبِّ اغْفِرْ لِي وَلِأَخِي وَأَدْخِلْنَا فِي رَحْمَتِكَ وَأَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ}}<ref>«(موسی) گفت: پروردگارا! من و برادرم را ببخشای و ما را در (کنف) بخشایش خود درآور و تو بخشاینده‌ترین بخشایندگانی» سوره اعراف، آیه ۱۵۱.</ref> و [[حضرت سلیمان]]{{ع}} هم با آن از [[خدا]] درخواست کرد که او را آمرزیده و سلطنتی عطایش کند که پس از او سزاوار هیچ‌کس نباشد: {{متن قرآن|قَالَ رَبِّ اغْفِرْ لِي وَهَبْ لِي مُلْكًا لَا يَنْبَغِي لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِي إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ}}<ref>«گفت: پروردگارا! مرا بیامرز و مرا آن پادشاهی ده که پس از من هیچ کس را نسزد؛ بی‌گمان این تویی که بسیار بخشنده‌ای» سوره ص، آیه ۳۵.</ref>.
 *همچنین دیگران در [[مقام]] [[دعا]] به اسم "[[رب]]" [[توسّل]] می‌جستند، چنان‌که [[آسیه]] [[زن]] [[فرعون]] از [[پروردگار]] ([[رب]]) خواست برایش خانه‌ای را در [[بهشت]] بسازد و از [[فرعون]] و کارهای او [[نجات]] بخشد: {{متن قرآن|وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِي عِنْدَكَ بَيْتًا فِي الْجَنَّةِ وَنَجِّنِي مِنْ فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ}}<ref>«و خداوند برای مؤمنان، همسر فرعون را مثل زد هنگامی که گفت: پروردگارا! نزد خود در بهشت برای من خانه‌ای بساز و مرا از فرعون و کردارش رهایی بخش و مرا از این قوم ستمگر آسوده گردان» سوره تحریم، آیه ۱۱.</ref> و [[مادر]] [[حضرت]] [[مریم]] {{س}} خواست [[پروردگار]] [[نذر]] او را پذیرفته و فرزندش را از [[شرّ]] [[شیطان]] مصون دارد: {{متن قرآن|إِذْ قَالَتِ امْرَأَتُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّي وَضَعْتُهَا أُنْثَى وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَيْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثَى وَإِنِّي سَمَّيْتُهَا مَرْيَمَ وَإِنِّي أُعِيذُهَا بِكَ وَذُرِّيَّتَهَا مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ}}<ref>«(یاد کن) آنگاه را که همسر عمران گفت: پروردگارا! من نذر کرده‌ام آنچه در شکم دارم آزاد (از هر شرطی) تو را باشد پس (نذر مرا) از من بپذیر که تویی که شنوای دانایی و چون او را بزاد گفت: پروردگارا! من (به جای پسر) دختر، زاده‌ام- و خداوند بهتر می‌داند که او چه زاد و هر پسر همگون این دختر نیست- و من او را مریم نامیده‌ام و او و نسل او را از شیطان رانده به پناه تو می‌آورم» سوره آل عمران، آیه ۳۵-۳۶.</ref>.
-* [[خردمندان]] نیز از [[پروردگار]] می‌خواهند آنان را از [[عذاب]] [[آتش]] در [[امان]] نگاه دارد: {{متن قرآن| رَبَّنَا... فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ}}<ref>«(پروردگارا... ما را از عذاب آتش (دوزخ) باز دار» سوره آل عمران، آیه ۱۹۱.</ref> و گناهانشان را آمرزیده و بدی‌های آنان را بپوشاند و با نیکانشان بمیراند: {{متن قرآن| رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرْ عَنَّا سَيِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الْأَبْرَارِ}}<ref>«پروردگارا، گناهان ما را بیامرز و از بدی‌های ما چشم بپوش  و ما را با نیکان بمیران» سوره آل عمران، آیه ۱۹۳.</ref> و آنچه را به زبان پیامبرانش به آنها [[وعده]] داده عطایشان کند و در [[رستاخیز]] آنان را رسوا نسازد: {{متن قرآن|رَبَّنَا وَآتِنَا مَا وَعَدْتَنَا عَلَى رُسُلِكَ وَلَا تُخْزِنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّكَ لَا تُخْلِفُ الْمِيعَادَ}}<ref>«پروردگارا! و آنچه با پیامبرانت به ما وعده کردی عطا کن و روز رستخیز ما را خوار مگردان؛ بی‌گمان تو در وعده (خود) خلاف نمی‌ورزی» سوره آل عمران، آیه ۱۹۴.</ref> در [[آیات]] ۱۹۱ ـ ۱۹۴ سوره [[آل عمران]] دعاهایی یاد می‌شوند که در آنها لفظ {{متن قرآن|رَبَّنَا}} ۵ بار تکرار می‌گردد و پس از دعاهای یاد شده در [[آیه]] ۱۹۵ می‌فرماید: [[پروردگار]] آنان ([[خردمندان]]) دعایشان را [[اجابت]] کرد: {{متن قرآن|فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ}}<ref>«آنگاه پروردگارشان به آنان پاسخ داد » سوره آل عمران، آیه ۱۹۵.</ref>، از این‌رو [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: اگر کسی خواسته‌ای داشته باشد و ۵ بار {{متن قرآن|رَبَّنَا}} بگوید، حاجتش برآورده می‌شود<ref>تاج التراجم، ج ۱، ص ۴۵۳؛ تفسیر قرطبی، ج ۴، ص ۳۱۸؛ منهج الصادقین، ج ۲، ص ۴۱۷.</ref>.
+* [[خردمندان]] نیز از [[پروردگار]] می‌خواهند آنان را از [[عذاب]] [[آتش]] در [[امان]] نگاه دارد: {{متن قرآن| رَبَّنَا... فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ}}<ref>«(پروردگارا... ما را از عذاب آتش (دوزخ) باز دار» سوره آل عمران، آیه ۱۹۱.</ref> و گناهانشان را آمرزیده و بدی‌های آنان را بپوشاند و با نیکانشان بمیراند: {{متن قرآن| رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرْ عَنَّا سَيِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الْأَبْرَارِ}}<ref>«پروردگارا، گناهان ما را بیامرز و از بدی‌های ما چشم بپوش  و ما را با نیکان بمیران» سوره آل عمران، آیه ۱۹۳.</ref> و آنچه را به زبان پیامبرانش به آنها [[وعده]] داده عطایشان کند و در [[رستاخیز]] آنان را رسوا نسازد: {{متن قرآن|رَبَّنَا وَآتِنَا مَا وَعَدْتَنَا عَلَى رُسُلِكَ وَلَا تُخْزِنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّكَ لَا تُخْلِفُ الْمِيعَادَ}}<ref>«پروردگارا! و آنچه با پیامبرانت به ما وعده کردی عطا کن و روز رستخیز ما را خوار مگردان؛ بی‌گمان تو در وعده (خود) خلاف نمی‌ورزی» سوره آل عمران، آیه ۱۹۴.</ref> در [[آیات]] ۱۹۱ ـ ۱۹۴ سوره [[آل عمران]] دعاهایی یاد می‌شوند که در آنها لفظ {{متن قرآن|رَبَّنَا}} ۵ بار تکرار می‌گردد و پس از دعاهای یاد شده در [[آیه]] ۱۹۵ می‌فرماید: [[پروردگار]] آنان ([[خردمندان]]) دعایشان را [[اجابت]] کرد: {{متن قرآن|فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ}}<ref>«آنگاه پروردگارشان به آنان پاسخ داد» سوره آل عمران، آیه ۱۹۵.</ref>، از این‌رو [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: اگر کسی خواسته‌ای داشته باشد و ۵ بار {{متن قرآن|رَبَّنَا}} بگوید، حاجتش برآورده می‌شود<ref>تاج التراجم، ج ۱، ص ۴۵۳؛ تفسیر قرطبی، ج ۴، ص ۳۱۸؛ منهج الصادقین، ج ۲، ص ۴۱۷.</ref>.
 *به گفته برخی در [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهَارَ يَطْلُبُهُ حَثِيثًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومَ مُسَخَّرَاتٍ بِأَمْرِهِ أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ تَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ}}<ref>«به راستی پروردگارتان همان خداوند است که آسمان‌ها و زمین را در شش روز آفرید سپس بر اورنگ (فرمانفرمایی جهان) استیلا یافت، شب را بر روز می‌پوشاند- که آن را شتابان می‌جوید- و خورشید و ماه و ستارگان را رام فرمان خویش آفرید؛ آگاه باشید که آفرینش و فرمان او راست؛ بزرگوار است خداوند پروردگار جهانیان» سوره اعراف، آیه ۵۴.</ref> برای [[خردمندان]] [[بشارت]] بزرگی است، زیرا براساس آن کمالِ [[قدرت]]، [[حکمت]] و [[رحمت]] [[پروردگار]] به پایه‌ای است که این اشیای بزرگ را [[آفریده]] و [[خیرات]] و [[منافع]] گوناگونی را در آنها به [[ودیعت]] نهاده است و دارنده چنین پروردگاری سزاوار نیست در نیازهایش بر غیر او [[اعتماد]] داشته و نزد جز او رود<ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۴، ص ۱۰۱.</ref>، از این رو [[خدا]] در [[آیه]] پسین سفارش می‌کند [[مردم]] [[پروردگار]] خویش را به [[زاری]] و نهانی بخوانند که او تجاوزکاران را [[دوست]] نمی‌دارد: {{متن قرآن|ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ}}<ref>«پروردگارتان را به لابه و نهانی بخوانید که او تجاوزگران را دوست نمی‌دارد» سوره اعراف، آیه ۵۵.</ref> در بیان [[راز]] ذکر اسم "[[رب]]" به جای اسم [[الله]] در [[آیه]] {{متن قرآن|قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ}}<ref>«بگو: به پروردگار سپیده‌دم پناه می‌برم» سوره فلق، آیه ۱.</ref> وجوهی ذکر شده؛ از جمله اینکه اسم "[[رب]]" به [[تربیت]] اشاره دارد؛ گویا [[خدا]] به [[پیامبر]]{{صل}} ـ و دیگران ـ می‌گوید [[قلب]] تو از آنِ من است، پس [[محبّت]] غیر مرا در آن راه مده؛ [[زبان]] تو از آنِ من است، از این رو نام غیر مرا بر زبان مران؛ [[بدن]] تو مِلک من است، بنابراین آن را به [[خدمت]] دیگران سرگرم مکن و اگر چیزی خواستی، آن را تنها از من بخواه؛ چنانچه [[علم]] می‌خواهی، بگو: پروردگارا! [[علم]] مرا افزون کن: {{متن قرآن|قُلْ رَبِّ زِدْنِي عِلْمًا}}<ref>«بگو: پروردگارا! بر دانش من بیفزای!» سوره طه، آیه ۱۱۴.</ref>؛ اگر [[دنیا]] می‌خواهی، آن را از [[فضل]] و [[رحمت]] من بجوی: {{متن قرآن| وَاسْأَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ }}<ref>«و بخشش خداوند را درخواست کنید» سوره نساء، آیه ۳۲.</ref>؛ چنانچه از ضرری می‌ترسی، بگو: به [[پروردگار]] سپیده [[پناه]] می‌برم: {{متن قرآن|قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ}}<ref>«بگو: به پروردگار سپیده‌دم پناه می‌برم» سوره فلق، آیه ۱.</ref>، زیرا من تنها کسی هستم که خودم را به شکافنده صبح: {{متن قرآن|فَالِقُ الْإِصْبَاحِ }}<ref>«شکافنده بامداد» سوره انعام، آیه ۹۶.</ref> و دانه و هسته: {{متن قرآن| فَالِقُ الْحَبِّ وَالنَّوَى }}<ref>«شکافنده هسته و دانه است» سوره انعام، آیه ۹۵.</ref> ستوده و من همه این [[کارها]] را برای تو انجام داده‌ام؛ آیا با وجود اینها من تو را از آفات و [[خطرها]] نگه نمی‌دارم؟!<ref>التفسیر الکبیر، ج ۳۲، ص ۱۹۱.</ref><ref>[[حسن رمضانی|رمضانی، حسن]]، [[رب / اسماء و صفات (مقاله)|رب / اسماء و صفات]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱۳.</ref>.