اثبات عصمت امام در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

اثبات عصمت امام در قرآن (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۲ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۳۷

۱۰٬۶۴۰ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۲ اوت ۲۰۲۲

←‏آیه تطهیر

دیداریویکی‌متن

Bahmani

مدیران

۱۱۵٬۹۶۳

ویرایش

@@ خط ۱۷۲: / خط ۱۷۲: @@
 #آیه در صدد [[مدح]] اهل بیت است، و اگر مراد، تنها اراده محض باشد، دیگر فضیلتی برای اهل بیت دربر نخواهد داشت، و همه [[مکلفان]] مشمول این اراده خواهند شد<ref>{{عربی|و صورة الحال و سبب نزول الآية يقتضيان المدحة و التشريف، و لا مدحة و لا تشريف في الإرادة المحضة التي تعم سائر المكلفين من الكفار و غيرهم}}؛ (سیدمرتضی علم الهدی، الشافی فی الامامة، ج۳، ص۱۳۴).</ref>.
 با این توضیحات روشن می‌شود که اولاً، مقصود از اهل بیت در این آیه [[پنج تن آل عبا]] هستند؛
-ثانیاً، این آیه از [[اراده خدا]] به [[اذهاب رجس]] از اهل بیت خبر داده است؛ ثالثاً، خداوند در این آیه افزون بر ارادة اذهاب رجس، تحقق این فعل را نیز در نظر داشته است؛ رابعاً، اذهاب رجس از اهل بیت، به معنای [[عصمت]] آنهاست.<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص ۳۳۴.</ref>
+ثانیاً، این آیه از [[اراده خدا]] به [[اذهاب رجس]] از اهل بیت خبر داده است؛ ثالثاً، خداوند در این آیه افزون بر ارادة اذهاب رجس، تحقق این فعل را نیز در نظر داشته است؛ رابعاً، اذهاب رجس از اهل بیت، به معنای [[عصمت]] آنهاست<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص ۳۳۴.</ref>.
+== برهان‌های [[نقلی]] ===
+مرحوم [[شیخ طوسی]]، افزون بر تقریر برهان‌های [[عقلی]]، دست‌کم دو [[برهان نقلی]] نیز برای [[اثبات عصمت امام]] اقامه کرده است که عبارت‌اند از:
+=== [[آیه ابتلا]] ===
+{{متن قرآن|إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ}}<ref>«من تو را پیشوای مردم می‌گمارم. (ابراهیم) گفت: و از فرزندانم (چه کس را)؟ فرمود: پیمان من به ستمکاران نمی‌رسد» سوره بقره، آیه ۱۲۴.</ref>.
+مرحوم شیخ طوسی، نه تنها خود برای اثبات عصمت امام به این [[آیه]] [[استدلال]] می‌کند، که [[معتقد]] است [[اصحاب]] [[امامیه]] نیز برای اثبات [[عصمت امام از گناهان]] به همین آیه استدلال کرده‌اند<ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان، ج۱، ص۴۴۹.</ref>.
+مرحوم [[شیخ الطائفه]] معتقد است که بر اساس این آیه، اولاً، مقصود از [[عهد]] [[خدا]]، [[امامت]] است؛ ثانیاً، [[خداوند]] عهد خود، یعنی امامت را به [[ظالم]] نمی‌دهد؛ ثالثاً، غیرمعصوم، ظالم است؛ رابعاً، پس خداوند امامت را به غیر [[معصوم]] نمی‌دهد: «خداوند متعالی [[نفی]] کرده است که عهدش - یعنی امامت - به ظالم برسد، و کسی که معصوم نیست، ظالم است؛ یا درحق خود یا غیر خود»<ref>{{عربی|لان الله تعالى نفى ان ينال عهده - الذي هو الامامة - ظالم و من ليس بمعصوم فهو ظالم: إما لنفسه أو لغيره}}؛ (محمد بن حسن طوسی، التبیان، ج۱، ص۴۴۹).</ref>.
+مرحوم شیخ، پس از این [[استدلال]] با این اشکال مواجه می‌شود که [[ظالم]]، کسی است که بالفعل در حال [[ظلم]] باشد؛ ولی به کسی که پس از [[گناه]] [[توبه]] کرده است، ظالم نمی‌گویند. از این‌رو، [[آیه کریمه]]، [[امامت]] را از چنین کسی [[نفی]] نمی‌کند<ref>{{عربی|فان قيل: انما نفي ان يناله ظالم - في حال كونه كذلك - فاما إذا تاب و أناب، فلا يسمى ظالما فلا يمتنع أن ينال}}؛ (محمد بن حسن طوسی، التبیان، ج۱، ص۴۴۹).</ref>. وی پاسخ می‌دهد که اگر گنهکاری توبه هم بکند، باز [[حکم]] [[آیه]] یعنی {{متن قرآن|لَا يَنَالُ}} دربردارنده وقتی که ظلم کرده است، می‌شود. به تعبیر دیگر، این آیه، عام است و به اینکه حکم امامت، تنها در حالتی به کسی نمی‌رسد که در حال ظلم است، [[مقید]] نشده است، بلکه می‌گوید: ظالم به طور مطلق نمی‌تواند به این [[منصب]] برسد. از این‌رو، از این آیه بر می‌آید که [[امام]] در [[طول عمر]] خود مرتکب هیچ گناهی نمی‌شود<ref>{{عربی|قلنا: إذا تاب لا يخرج من أن تكون الآية تناولته - في حال كونه ظالما - فإذا نفي ان يناله فقد حكم عليه بانه لا ينالها و لم يفد انه لا ينالها في هذه الحال دون غیرها فيجب ان تحمل الآية على عموم الاوقات في ذلك}}؛ (محمد بن حسن طوسی، التبیان، ج۱، ص۴۴۹).</ref>.
+با این توضیحات روشن شد که مرحوم شیخ، با این آیه در صدد [[اثبات]] [[عصمت امام از گناهان]] پیش و پس از [[تصدی منصب امامت]] و از آغاز تا پایان [[عمر]] است.<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص ۳۹۰.</ref>
+=== [[آیه اولی الأمر]] ===
+{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا}}<ref>«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید و اگر به خداوند و روز بازپسین ایمان دارید، چون در چیزی با هم به ستیز برخاستید آن را به خداوند و پیامبر بازبرید که این بهتر و بازگشت آن نیکوتر است» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref>
+می‌توان [[استدلال]] مرحوم [[شیخ طوسی]] را به این [[آیه]] برای [[اثبات عصمت امامان]] [[پاک]]{{عم}} در چند جمله بیان کرد:
+اولاً، بنا بر [[روایات]] رسیده از [[امام باقر]] و [[امام صادق]]{{عم}}، [[اولی الأمر]] همان [[امامان]] پاک{{عم}} هستند<ref>{{متن حدیث|و روى أصحابنا عن أَبي جَعْفَرٍ وَ أَبي عَبْدِ اللَّهِ{{عم}}‌: إِنَّهُمْ الْأَئِمَّةُ مِنْ آلِ مُحَمَّدِ{{عم}}}}؛ (محمد بن حسن طوسی، التبیان، ج۳، ص۲۳۶).</ref>؛
+ثانیاً، [[خداوند]] [[اطاعت]] مطلق از اولی الأمر را همانند اطاعت از خود و [[رسول اکرم]]{{صل}} بر ما [[واجب]] کرده است<ref>{{عربی|فلذلك أوجب الله تعالى طاعتهم بالاطلاق كما أوجب طاعة رسوله و طاعة نفسه كذلك}}؛ (محمد بن حسن طوسی، التبیان، ج۳، ص۲۳۶).</ref>؛
+ثالثاً، [[وجوب اطاعت]] مطلق از کسی جایز نیست؛ مگر اینکه او از [[گناه]] و [[اشتباه]] [[معصوم]] باشد<ref>می‌توان در قالب یک قیاس استثنایی گفت: اگر خداوند به طور مطلق ما را به اطاعت از کسی امر کند، او از ارتکاب گناه و اشتباه معصوم است؛ خداوند ما را به طور مطلق به اطاعت از اولی الأمر، یعنی امامان امر کرده است؛ پس امامان از ارتکاب گناه و اشتباه معصوم‌اند.</ref>.
+وی در این باره می‌نویسد: «واجب کردن اطاعت هیچ کسی به طور مطلق جایز نیست؛ مگر آنکه معصوم و از اشتباه و غلط مصون باشد، و این خصیصه در امرا و [[علما]] نیست، بلکه تنها در امامانی است که دلیل‌ها به [[عصمت]] و [[طهارت]] آنان دلالت می‌کنند»<ref>{{عربی|و لا يجوز ايجاب طاعة أحد مطلقا إلا من كان معصوما مأمونا منه السهو و الغلط و ليس ذلك بحاصل في الأمراء و لا العلماء و إنما هو واجب في الائمة الذين دلت الادلة على عصمتهم و طهارتهم}}؛ (محمد بن حسن طوسی، التبیان، ج۳، ص۲۳۶).</ref>.
+با این تقریر روشن می‌شود که قلمرو ثابت شده از عصمت، با این [[برهان]] عصمت از گناه و اشتباه است.
+برای بررسی کلی برهان‌های مرحوم [[شیخ طوسی]]، لازم است بار دیگر نظریات وی را در بحث [[قلمرو عصمت]] یادآوری کنیم و آن‌گاه ببینیم کدام یک از آنها با این [[براهین]] [[اثبات]] شده‌اند و کدام در حد ادعا باقی مانده‌اند.
+نظریات ایجابی مرحوم شیخ طوسی در بحث قلمرو عصمت را می‌توان در چند جمله خلاصه کرد:
+#[[امام]]{{ع}}، ضرورتاً از همه [[گناهان]] عمدی ظاهری و [[باطنی]]، پیش و پس از [[تصدی منصب امامت]] [[معصوم]] است؛
+#امام{{ع}}، ضرورتاً از همه گناهان [[سهوی]] ظاهری و باطنی، پیش و پس از تصدی منصب امامت معصوم است؛
+#امام{{ع}}، ضرورتاً از [[اشتباه]] در شمار رکعت‌های [[نماز]] و به طور کلی در عمل به [[دین]] معصوم است؛
+#امام{{ع}}، ضرورتاً از اشتباه در [[تبیین دین]] معصوم است.
+حال، با نگاهی گذرا به برهان‌های مرحوم شیخ طوسی روشن می‌شود که فی الجمله می‌توان گفت:
+اولاً، ادعای [[ضرورت]] [[عصمت امام از گناهان]] عمدی ظاهری و باطنی پس از تصدی منصب امامت، به [[عقیده]] ایشان، با [[برهان]] «[[حکمت خداوند]]» و «[[امتناع تسلسل]]» و نیز [[آیه امامت حضرت ابراهیم]]{{ع}} ثابت می‌شود؛
+ثانیاً، ادعای ضرورت عصمت امام از گناهان پیش از [[امامت]]، با برهان «[[روی‌گردانی]] [[مردم]] از [[گناهکار]]» ثابت می‌شود؛
+ثالثاً، ادعای [[ضرورت عصمت امام]] از اشتباه در تبیین دین، با برهان «[[پیشوایی]] امام»، «[[حفظ شریعت]]» و نیز [[آیه]] «[[اولی الأمر]]» ثابت می‌شود.
+با این وجود، برهان‌های مرحوم شیخ، نه به تقریر صریح وی و نه آن گونه که ما تقریر کردیم، هیچ کدام در صدد اثبات عصمت امام از گناهان سهوی یا اشتباه در عمل به دین نبودند<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص ۳۹۱.</ref>.
 ==پرسش مستقیم==