آبادانی در جامعه‌شناسی اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

}}

یکی از عوارض گریزناپذیر [[جامعه انسانی]]، تلاش و تکاپوی مستمر در مسیر توسعه همه‌جانبه و فعلیت دادن به استعدادها و ظرفیت‌های بالقوه در راستای تأمین نیازهای فردی و [[اجتماعی]] است. [[قرآن کریم]] هر چند از “توسعه” به عنوان یک فرایند غالباً [[برنامه‌ریزی]] شده و هدفمند برای [[شکوفایی]] ظرفیت‌ها و افزایش امکانات، سخن نگفته، اما به صورت مستقیم و غیرمستقیم تقریباً به همه بنیادها و زمینه‌های ایجادی و ایجابی آن در [[آیات]] متعدد اشاره کرده است. تأکید بر توحید‌گرایی و [[طاغوت‌ستیزی]]، علم‌جویی، [[تفکر]] و [[تعقل]]، [[تقوا]] و [[تزکیه]]، اهتمام به [[صالح]] بودن [[اعمال]] قانون‌گرایی، [[نظم در امور]]، [[برپایی حکومت]] [[دینی]] اهتمام به دنیاسازی به عنوان مقدمه [[آخرت]]، مسئولانه و متعهدانه زیستن، اجتماع‌گرایی در مقابل انزواگرایی، [[کار و تلاش]] جدی و متقن در مقابل [[رهبانیت]] و [[دنیاگریزی]]، اهتمام به [[اصلاح]] امور و دفع [[مفاسد]]، [[امر به معروف و نهی از منکر]]، [[عدالت‌ورزی]] و [[پرهیز]] از هر گونه [[ظلم]] و [[تعدی]]، عزت‌یابی و استقلال‌جویی، [[اتحاد]] و [[همبستگی]]، [[تعاون]] بر [[نیکی]] و تقوا، کسب نیرو و [[اقتدار]] در حد امکان، [[جهاد]] در جهت دفع عوامل مزاحم و رفع موانع، بهره‌گیری از [[دانش]] و تجربه دیگران، [[عبرت‌آموزی]] از [[سرنوشت]] دیگران؛ بخشی از سیاست‌های راهبردی [[اسلام]] در قلمرو توسعه‌آفرینی [[فرهنگی]] اجتماعی یا ساختن [[حیات طیب]] این جهانی است که در آیاتی بدان توجه داده شده است.

محوری‌ترین [[آیه]] مورد بحث در این بخش، آیه {{متن قرآن|وَإِلَى ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ هُوَ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا فَاسْتَغْفِرُوهُ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي قَرِيبٌ مُجِيبٌ}}<ref>«و به سوی (قوم) ثمود برادر آنان صالح را (فرستادیم)، گفت: ای قوم من! خداوند را بپرستید که خدایی جز او ندارید، او شما را از زمین پدیدار کرد و شما را در آن به آبادانی گمارد پس، از او آمرزش بخواهید سپس به درگاه وی توبه کنید که پروردگار من، پاسخ دهنده‌ای است» سوره هود، آیه ۶۱.</ref> است. [[علامه طباطبایی]] در توضیح مفردات [[آیه]] می‌نویسد: واژه “استعمار” و “اعمار” در لغت [[عرب]] در اصل به معنی [[تفویض]] آبادی [[زمین]] به کسی است و طبیعی است که لازمه آن، این است که وسائل لازم را در [[اختیار]] او بگذارد، این چیزی است که ارباب لغت و بسیاری از [[مفسران]] در [[تفسیر آیه]] فوق گفته‌اند<ref>[[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۴۶۱.</ref>. [[استعمار]] در آیه، همچنین به [[طلب]] [[عمران]] و طلب عمل و [[اقدام]] در جهت [[اصلاح خود]] و آنچه به خود تعلق دارد، نیز [[تفسیر]] شده است<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۸ ص۲۶۶.</ref>.

نکته پایانی اینکه عمران و [[آبادانی زمین]] نه [[هدف]] نهایی از [[خلقت انسان]] که یک هدف متوسط است. هدف نهایی از [[خلقت]]، دست یافتن به [[کمالات]] [[روحی]] و معنوی. استکمال [[نفسانی]]، [[تقرب به خداوند]] و جلب [[رضوان الهی]] است و هر عاملی که این [[هدف متعالی]] را مخدوش کند، فاقد اعتبار و [[ارزش دینی]] است<ref>برای آگاهی بیشتر از موضع اسلام در این خصوص، ر. ک: [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، اسلام و محیط زیست، ص۲۷، ۲۶، ۲۳۳ و ۲۶۴.</ref><ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۴۱۶.</ref>

# [[عمران]] و [[آبادانی زمین]]؛ [[مأموریت]] [[انسان]]: {{متن قرآن|هُوَ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا}}<ref>«او شما را از زمین پدیدار کرد و شما را در آن به آبادانی گمارد» سوره هود، آیه ۶۱.</ref>.

== منابع ==