ارزش در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها

==مقدمه==

*ارزش، فعل، عمل یا [[اندیشه]] [[آدمی]] است که به مصداق [[دین]] و [[فرهنگ]] موجود در بستر [[جامعه]]، امری مقبول و ارزشمند تلقی می‌شود. اعمال [[آدمی]] در فرهنگ‌های گوناگون بازخوردهای مختلف دارد که مطابق با بستر [[فرهنگی]] غالب، عملی ارزشی یا ضدارزشی است. [[امام علی]] {{ع}} در بیانی کلی، ملاک ارزش و ضدارزش را [[فرهنگ]] [[اسلام]] بدین‌گونه بیان می‌فرماید: "چقدر تفاوت است بین دو کار: کاری که لذّت آن به‌ پایان رسد ولی آثار تلخ آن برجای مانَد و کاری که [[رنج]] و زحمت آن تمام شود ولی اجر آن ماندگار باشد<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۲۱: {{متن حدیث|شَتَّانَ مَا بَيْنَ عَمَلَيْنِ عَمَلٍ تَذْهَبُ لَذَّتُهُ وَ تَبْقَى تَبِعَتُهُ وَ عَمَلٍ تَذْهَبُ مَئُونَتُهُ وَ يَبْقَى أَجْرُه‏}}</ref>. بدیهی است عمل اوّل، عملی است که گسترده آن دنیای محدود را دربرمی‌گیرد و نتیجه آن کوتاه است و امکان دارد پیامد آن به [[شقاوت]] اخروی بینجامد، اما عمل دوّم، کاری است که برای [[آخرت]] انجام می‌شود. بدیهی است که میان این دو تفاوت زیادی است.<ref>توجه به این نکته اهمیت دارد که افعال انسان در دنیا ارتباطی تنگاتنگ با نیت او دارد. اگر نیت آدمی خالصانه و برای خدا باشد، هر عملی آثار نیک اخروی برجای خواهد گذاشت.</ref> در نتیجه اعمال، [[رفتار]] و افکار [[آدمی]] اثری ماندگار در زندگی دنیوی و اخروی او دارد که ملاک ارزش یا [[ضد ارزش]] بودن آن در بازتاب عمل است.

#'''ارزش خداترسی:''' ترس از [[خداوند]] از جمله ارزش‌هایی است که [[آدمی]] به آن مزیّن می‌شود. نزد [[امام]] [[آدمی]] در برابر [[پروردگار]] خویش همواره باید پرده [[حرمت]] را حفظ کند و بر آن پایدار باشد<ref>نهج البلاغه، حکمت ٢٤٢: {{متن حدیث|اتَّقِ اللَّهَ بَعْضَ التُّقَى وَ إِنْ قَلَّ، وَ اجْعَلْ بَيْنَكَ وَ بَيْنَ اللَّهِ سِتْراً وَ إِنْ رَقَّ}}</ref>. حفظ پرده [[حرمت]] نشان‌دهنده رعایت [[آداب]] [[دین]] و [[واجبات]] و [[محرمات]] است که [[آدمی]] به‌واسطه آن به [[عذاب الهی]] گرفتار نخواهد شد<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 97.</ref>

#'''ارزش [[پشتکار]]:''' [[ارزش]] [[آدمی]] به [[تلاش]] و [[پشتکار]] اوست. از این‌رو [[امام]] {{ع}} کار کوچکی را که با [[پشتکار]] و مداومت همراه است، ارزشمندتر از کار بزرگی می‌داند که با خستگی [[آدم]] بی‌سرانجام باقی می‌ماند<ref>نهج البلاغه، حکمت ٢٧٨: {{متن حدیث|قَلِيلٌ تَدُومُ عَلَيْهِ، أَرْجَى مِنْ كَثِيرٍ مَمْلُولٍ مِنْهُ}}</ref>. دوام بر کار اندک باعث ملکه شدن [[طاعت]] و خیر برای [[نفس]] می‌شود و به‌صورت خوی و خصلت درمی‌آید. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} نیز می‌فرماید: "[[دین اسلام]] دینی ژرف است، با [[مدارا]] وارد آن شو، زیرا برای خسته نه پایی برای رفتن و نه پشتی سالم می‌ماند." و در کلامی دیگر با اشاره به پایان تیرگی شب و آغاز سپیده‌دم، با کنایه بر مفهوم [[پشتکار]] و [[امید]] و نقش سازنده آن در زندگی [[انسان‌ها]] تأکید ورزیده است:نه، به خداوندی [[سوگند]] که به [[توانایی]] او، شبی سیاه را روزی سپید در پی داشت، به پایان بردیم، که چنین و چنان خواهد شد<ref>نهج البلاغه، حکمت ۲۷۷: {{متن حدیث|لَا وَ الَّذِي أَمْسَيْنَا مِنْهُ فِي غُبْرِ [غُبَّرِ] لَيْلَةٍ دَهْمَاءَ تَكْشِرُ عَنْ يَوْمٍ أَغَرَّ مَا كَانَ كَذَا وَ كَذَا}}</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 98.</ref>.

#'''ارزش [[قناعت]]:''' [[قناعت]] نزد [[امام]] [[جایگاه]] ویژه‌ای دارد تا آن‌جا که [[قناعت]] را گونه‌ای [[پادشاهی]] می‌داند و در [[تفسیر]] [[آیه]] ۹۷ [[سوره نمل]]، مقصود از حیات [[طیبه]] را [[قناعت]] برمی‌شمارد و می‌فرماید: [[قناعت]]، گونه‌ای [[پادشاهی]] است...<ref>نهج البلاغه، حکمت ۲۲۹: {{متن حدیث|كَفَى بِالْقَنَاعَةِ مُلْكا}}</ref>. از این‌رو [[قناعت]] را ثروتی بی‌پایان برمی‌شمرد<ref>نهج البلاغه، حکمت ۴۷۵: {{متن حدیث| الْقَنَاعَةُ مَالٌ لَا يَنْفَد}}</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 98.</ref>.

#'''ارزش [[نیکوکاری]]:''' [[امام]] {{ع}} بر انجام کار نیک تأکید می‌ورزد و مردمان را از کوچک‌شماری کارهای نیک پرهیز می‌دهد، در حالی‌که اندک کار نیک، باز امری بزرگ تلقی می‌شود. از این‌رو سفارش می‌کند که هرگز دیگری را در کار نیک از خود [[برتر]] و دارای [[اولویت]] نشمارید<ref>نهج البلاغه، حکمت ٤٢٢: {{متن حدیث|افْعَلُوا الْخَيْرَ وَ لَا تَحْقِرُوا مِنْهُ شَيْئاً، فَإِنَّ صَغِيرَهُ كَبِيرٌ وَ قَلِيلَهُ كَثِيرٌ؛ وَ لَا يَقُولَنَّ أَحَدُكُمْ إِنَّ أَحَداً أَوْلَى بِفِعْلِ الْخَيْرِ مِنِّي، فَيَكُونَ وَ اللَّهِ كَذَلِكَ؛ إِنَّ لِلْخَيْرِ وَ الشَّرِّ أَهْلًا، فَمَهْمَا تَرَكْتُمُوهُ مِنْهُمَا، كَفَاكُمُوهُ أَهْلُهُ}}</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 99.</ref>.

#'''ارزش‌های انسانی:''' [[امام]] {{ع}} در بیان [[کلام]] خویش به مواردی اشاره کرده‌اند که می‌توان آنها را در زمره ارزش‌های انسانی دانست. از آن جمله است: [[اسلام]] آوردن از روی میل و رغبت، [[هجرت]] از دیار برای [[رضا]] و فرمان‌بری امر [[خدا]]، رضامندی از [[خداوند]]، [[جهاد]] و [[تلاش]] در [[راه خدا]]<ref>نهج البلاغه، حکمت ٤٣: {{متن حدیث|يَرْحَمُ اللَّهُ خَبَّابَ بْنَ الْأَرَتِّ، فَلَقَدْ أَسْلَمَ رَاغِباً وَ هَاجَرَ طَائِعاً وَ قَنِعَ بِالْكَفَافِ وَ رَضِيَ عَنِ اللَّهِ وَ عَاشَ مُجَاهِداً}}</ref>، فراگیری کار مفید و انجام درست و بهینه آن<ref>نهج البلاغه، حکمت ۷۸</ref>، تنها به [[خدا]] دلبستگی داشتن، [[ترس]] از [[گناه]] خویش، جمله "نمی‌دانم" در پاسخ سؤالی که از آن [[آگاه]] نیستی، آموختن هر آنچه نمی‌دانی، [[صبر]] و [[شکیبایی]]<ref>نهج البلاغه، حکمت ٨٢: {{متن حدیث|أُوصِيكُمْ بِخَمْسٍ لَوْ ضَرَبْتُمْ إِلَيْهَا آبَاطَ الْإِبِلِ لَكَانَتْ لِذَلِكَ أَهْلًا: لَا يَرْجُوَنَّ أَحَدٌ مِنْكُمْ إِلَّا رَبَّهُ؛ وَ لَا يَخَافَنَّ إِلَّا ذَنْبَهُ؛ وَ لَا يَسْتَحِيَنَّ أَحَدٌ مِنْكُمْ إِذَا سُئِلَ عَمَّا لَا يَعْلَمُ أَنْ يَقُولَ لَا أَعْلَمُ؛ وَ لَا يَسْتَحِيَنَّ أَحَدٌ إِذَا لَمْ يَعْلَمِ الشَّيْءَ أَنْ يَتَعَلَّمَهُ؛ وَ عَلَيْكُمْ بِالصَّبْرِ، فَإِنَّ الصَّبْرَ مِنَ الْإِيمَانِ كَالرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ، وَ لَا خَيْرَ فِي جَسَدٍ لَا رَأْسَ مَعَهُ، وَ لَا [خَيْرَ] فِي إِيمَانٍ لَا صَبْرَ مَعَهُ}}</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 99.</ref>.