آیه اکمال دین از دیدگاه اهل سنت: تفاوت میان نسخهها
جز
وظیفهٔ شمارهٔ ۵، قسمت دوم
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
شبیه به این [[روایت]] از [[سدی]] نقل شده که با [[صراحت]] میگوید: | شبیه به این [[روایت]] از [[سدی]] نقل شده که با [[صراحت]] میگوید: | ||
{{عربی|هذا نزل يوم عرفة فلم ينزل بعدها حلال و لا حرام...}}؛ «این آیه در [[روز عرفه]] نازل شد و پس از آن هیچ [[حلال]] و حرامی دیگر نازل نشد». | {{عربی|هذا نزل يوم عرفة فلم ينزل بعدها حلال و لا حرام...}}؛ «این آیه در [[روز عرفه]] نازل شد و پس از آن هیچ [[حلال]] و حرامی دیگر نازل نشد». | ||
بنابراین دیدگاه، اکمال دین به خاطر پایان یافتن تمام فرایض دین بود و پس از آن هیچ [[دستوری]] دیگر از جانب [[خدا]] نازل نشد و از سوی [[پیامبر اکرم]]{{صل}} ابلاغ نگردید. | بنابراین دیدگاه، اکمال دین به خاطر پایان یافتن تمام فرایض دین بود و پس از آن هیچ [[دستوری]] دیگر از جانب [[خدا]] نازل نشد و از سوی [[پیامبر اکرم]] {{صل}} ابلاغ نگردید. | ||
در برابر این نظریه، قول کسانی مطرح است که میگویند مراد از اکمال دین اظهار بیشترین فرایض و [[حلالها]] و حرامهاست؛ زیرا پس از نزول این آیه، [[آیات]] متعددی دیگر مانند [[آیه ربا]]، [[آیه کلاله]] و... نازل شده است؛ بنابراین، مراد از آیه کامل شدن معظم دین [و نه [[تمام دین]]] است. [[ابن جریر طبری]] در [[تأیید]] این قول مینویسد: | در برابر این نظریه، قول کسانی مطرح است که میگویند مراد از اکمال دین اظهار بیشترین فرایض و [[حلالها]] و حرامهاست؛ زیرا پس از نزول این آیه، [[آیات]] متعددی دیگر مانند [[آیه ربا]]، [[آیه کلاله]] و... نازل شده است؛ بنابراین، مراد از آیه کامل شدن معظم دین [و نه [[تمام دین]]] است. [[ابن جریر طبری]] در [[تأیید]] این قول مینویسد: | ||
{{عربی|و لا يدفع ذو علم أن الوحي لم ينقطع عن رسول الله{{صل}} - إلى أن [[قبض]] بل كان الوحي قبل وفاته أكثر ما كان تتابعاً}}<ref>طبری، جامع البیان، ج۶، ص۷۹. </ref>؛ «هیچ دانشمندی این گزاره را رد نمیکند که [[وحی]] همواره تا پایان [[عمر]] [[پیامبر خدا]]{{صل}} ادامه داشت، بلکه وحیهای پی در پی پیش از [[وفات]] [[حضرت]]، بیش از زمانهای دیگر بوده است». | {{عربی|و لا يدفع ذو علم أن الوحي لم ينقطع عن رسول الله {{صل}} - إلى أن [[قبض]] بل كان الوحي قبل وفاته أكثر ما كان تتابعاً}}<ref>طبری، جامع البیان، ج۶، ص۷۹. </ref>؛ «هیچ دانشمندی این گزاره را رد نمیکند که [[وحی]] همواره تا پایان [[عمر]] [[پیامبر خدا]] {{صل}} ادامه داشت، بلکه وحیهای پی در پی پیش از [[وفات]] [[حضرت]]، بیش از زمانهای دیگر بوده است». | ||
این قول را به [[جمهور]] [[اهل سنت]] نسبت دادهاند<ref>ابن عطیه، المحرر الوجیز، ج۲، ص۱۵۴.</ref>. برخی نیز مانند [[زمخشری]] و [[بیضاوی]] کوشیدهاند به نوعی بین دو قول اول را جمع کنند؛ آنان میگویند: | این قول را به [[جمهور]] [[اهل سنت]] نسبت دادهاند<ref>ابن عطیه، المحرر الوجیز، ج۲، ص۱۵۴.</ref>. برخی نیز مانند [[زمخشری]] و [[بیضاوی]] کوشیدهاند به نوعی بین دو قول اول را جمع کنند؛ آنان میگویند: | ||
خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
== نقد دیگاه [[اهل سنت]] == | == نقد دیگاه [[اهل سنت]] == | ||
اگر مراد از «[[یأس]] از [[دین]]»، این است که [[مشرکان قریش]] از [[تسلط]] و [[غلبه]] بر دین [[مسلمانان]] [[مأیوس]] شدند، این امر [[روز فتح مکه]] [[سال]] هشتم رخ داد نه [[روز عرفه]] در [[سال دهم هجری]]، و اگر مراد، [[ناامیدی]] [[مشرکان]] [[عرب]] [نه تنها [[مشرکان قریش]] از این معناست، این مطلب نیز که در هنگام [[نزول]] [[سوره]] [[برائت]] در سال نهم بوده است، و اگر مراد، [[نا امیدی]] همه [[کفار]] اعم از [[یهود]]، [[نصارا]]، [[مجوس]] و کفار دیگر است که مقتضای اطلاق جمله {{متن قرآن|الَّذِينَ كَفَرُوا}} میباشد – همانگونه که جمعی مانند [[ابن عطیه اندلسی]] احتمال دادهاند- این نیز درست نیست؛ زیرا آنها هنوز از غلبه بر مسلمانان [[ناامید]] نبودند! زیرا در آن [[روز]] [[اسلام]] قوت و [[شوکت]] و غلبهای در خارج [[جزیرة العرب]] پیدا نکرده بود. | اگر مراد از «[[یأس]] از [[دین]]»، این است که [[مشرکان قریش]] از [[تسلط]] و [[غلبه]] بر دین [[مسلمانان]] [[مأیوس]] شدند، این امر [[روز فتح مکه]] [[سال]] هشتم رخ داد نه [[روز عرفه]] در [[سال دهم هجری]]، و اگر مراد، [[ناامیدی]] [[مشرکان]] [[عرب]] [نه تنها [[مشرکان قریش]] از این معناست، این مطلب نیز که در هنگام [[نزول]] [[سوره]] [[برائت]] در سال نهم بوده است، و اگر مراد، [[نا امیدی]] همه [[کفار]] اعم از [[یهود]]، [[نصارا]]، [[مجوس]] و کفار دیگر است که مقتضای اطلاق جمله {{متن قرآن|الَّذِينَ كَفَرُوا}} میباشد – همانگونه که جمعی مانند [[ابن عطیه اندلسی]] احتمال دادهاند- این نیز درست نیست؛ زیرا آنها هنوز از غلبه بر مسلمانان [[ناامید]] نبودند! زیرا در آن [[روز]] [[اسلام]] قوت و [[شوکت]] و غلبهای در خارج [[جزیرة العرب]] پیدا نکرده بود. | ||
حاصل آنکه درباره روز عرفه - روز نهم ذی [[الحجة]] سال دهم هجری- باید از جهت دیگری نیز [[تأمل]] کنیم و آن این است که این روز چه [[شأن]] و مزیتی دارد که با {{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي}} مناسب است؟ ممکن است گفته شود: مراد از [[تکمیل دین]]، اکمال امر [[حج]] است که [[پیغمبر]]{{صل}} شخصاً در آن حج شرکت داشت و به [[مردم]] عملاً [[اعمال]] حج را - به ضمیمه گفتن -[[تعلیم]] میفرمود. | حاصل آنکه درباره روز عرفه - روز نهم ذی [[الحجة]] سال دهم هجری- باید از جهت دیگری نیز [[تأمل]] کنیم و آن این است که این روز چه [[شأن]] و مزیتی دارد که با {{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي}} مناسب است؟ ممکن است گفته شود: مراد از [[تکمیل دین]]، اکمال امر [[حج]] است که [[پیغمبر]] {{صل}} شخصاً در آن حج شرکت داشت و به [[مردم]] عملاً [[اعمال]] حج را - به ضمیمه گفتن -[[تعلیم]] میفرمود. | ||
اشکال این دیدگاه این است که تنها تعلیم [[مناسک حج]] به مردم - با توجه به اینکه قبلاً به آنان دستور «[[حج تمتع]]» را داده بود و مدتی نگذشت که این حج مهجور و متروک شد و با توجه به اینکه قبل از انجام [[حجة الوداع]]، [[ارکان دین]] یعنی [[نماز]]، [[روزه]]، حج، [[زکاة]]، [[جهاد]] و [[واجبات]] دیگر [[تشریع]] شده بود- صحیح نیست [[اکمال دین]] نامیده شود. | اشکال این دیدگاه این است که تنها تعلیم [[مناسک حج]] به مردم - با توجه به اینکه قبلاً به آنان دستور «[[حج تمتع]]» را داده بود و مدتی نگذشت که این حج مهجور و متروک شد و با توجه به اینکه قبل از انجام [[حجة الوداع]]، [[ارکان دین]] یعنی [[نماز]]، [[روزه]]، حج، [[زکاة]]، [[جهاد]] و [[واجبات]] دیگر [[تشریع]] شده بود- صحیح نیست [[اکمال دین]] نامیده شود. | ||
چگونه صحیح است که تعلیم یکی از اجزای واجبات دین، تکمیل خود آن [[واجب]] نامیده شود تا چه رسد به اینکه تعلیم یکی از واجبات دین، تکمیل مجموع دین باشد؟ | چگونه صحیح است که تعلیم یکی از اجزای واجبات دین، تکمیل خود آن [[واجب]] نامیده شود تا چه رسد به اینکه تعلیم یکی از واجبات دین، تکمیل مجموع دین باشد؟ | ||
افزون بر آن، این احتمال موجب آن میشود رابطه فقره اول یعنی {{متن قرآن|الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا}}، از این فقره {{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ}} قطع شود. نا [[امید]] شدن [[کفار]] از [[دین]] ربطی به [[إکمال دین]] با [[تعلیم]] [[حج تمتع]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} به [[مردم]]، ندارد؟! | افزون بر آن، این احتمال موجب آن میشود رابطه فقره اول یعنی {{متن قرآن|الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا}}، از این فقره {{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ}} قطع شود. نا [[امید]] شدن [[کفار]] از [[دین]] ربطی به [[إکمال دین]] با [[تعلیم]] [[حج تمتع]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} به [[مردم]]، ندارد؟! | ||
ممکن است گفته شود مراد از به [[کمال رساندن]] دین، بر اثر نازل شدن بقایای [[حلال و حرام]] در این [[روز]] ([[عرفه]]) در [[سوره مائده]] باشد؛ زیرا دیگر بعد از این [[سوره]]، [[حلال]] و حرامی باقی نماند و به واسطه کامل کردن دین، [[نومیدی]] بر دلهای کفار مسلط و آثار آن بر چهرههاشان نیز هویدا شده بود. | ممکن است گفته شود مراد از به [[کمال رساندن]] دین، بر اثر نازل شدن بقایای [[حلال و حرام]] در این [[روز]] ([[عرفه]]) در [[سوره مائده]] باشد؛ زیرا دیگر بعد از این [[سوره]]، [[حلال]] و حرامی باقی نماند و به واسطه کامل کردن دین، [[نومیدی]] بر دلهای کفار مسلط و آثار آن بر چهرههاشان نیز هویدا شده بود. | ||
لیکن بر اساس این فرض، لازم است کفاری را که در [[آیه]] با {{متن قرآن|الَّذِينَ كَفَرُوا}} از آنها تعبیر شده، بشناسیم و بفهمیم که اینان چه کسانی بودند؟ | لیکن بر اساس این فرض، لازم است کفاری را که در [[آیه]] با {{متن قرآن|الَّذِينَ كَفَرُوا}} از آنها تعبیر شده، بشناسیم و بفهمیم که اینان چه کسانی بودند؟ | ||
خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
باز باید در باب مسئله بسته شدن باب [[تشریع]] با [[نزول]] سوره مائده در [[روز عرفه]] درنگ کنیم؛ زیرا [[روایات]] زیادی که تعدادشان کم نیست، درباره نزول [[احکام]] و فرایضی بعد از روز عرفه، به ما رسیده؛ مانند احکامی که در [[آیه کلاله]]<ref>نساء، ۱۷۶.</ref> و [[آیات]] [[ربا]]<ref>بقره، ۲۷۵ - ۲۷۸</ref> نازل شده است<ref>ر. ک: زرکشی، البرهان، ج۱، ص۲۰۹.</ref>. | باز باید در باب مسئله بسته شدن باب [[تشریع]] با [[نزول]] سوره مائده در [[روز عرفه]] درنگ کنیم؛ زیرا [[روایات]] زیادی که تعدادشان کم نیست، درباره نزول [[احکام]] و فرایضی بعد از روز عرفه، به ما رسیده؛ مانند احکامی که در [[آیه کلاله]]<ref>نساء، ۱۷۶.</ref> و [[آیات]] [[ربا]]<ref>بقره، ۲۷۵ - ۲۷۸</ref> نازل شده است<ref>ر. ک: زرکشی، البرهان، ج۱، ص۲۰۹.</ref>. | ||
حتی از [[عمر]] [[روایت]] شده که در ضمن خطبهای که ایراد کرد، گفت: «آخرین آیهای که از [[قرآن]] نازل شد، [[آیه ربا]] بود و [[پیامبر]]{{صل}} [[وفات]] یافت و این آیه را برای ما بیان نکرد، پس آنچه شما را به [[شک]] میاندازد، رها کنید و دنبال چیزهایی بروید که شما را دچار [[شک]] نکند»<ref>طبری، جامع البیان، ج۲، ص۱۱۴.</ref>. [[بخاری]] نیز در صحیح خود از [[ابن عباس]] [[روایت]] کرده که گفت: آخرین آیهای که بر [[پیامبر]]{{صل}} نازل شد، [[آیه ربا]]<ref>ر. ک: بخاری، صحیح بخاری (مع فتح الباری)، ج۸، ص۲۰۵، ح۴۵۴۴ و نیز، ر. ک: طبری، جامع البیان، ج۳، ص۱۱۴.</ref> بود، و به نقل از [[براء بن عازب]] میگوید: «آخرین [[آیه]]، [[آیه کلاله]] بوده است»<ref>بخاری، صحیح بخاری (مع فتح الباری)، ج۸، ص۲۶۷، ح۴۶۰۵.</ref>. [[روایات]] دیگری نیز در این زمینه وجود دارد<ref>ر. ک: زرکشی، البرهان، ج۱، ص۲۰۹-۲۱۰.</ref>. | حتی از [[عمر]] [[روایت]] شده که در ضمن خطبهای که ایراد کرد، گفت: «آخرین آیهای که از [[قرآن]] نازل شد، [[آیه ربا]] بود و [[پیامبر]] {{صل}} [[وفات]] یافت و این آیه را برای ما بیان نکرد، پس آنچه شما را به [[شک]] میاندازد، رها کنید و دنبال چیزهایی بروید که شما را دچار [[شک]] نکند»<ref>طبری، جامع البیان، ج۲، ص۱۱۴.</ref>. [[بخاری]] نیز در صحیح خود از [[ابن عباس]] [[روایت]] کرده که گفت: آخرین آیهای که بر [[پیامبر]] {{صل}} نازل شد، [[آیه ربا]]<ref>ر. ک: بخاری، صحیح بخاری (مع فتح الباری)، ج۸، ص۲۰۵، ح۴۵۴۴ و نیز، ر. ک: طبری، جامع البیان، ج۳، ص۱۱۴.</ref> بود، و به نقل از [[براء بن عازب]] میگوید: «آخرین [[آیه]]، [[آیه کلاله]] بوده است»<ref>بخاری، صحیح بخاری (مع فتح الباری)، ج۸، ص۲۶۷، ح۴۶۰۵.</ref>. [[روایات]] دیگری نیز در این زمینه وجود دارد<ref>ر. ک: زرکشی، البرهان، ج۱، ص۲۰۹-۲۱۰.</ref>. | ||
باز اگر گفته شود: مراد از [[اکمال دین]]، این است که [[بیت الله الحرام]]، برای [[مسلمانان]] [[خالص]] و [[پاکیزه]] شد و [[مشرکان]]، پراکنده و مستأصل شدند، به طوری که مسلمانان بدون اختلاط با مشرکان، [[حج]] به جا میآوردند. | باز اگر گفته شود: مراد از [[اکمال دین]]، این است که [[بیت الله الحرام]]، برای [[مسلمانان]] [[خالص]] و [[پاکیزه]] شد و [[مشرکان]]، پراکنده و مستأصل شدند، به طوری که مسلمانان بدون اختلاط با مشرکان، [[حج]] به جا میآوردند. | ||
خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
میافزاییم، [[خداوند متعال]] [[احکام]] زیادی را در خلال ایام بسیاری بیان کرده است. هماکنون این [[حکم]]، در این [[روز]] به خصوص دارای چه مزیت مخصوصی است که [[خدا]] بیان این حکم یا بیان تفصیلی آن را اکمال دین و [[اتمام نعمت]] نامیده است؟ | میافزاییم، [[خداوند متعال]] [[احکام]] زیادی را در خلال ایام بسیاری بیان کرده است. هماکنون این [[حکم]]، در این [[روز]] به خصوص دارای چه مزیت مخصوصی است که [[خدا]] بیان این حکم یا بیان تفصیلی آن را اکمال دین و [[اتمام نعمت]] نامیده است؟ | ||
باز ممکن است گفته شود مراد از اکمال دین این است که با بسته شدن باب تشریع بعد از این آیه که محرمات طعام را به تفصیل بیان داشته، [[دین کامل]] شده است. | باز ممکن است گفته شود مراد از اکمال دین این است که با بسته شدن باب تشریع بعد از این آیه که محرمات طعام را به تفصیل بیان داشته، [[دین کامل]] شده است. | ||
در این صورت، احکامی که در فاصله بین [[نزول]] [[سوره مائده]] و [[رحلت پیغمبر]]{{صل}} نازل شده چه میشوند؟ بلکه، سایر احکامی که بعد از این [[آیه]] در سوره مائده نازل شده چیست؟ و افزون بر همه اینها، معنی {{متن قرآن|وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا}} چیست؟ زیرا در این صورت تقدیر آیه این است: {{عربی|اليوم رضيت}}؛ یعنی امروز [[رضایت]] دادم که [[اسلام]] [[دین]] شما باشد. آن [[روز]] چه خصوصیتی دارد که اختصاصاً [[خدای سبحان]] در همان روز اسلام را پسندید که دین [[مردم]] باشد؟ گذشته از همه اینها، اکثر اشکالات یا تمام آنها که بر وجوه گذشته وارد بود بیان آن گذشت، بر این وجه نیز وارد است<ref>برای توضیح بیشتر، ر. ک: طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۱۶۷-۱۸۲؛ و مکارم شیرازی، آیات ولایت در قرآن، ص۵۵ - ۶۸، مرکز المصطفی، «آیات الغدیر»، ص۲۶۸-۲۸۴.</ref><ref>[[فتحالله نجارزادگان|نجارزادگان، فتحالله]]، [[بررسی تطبیقی تفسیر آیات ولایت (کتاب)|بررسی تطبیقی تفسیر آیات ولایت]]، ص ۳۶۵.</ref> | در این صورت، احکامی که در فاصله بین [[نزول]] [[سوره مائده]] و [[رحلت پیغمبر]] {{صل}} نازل شده چه میشوند؟ بلکه، سایر احکامی که بعد از این [[آیه]] در سوره مائده نازل شده چیست؟ و افزون بر همه اینها، معنی {{متن قرآن|وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا}} چیست؟ زیرا در این صورت تقدیر آیه این است: {{عربی|اليوم رضيت}}؛ یعنی امروز [[رضایت]] دادم که [[اسلام]] [[دین]] شما باشد. آن [[روز]] چه خصوصیتی دارد که اختصاصاً [[خدای سبحان]] در همان روز اسلام را پسندید که دین [[مردم]] باشد؟ گذشته از همه اینها، اکثر اشکالات یا تمام آنها که بر وجوه گذشته وارد بود بیان آن گذشت، بر این وجه نیز وارد است<ref>برای توضیح بیشتر، ر. ک: طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۱۶۷-۱۸۲؛ و مکارم شیرازی، آیات ولایت در قرآن، ص۵۵ - ۶۸، مرکز المصطفی، «آیات الغدیر»، ص۲۶۸-۲۸۴.</ref><ref>[[فتحالله نجارزادگان|نجارزادگان، فتحالله]]، [[بررسی تطبیقی تفسیر آیات ولایت (کتاب)|بررسی تطبیقی تفسیر آیات ولایت]]، ص ۳۶۵.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == |