پرش به محتوا

ابوبکر بن ابی‌قحافه در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
خط ۶: خط ۶:
}}
}}
== مقدمه ==
== مقدمه ==
[[ابوبکر]]، [[فرزند]] [[ابوقحافه عثمان]] و مادرش [[ام‌الخیر سلمی]]، هر دو از طریق جدّ پنجمشان با [[پیامبر]] نسبت داشتند. [[ابوبکر]] بنابر برخی [[روایات]]، دو سال و چند ماه پس از [[واقعه عام‌الفیل]] در [[مکه]] به‌دنیا آمد. نام وی در دوران پیش از [[اسلام]] [[عبدالکعبة]] بود و پس از [[اسلام]] [[پیامبر]] وی را [[عبدالله]] خواند. [[القاب]] دیگر او را [[عتیق]]، [[صدیق]] و [[فاروق]] نوشته‌اند. علمای [[شیعه]] تعلق [[لقب]] [[صدیق]] و [[فاروق]] را به [[ابوبکر]] مردود می‌شمارند و با استناد به منابع [[اهل سنت]] این [[القاب]] را از [[القاب امام علی]]{{ع}} می‌دانند.
[[ابوبکر]]، [[فرزند]] [[ابوقحافه عثمان]] و مادرش [[ام‌الخیر سلمی]]، هر دو از طریق جدّ پنجمشان با [[پیامبر]] نسبت داشتند. [[ابوبکر]] بنابر برخی [[روایات]]، دو سال و چند ماه پس از [[واقعه عام‌الفیل]] در [[مکه]] به‌دنیا آمد. نام وی در دوران پیش از [[اسلام]] [[عبدالکعبة]] بود و پس از [[اسلام]] [[پیامبر]] وی را [[عبدالله]] خواند. [[القاب]] دیگر او را [[عتیق]]، [[صدیق]] و [[فاروق]] نوشته‌اند. علمای [[شیعه]] تعلق [[لقب]] [[صدیق]] و [[فاروق]] را به [[ابوبکر]] مردود می‌شمارند و با استناد به منابع [[اهل سنت]] این [[القاب]] را از [[القاب امام علی]] {{ع}} می‌دانند.


[[ابوبکر]] از [[جوانی]] به شغل بازرگانی (بزازی) اشتغال داشت و مردی توانگر بود. وی در زمره نخستین کسانی است که [[اسلام]] آوردند. برجسته‌ترین حادثه زندگی [[ابوبکر]] در [[مکه]]، [[همراهی]] او با [[پیامبر]]{{صل}} در [[هجرت]] به [[مدینه]] (اول [[ربیع]] الاول سال اول هجری، سال چهاردهم پس از [[بعثت]]) و پنهان شدن در [[غار ثور]] است. در شب چهارم ربیع الاول [[پیامبر]]{{صل}} همراه با [[ابوبکر]] از [[غار ثور]]، آهنگ یثرب کردند و روز [[دوشنبه]] دوازدهم ربیع الاول وارد یثرب ([[مدینه]]) شدند. [[ابوبکر]] پس از آن در بیشتر اوقات همراه [[پیامبر]] بود. [[عایشه]] یکی از [[همسران]] [[پیامبر]] نیز دختر [[ابوبکر]] است<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۷۹- ۸۰.</ref>.
[[ابوبکر]] از [[جوانی]] به شغل بازرگانی (بزازی) اشتغال داشت و مردی توانگر بود. وی در زمره نخستین کسانی است که [[اسلام]] آوردند. برجسته‌ترین حادثه زندگی [[ابوبکر]] در [[مکه]]، [[همراهی]] او با [[پیامبر]] {{صل}} در [[هجرت]] به [[مدینه]] (اول [[ربیع]] الاول سال اول هجری، سال چهاردهم پس از [[بعثت]]) و پنهان شدن در [[غار ثور]] است. در شب چهارم ربیع الاول [[پیامبر]] {{صل}} همراه با [[ابوبکر]] از [[غار ثور]]، آهنگ یثرب کردند و روز [[دوشنبه]] دوازدهم ربیع الاول وارد یثرب ([[مدینه]]) شدند. [[ابوبکر]] پس از آن در بیشتر اوقات همراه [[پیامبر]] بود. [[عایشه]] یکی از [[همسران]] [[پیامبر]] نیز دختر [[ابوبکر]] است<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۷۹- ۸۰.</ref>.


== [[ابوبکر]] پس از [[رحلت پیامبر]] ==
== [[ابوبکر]] پس از [[رحلت پیامبر]] ==
[[پیامبر]]{{صل}} روز ۲۸ صفر سال یازدهم هجری [[رحلت]] کرد. سابقه [[ابوبکر]] هر چند پیش از [[رحلت پیامبر اکرم]] سابقه‌ای به‌نسبت خوب است، اما پس از [[رحلت پیامبر]] به واسطه او، امر [[خلافت]] که [[حق]] مسلم [[امام علی]]{{ع}} بود، از [[جایگاه]] اصلی‌اش خارج شد. بنابر قول مشهور، [[ابوبکر]] هنگام خبر [[رحلت پیامبر]] در منطقه سنح بوده است. حضور [[ابوبکر]] در [[مسجد]] و پیوستن او به‌همراه [[عمر]] و [[ابوعبیده جراح]] به اجتماع [[انصار]] در [[سقیفه]] بنی‌ساعده، همراه با [[زمینه‌سازی]] [[عمر]]، در نهایت سبب شد که [[ابوبکر]] دو روز بعد از [[رحلت پیامبر اکرم]]{{صل}} ـ در حالی که [[امام علی]]{{ع}} و دیگر بزرگان [[بنی‌هاشم]] مشغول مراسم تدفین [[پیامبر]] بودند ـ بر کرسی [[خلافت]] بنشیند، تصدّی کرسی [[خلافت]] [[مسلمین]] [[ابوبکر]] در شرایطی پیش آمد که حدود ۲ ماه پیش در [[جریان غدیر]] [[خم]]، [[پیامبر اکرم]]{{صل}} به‌طور رسمی در مقابل دیدگان جمع کثیری از حاجیان<ref>اقوال مختلف تعداد جمعیت حاضر در روز غدیر خم را از حداقل ۷۰ هزار تا ۱۲۰ هزار نفر ذکر کرده‌اند.</ref> [[علی]]{{ع}} را به‌عنوان [[جانشین]] خود [[انتخاب]] و به [[مردم]] معرفی کرده بود. [[حدیث]] [[متواتر]] {{متن حدیث|مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ، فَهذا عَلِىٌّ مَوْلاهُ. أَللّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ، وَ عادِ مَنْ عاداهُ}} که در منابع [[اهل سنت]] نیز از اعتبار و [[تواتر]] برخوردار است، دلیلی بر این مدعاست. از این‌رو [[شیعیان]] از این مسئله با عنوان [[غصب خلافت]] یاد می‌کنند و معتقدند [[پیامبر اکرم]]، [[امام علی]]{{ع}} را به‌عنوان [[خلیفه]] و [[جانشین]] خود در امر [[امامت]] برگزید. یک روز بعد از [[ماجرای سقیفه]] بیشتر [[مردم]] با [[ابوبکر]] [[بیعت]] کردند، اما در این میان برخی از بزرگان [[اصحاب]] چون [[ابوذر غفاری]]، [[سلمان فارسی]]، [[عباس بن عبدالمطلب]]، [[مقداد بن عمرو]] و... از [[بیعت]] با وی خودداری کردند. [[امام علی]]{{ع}} بنابر [[روایات]] مشهور از [[بیعت با ابوبکر]] با وجود اعمال فشار و [[خشونت]] بر وی و [[خانواده]] و یارانش تا چهل روز یا ۷۵ روز و در بعضی اقوال تا [[وفات حضرت فاطمه]]{{س}} ـ یعنی شش ماه بعد ـ امتناع کرد. سرانجام [[امام علی]]{{ع}} به‌دلیل مشاهده گسترش شدید [[ارتداد]]، [[طغیان]] قبایل و [[ظهور]] [[مدعیان پیامبری]] در [[جزیرة العرب]] و ایجاد خطر [[فتنه]] و [[فساد]] در [[جامعه]] [[مسلمین]]، اوضاع را نابسامان دید و برای حفظ جامعه نوپای [[مسلمین]] تن به [[بیعت]] داد<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۸۰- ۸۱.</ref>.
[[پیامبر]] {{صل}} روز ۲۸ صفر سال یازدهم هجری [[رحلت]] کرد. سابقه [[ابوبکر]] هر چند پیش از [[رحلت پیامبر اکرم]] سابقه‌ای به‌نسبت خوب است، اما پس از [[رحلت پیامبر]] به واسطه او، امر [[خلافت]] که [[حق]] مسلم [[امام علی]] {{ع}} بود، از [[جایگاه]] اصلی‌اش خارج شد. بنابر قول مشهور، [[ابوبکر]] هنگام خبر [[رحلت پیامبر]] در منطقه سنح بوده است. حضور [[ابوبکر]] در [[مسجد]] و پیوستن او به‌همراه [[عمر]] و [[ابوعبیده جراح]] به اجتماع [[انصار]] در [[سقیفه]] بنی‌ساعده، همراه با [[زمینه‌سازی]] [[عمر]]، در نهایت سبب شد که [[ابوبکر]] دو روز بعد از [[رحلت پیامبر اکرم]] {{صل}} ـ در حالی که [[امام علی]] {{ع}} و دیگر بزرگان [[بنی‌هاشم]] مشغول مراسم تدفین [[پیامبر]] بودند ـ بر کرسی [[خلافت]] بنشیند، تصدّی کرسی [[خلافت]] [[مسلمین]] [[ابوبکر]] در شرایطی پیش آمد که حدود ۲ ماه پیش در [[جریان غدیر]] [[خم]]، [[پیامبر اکرم]] {{صل}} به‌طور رسمی در مقابل دیدگان جمع کثیری از حاجیان<ref>اقوال مختلف تعداد جمعیت حاضر در روز غدیر خم را از حداقل ۷۰ هزار تا ۱۲۰ هزار نفر ذکر کرده‌اند.</ref> [[علی]] {{ع}} را به‌عنوان [[جانشین]] خود [[انتخاب]] و به [[مردم]] معرفی کرده بود. [[حدیث]] [[متواتر]] {{متن حدیث|مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ، فَهذا عَلِىٌّ مَوْلاهُ. أَللّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ، وَ عادِ مَنْ عاداهُ}} که در منابع [[اهل سنت]] نیز از اعتبار و [[تواتر]] برخوردار است، دلیلی بر این مدعاست. از این‌رو [[شیعیان]] از این مسئله با عنوان [[غصب خلافت]] یاد می‌کنند و معتقدند [[پیامبر اکرم]]، [[امام علی]] {{ع}} را به‌عنوان [[خلیفه]] و [[جانشین]] خود در امر [[امامت]] برگزید. یک روز بعد از [[ماجرای سقیفه]] بیشتر [[مردم]] با [[ابوبکر]] [[بیعت]] کردند، اما در این میان برخی از بزرگان [[اصحاب]] چون [[ابوذر غفاری]]، [[سلمان فارسی]]، [[عباس بن عبدالمطلب]]، [[مقداد بن عمرو]] و... از [[بیعت]] با وی خودداری کردند. [[امام علی]] {{ع}} بنابر [[روایات]] مشهور از [[بیعت با ابوبکر]] با وجود اعمال فشار و [[خشونت]] بر وی و [[خانواده]] و یارانش تا چهل روز یا ۷۵ روز و در بعضی اقوال تا [[وفات حضرت فاطمه]] {{س}} ـ یعنی شش ماه بعد ـ امتناع کرد. سرانجام [[امام علی]] {{ع}} به‌دلیل مشاهده گسترش شدید [[ارتداد]]، [[طغیان]] قبایل و [[ظهور]] [[مدعیان پیامبری]] در [[جزیرة العرب]] و ایجاد خطر [[فتنه]] و [[فساد]] در [[جامعه]] [[مسلمین]]، اوضاع را نابسامان دید و برای حفظ جامعه نوپای [[مسلمین]] تن به [[بیعت]] داد<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۸۰- ۸۱.</ref>.


== [[انتقاد]] [[امام علی]] از [[ابوبکر]] ==
== [[انتقاد]] [[امام علی]] از [[ابوبکر]] ==
انتقاد از ابوبکر به صورت خاص در [[خطبه]] معروف «[[شقشقیه]]» آمده است، خطبه‌ای که مشتمل بر [[شکایت]] در مورد [[خلافت]] و [[صبر]] [[امام]] در برابر از دست رفتن آن و سپس [[بیعت مردم]] با او است.
انتقاد از ابوبکر به صورت خاص در [[خطبه]] معروف «[[شقشقیه]]» آمده است، خطبه‌ای که مشتمل بر [[شکایت]] در مورد [[خلافت]] و [[صبر]] [[امام]] در برابر از دست رفتن آن و سپس [[بیعت مردم]] با او است.


[[امام]]{{ع}} می‌فرماید: "به [[خدا]] [[سوگند]] [[پسر ابوقحافه]] (ابوبکر) ردای خلافت را بر تن کرد، در حالی که خوب می‌دانست، من در گردش [[حکومت اسلامی]] همچون محور سنگ‌های آسیابم (که بدون آن [[آسیا]] نمی‌چرخد. (او می‌دانست) سیل‌ها و چشمه‌های ([[علم]] و [[فضیلت]]) از دامن کوهسار وجودم جاری است و مرغان (دور پرواز‌ اندیشه‌ها) به [[افکار]] بلند من راه نتوانند یافت! پس من ردای خلافت را رها ساختم و دامن خود را از آن پیچیدم (و کنار گرفتم) در حالی که در این‌اندیشه فرورفته بودم که: با دست تنها (با بی‌یاوری) به پاخیزم (و [[حق]] خود و [[مردم]] را بگیرم) و یا در این محیط پر [[خفقان]] و ظلمتی که پدید آورده‌اند صبر کنم؟ محیطی که: [[پیران]] را فرسوده، [[جوانان]] را پیر و مردان با [[ایمان]] را تا واپسین دم [[زندگی]] به [[رنج]] وامی دارد. سرانجام دیدم [[بردباری]] و صبر بر [[عقل]] و [[خرد]] نزدیکتر است؛ لذا شکیبائی ورزیدم ولی به کسی میماندم که: خاشاک چشمش را پر کرده و استخوان راه گلویش را گرفته، با چشم خود می‌‌دیدم. میراثم را به [[غارت]] می‌برند)<ref>{{متن حدیث|أَمَا وَ اَللَّهِ لَقَدْ تَقَمَّصَهَا اِبْنُ أَبِي قُحَافَةَ وَ إِنَّهُ لَيَعْلَمُ أَنَّ مَحَلِّي مِنْهَا مَحَلُّ اَلْقُطْبِ مِنَ اَلرَّحَى يَنْحَدِرُ عَنِّي اَلسَّيْلُ وَ لاَ يَرْقَى إِلَيَّ اَلطَّيْرُ وَ لَكِنْ سَدَلْتُ دُونَهَا ثَوْباً وَ طَوَيْتُ عَنْهَا كَشْحاً وَ طَفِقْتُ أَرْتَئِي مِنْ أَنْ أَصُولَ بِيَدٍ جَذَّاءَ أَوْ أَصْبِرَ عَلَى طَخْيَةٍ عَمْيَاءَ ترضع [يَشِيبُ] فِيهَا اَلصَّغِيرُ وَ يُذَبُّ فِيهَا اَلْكَبِيرُ وَ يَكْدَحُ فِيهَا مُؤْمِنٌ حَتَّى يَلْقَى رَبَّهُ فَرَأَيْتُ اَلصَّبْرَ عَلَى هَاتَيْنِ أَحْجَى فَصَبَرْتُ وَ فِي اَلْعَيْنِ قَذًى وَ فِي اَلْحَلْقِ شَجًا مِنْ أَنْ أَرَى تُرَاثِي نَهْباً}}؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱، ص۱۵۱؛ نهج البلاغه، خطبه شماره ۳.</ref>.
[[امام]] {{ع}} می‌فرماید: "به [[خدا]] [[سوگند]] [[پسر ابوقحافه]] (ابوبکر) ردای خلافت را بر تن کرد، در حالی که خوب می‌دانست، من در گردش [[حکومت اسلامی]] همچون محور سنگ‌های آسیابم (که بدون آن [[آسیا]] نمی‌چرخد. (او می‌دانست) سیل‌ها و چشمه‌های ([[علم]] و [[فضیلت]]) از دامن کوهسار وجودم جاری است و مرغان (دور پرواز‌ اندیشه‌ها) به [[افکار]] بلند من راه نتوانند یافت! پس من ردای خلافت را رها ساختم و دامن خود را از آن پیچیدم (و کنار گرفتم) در حالی که در این‌اندیشه فرورفته بودم که: با دست تنها (با بی‌یاوری) به پاخیزم (و [[حق]] خود و [[مردم]] را بگیرم) و یا در این محیط پر [[خفقان]] و ظلمتی که پدید آورده‌اند صبر کنم؟ محیطی که: [[پیران]] را فرسوده، [[جوانان]] را پیر و مردان با [[ایمان]] را تا واپسین دم [[زندگی]] به [[رنج]] وامی دارد. سرانجام دیدم [[بردباری]] و صبر بر [[عقل]] و [[خرد]] نزدیکتر است؛ لذا شکیبائی ورزیدم ولی به کسی میماندم که: خاشاک چشمش را پر کرده و استخوان راه گلویش را گرفته، با چشم خود می‌‌دیدم. میراثم را به [[غارت]] می‌برند)<ref>{{متن حدیث|أَمَا وَ اَللَّهِ لَقَدْ تَقَمَّصَهَا اِبْنُ أَبِي قُحَافَةَ وَ إِنَّهُ لَيَعْلَمُ أَنَّ مَحَلِّي مِنْهَا مَحَلُّ اَلْقُطْبِ مِنَ اَلرَّحَى يَنْحَدِرُ عَنِّي اَلسَّيْلُ وَ لاَ يَرْقَى إِلَيَّ اَلطَّيْرُ وَ لَكِنْ سَدَلْتُ دُونَهَا ثَوْباً وَ طَوَيْتُ عَنْهَا كَشْحاً وَ طَفِقْتُ أَرْتَئِي مِنْ أَنْ أَصُولَ بِيَدٍ جَذَّاءَ أَوْ أَصْبِرَ عَلَى طَخْيَةٍ عَمْيَاءَ ترضع [يَشِيبُ] فِيهَا اَلصَّغِيرُ وَ يُذَبُّ فِيهَا اَلْكَبِيرُ وَ يَكْدَحُ فِيهَا مُؤْمِنٌ حَتَّى يَلْقَى رَبَّهُ فَرَأَيْتُ اَلصَّبْرَ عَلَى هَاتَيْنِ أَحْجَى فَصَبَرْتُ وَ فِي اَلْعَيْنِ قَذًى وَ فِي اَلْحَلْقِ شَجًا مِنْ أَنْ أَرَى تُرَاثِي نَهْباً}}؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱، ص۱۵۱؛ نهج البلاغه، خطبه شماره ۳.</ref>.


تا اینکه اولی به راه خود رفت (و [[مرگ]] دامنش را گرفت) بعد از خودش [[خلافت]] را به پسر خطاب سپرد... شگفتا! او که در [[حیات]] خود، از [[مردم]] میخواست عذرش را بپذیرند (با وجود من) وی را از خلافت معذور دارند، خود هنگام مرگ عروس خلافت را برای دیگری [[عقد]] بست او چه عجیب هر دو از خلافت به نوبت بهره‌گیری کردند"<ref>{{متن حدیث|حَتَّى مَضَى الْأَوَّلُ لِسَبِيلِهِ فَأَدْلَى بِهَا إِلَى فُلَانٍ بَعْدَهُ ـ ثُمَّ تَمَثَّلَ بِقَوْلِ الْأَعْشَى:
تا اینکه اولی به راه خود رفت (و [[مرگ]] دامنش را گرفت) بعد از خودش [[خلافت]] را به پسر خطاب سپرد... شگفتا! او که در [[حیات]] خود، از [[مردم]] میخواست عذرش را بپذیرند (با وجود من) وی را از خلافت معذور دارند، خود هنگام مرگ عروس خلافت را برای دیگری [[عقد]] بست او چه عجیب هر دو از خلافت به نوبت بهره‌گیری کردند"<ref>{{متن حدیث|حَتَّى مَضَى الْأَوَّلُ لِسَبِيلِهِ فَأَدْلَى بِهَا إِلَى فُلَانٍ بَعْدَهُ ـ ثُمَّ تَمَثَّلَ بِقَوْلِ الْأَعْشَى:
خط ۲۷: خط ۲۷:
[[انتقاد]] از [[ابوبکر]] که به صورت خاص در [[خطبه شقشقیه]] آمده است در دو جمله خلاصه شده است: اول اینکه او به خوبی می‌دانست من به خلافت از او شایسته‌ترم و خلافت جامه‌ای است که تنها بر اندام من راست می‌آید او با اینکه این را می‌دانست چرا دست بر چنین اقدامی زد؟!
[[انتقاد]] از [[ابوبکر]] که به صورت خاص در [[خطبه شقشقیه]] آمده است در دو جمله خلاصه شده است: اول اینکه او به خوبی می‌دانست من به خلافت از او شایسته‌ترم و خلافت جامه‌ای است که تنها بر اندام من راست می‌آید او با اینکه این را می‌دانست چرا دست بر چنین اقدامی زد؟!


منظور این است که ابوبکر توجه به جنبه‌های [[علمی]] و [[فضائل علی]]{{ع}} را دارد و بارها چنانکه [[عایشه]]، [[ابن عباس]] و [[عمر]] شنیده‌اند او نیز شنیده است که [[پیامبر]] فرمود: "[[داناترین]] امتم بعد از من [[علی بن ابی طالب]] است"<ref>{{متن حدیث|اَعلُم اُمتّي مِن بعدي عليُّ بنُ ابي‌ِطالب}}؛ خوارزمی، المناقب، ص۴۹؛ مقتل الحسین، ج۱، ص۴۳؛ متقی، کنزالعمال، ج۶، ص۱۵۳.</ref>، "داناترین فرد [[امت]] من به [[قضاوت]]، علی است"<ref>{{متن حدیث|أقضي أُمّتي عِليٌّ}}؛ البغوی، مصابیح السنة، ج۲۰، ص۲۷۷؛ الریاض النضرة، ج۲، ص۱۹۸؛ مناقب الخوارزمی، ص۵۰؛ فتح الباری، ج۸، ص۱۳۶.</ref>.
منظور این است که ابوبکر توجه به جنبه‌های [[علمی]] و [[فضائل علی]] {{ع}} را دارد و بارها چنانکه [[عایشه]]، [[ابن عباس]] و [[عمر]] شنیده‌اند او نیز شنیده است که [[پیامبر]] فرمود: "[[داناترین]] امتم بعد از من [[علی بن ابی طالب]] است"<ref>{{متن حدیث|اَعلُم اُمتّي مِن بعدي عليُّ بنُ ابي‌ِطالب}}؛ خوارزمی، المناقب، ص۴۹؛ مقتل الحسین، ج۱، ص۴۳؛ متقی، کنزالعمال، ج۶، ص۱۵۳.</ref>، "داناترین فرد [[امت]] من به [[قضاوت]]، علی است"<ref>{{متن حدیث|أقضي أُمّتي عِليٌّ}}؛ البغوی، مصابیح السنة، ج۲۰، ص۲۷۷؛ الریاض النضرة، ج۲، ص۱۹۸؛ مناقب الخوارزمی، ص۵۰؛ فتح الباری، ج۸، ص۱۳۶.</ref>.


و ابن عباس (حبرامت) می‌‌گفت: "[[علم پیامبر]] از [[علم]] [[خدای تعالی]] است و علم علی{{ع}} از علم پیامبر می‌باشد و علم من و علم [[صحابه]] در مقابل علم علی مانند قطره آبی در هفت دریاست"<ref>{{عربی|عِلْمِ النَّبِيِّ مِنْ عِلْمِ اللَّهِ وَ عِلْمِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ مِنَ عِلْمَ النَّبِيِّ وَ عِلْمِي مِنْ عِلْمِ عَلِيُّ وَ ما عِلْمِي وَ عَلِمَ الصَّحَابَةِ فِي عَلِيِّ الَّا كقطره بَحْرٍ فِي سَبْعَةُ أَبْحُرٍ}}؛ سلیمان قندوزی، ینابیع المودة، ص۷۰.</ref>.
و ابن عباس (حبرامت) می‌‌گفت: "[[علم پیامبر]] از [[علم]] [[خدای تعالی]] است و علم علی {{ع}} از علم پیامبر می‌باشد و علم من و علم [[صحابه]] در مقابل علم علی مانند قطره آبی در هفت دریاست"<ref>{{عربی|عِلْمِ النَّبِيِّ مِنْ عِلْمِ اللَّهِ وَ عِلْمِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ مِنَ عِلْمَ النَّبِيِّ وَ عِلْمِي مِنْ عِلْمِ عَلِيُّ وَ ما عِلْمِي وَ عَلِمَ الصَّحَابَةِ فِي عَلِيِّ الَّا كقطره بَحْرٍ فِي سَبْعَةُ أَبْحُرٍ}}؛ سلیمان قندوزی، ینابیع المودة، ص۷۰.</ref>.


[[امام]] با جمله {{متن حدیث|يَنْحَدِرُ عَنِّي اَلسَّيْلُ}} اشاره می‌کند به اینکه [[علوم]] و [[فضائل]] از او سرچشمه می‌گیرد و [[دانشمندان]] بزرگ به این [[حقیقت]] اعتراف دارند؛ از جمله [[ابن ابی الحدید]] می‌نویسد: "تمام [[علوم اسلامی]] به علی بازگشت می‌کند: اما [[علم عقاید]]: معتزلی‌ها که بزرگ‌ترین آنها «[[واصل بن عطاء]]» است [[شاگرد]] «[[ابن هاشم]]» فرزند [[محمد حنفیه]] است که او از پدرش علی{{ع}} آموخته و اشعری‌ها به «[[ابوالحسن اشعری]]» منسوبند که شاگرد [[ابوعلی جبائی]] بوده که او خود از سران [[معتزله]] است و اما [[علم فقه]]: تمام [[فقهای اسلامی]] ریزه [[خوار]] خوان علی{{ع}} هستند؛ زیرا [[ابوحنیفه]] از [[امام صادق]] [[کسب علم]] کرده و علم او به علی{{ع}} منتهی می‌شود و انتساب [[علوم]] [[شیعه]] به علی{{ع}} بسیار روشن است «[[شافعی]]» شاگرد «[[محمد بن الحسن]]» بود که او شاگردی ابوحنیفه کرده «[[احمد بن حنبل]]» نیز از شافعی آموخته، «مالک» هم شاگرد «[[ربیعه]]» است و «ربیعه» شاگرد «[[عکرمه]]» و او شاگرد «[[عبدالله بن عباس]]» است، [[ابن عباس]] هم شاگرد ملازم [[امام]] بوده است، بازگشت [[فقه شیعه]] به او واضحتر از آن است که گفته شود زیرا شیعه آنچه دارد از [[ائمه]] دارد که همه آنها علوم خود را از علی{{ع}} گرفته‌اند و او از [[پیامبر]]{{صل}} و اما [[تفسیر]] که می‌دانیم [[مفسران]] [[اسلامی]] غالباً از ابن عباس نقل می‌کنند و او شاگرد و ملازم دائمی امام بوده است و اما [[ادبیات]] همه می‌دانند که اصول آن را [[علی بن ابیطالب]] به «[[ابوالاسود دئلی]]» آموخته است"<ref>شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱، ص۱۷-۲۰.</ref>.
[[امام]] با جمله {{متن حدیث|يَنْحَدِرُ عَنِّي اَلسَّيْلُ}} اشاره می‌کند به اینکه [[علوم]] و [[فضائل]] از او سرچشمه می‌گیرد و [[دانشمندان]] بزرگ به این [[حقیقت]] اعتراف دارند؛ از جمله [[ابن ابی الحدید]] می‌نویسد: "تمام [[علوم اسلامی]] به علی بازگشت می‌کند: اما [[علم عقاید]]: معتزلی‌ها که بزرگ‌ترین آنها «[[واصل بن عطاء]]» است [[شاگرد]] «[[ابن هاشم]]» فرزند [[محمد حنفیه]] است که او از پدرش علی {{ع}} آموخته و اشعری‌ها به «[[ابوالحسن اشعری]]» منسوبند که شاگرد [[ابوعلی جبائی]] بوده که او خود از سران [[معتزله]] است و اما [[علم فقه]]: تمام [[فقهای اسلامی]] ریزه [[خوار]] خوان علی {{ع}} هستند؛ زیرا [[ابوحنیفه]] از [[امام صادق]] [[کسب علم]] کرده و علم او به علی {{ع}} منتهی می‌شود و انتساب [[علوم]] [[شیعه]] به علی {{ع}} بسیار روشن است «[[شافعی]]» شاگرد «[[محمد بن الحسن]]» بود که او شاگردی ابوحنیفه کرده «[[احمد بن حنبل]]» نیز از شافعی آموخته، «مالک» هم شاگرد «[[ربیعه]]» است و «ربیعه» شاگرد «[[عکرمه]]» و او شاگرد «[[عبدالله بن عباس]]» است، [[ابن عباس]] هم شاگرد ملازم [[امام]] بوده است، بازگشت [[فقه شیعه]] به او واضحتر از آن است که گفته شود زیرا شیعه آنچه دارد از [[ائمه]] دارد که همه آنها علوم خود را از علی {{ع}} گرفته‌اند و او از [[پیامبر]] {{صل}} و اما [[تفسیر]] که می‌دانیم [[مفسران]] [[اسلامی]] غالباً از ابن عباس نقل می‌کنند و او شاگرد و ملازم دائمی امام بوده است و اما [[ادبیات]] همه می‌دانند که اصول آن را [[علی بن ابیطالب]] به «[[ابوالاسود دئلی]]» آموخته است"<ref>شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱، ص۱۷-۲۰.</ref>.


امام در این فراز از سخنانش هم به مسئله وارثت و [[وصایت]] و [[حق]] مسلم خود اشاره می‌کند و صریحاً می‌فرماید: {{متن حدیث|أَرَى تُرَاثِي نَهْباً}}، [[حق]] موروثی خود را می‌‌دیدم که [[غارت]] برده می‌شود و هم از مسأله [[لیاقت]] و [[شایستگی]] خود سخن به میان می‌آورد و به این وسیله به غیر [[شرعی]] بودن [[خلافت ابوبکر]] اشاره می‌کند زیرا بر حسب [[موازین شرعی]] سزاوار نیست کسی [[خلیفه]] [[امت اسلامی]] باشد مگر اینکه [[داناترین]] آنها به کتاب و [[سنت پیامبر]] باشد؛ چنانکه در [[خطبه]] دیگر راجع به «سزاوارترین کس برای [[خلافت]]» می‌فرماید: {{متن حدیث|أَيُّهَا اَلنَّاسُ إِنَّ أَحَقَّ اَلنَّاسِ بِهَذَا اَلْأَمْرِ أَقْوَاهُمْ عَلَيْهِ وَ أَعْلَمُهُمْ بِأَمْرِ اَللَّهِ فِيهِ}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۷۳.</ref>.
امام در این فراز از سخنانش هم به مسئله وارثت و [[وصایت]] و [[حق]] مسلم خود اشاره می‌کند و صریحاً می‌فرماید: {{متن حدیث|أَرَى تُرَاثِي نَهْباً}}، [[حق]] موروثی خود را می‌‌دیدم که [[غارت]] برده می‌شود و هم از مسأله [[لیاقت]] و [[شایستگی]] خود سخن به میان می‌آورد و به این وسیله به غیر [[شرعی]] بودن [[خلافت ابوبکر]] اشاره می‌کند زیرا بر حسب [[موازین شرعی]] سزاوار نیست کسی [[خلیفه]] [[امت اسلامی]] باشد مگر اینکه [[داناترین]] آنها به کتاب و [[سنت پیامبر]] باشد؛ چنانکه در [[خطبه]] دیگر راجع به «سزاوارترین کس برای [[خلافت]]» می‌فرماید: {{متن حدیث|أَيُّهَا اَلنَّاسُ إِنَّ أَحَقَّ اَلنَّاسِ بِهَذَا اَلْأَمْرِ أَقْوَاهُمْ عَلَيْهِ وَ أَعْلَمُهُمْ بِأَمْرِ اَللَّهِ فِيهِ}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۷۳.</ref>.
خط ۳۷: خط ۳۷:
دوم این است که چرا [[ابوبکر]] [[خلیفه]] پس از خود را تعیین کرد، به خصوص اینکه او در [[زمان]] خلافت خود یک نوبت از [[مردم]] خواست که قرار [[بیعت]] را اقاله کنند و او را از نظر تعهدی که از این جهت بر عهده آمده [[آزاد]] گذارند، کسی که در [[شایستگی]] خود برای این کار تردید می‌کند و از مردم تقاضا می‌نماید استعفایش را بپذیرند چگونه است که خلیفه پس از خود را تعیین می‌کند. شگفتا که ابوبکر از مردم می‌خواهد که در زمان حیاتش او را از [[تصدی]] خلافت معاف بدارند و در همان حال زمینه را برای دیگری بعد از وفاتش آماده می‌سازد.
دوم این است که چرا [[ابوبکر]] [[خلیفه]] پس از خود را تعیین کرد، به خصوص اینکه او در [[زمان]] خلافت خود یک نوبت از [[مردم]] خواست که قرار [[بیعت]] را اقاله کنند و او را از نظر تعهدی که از این جهت بر عهده آمده [[آزاد]] گذارند، کسی که در [[شایستگی]] خود برای این کار تردید می‌کند و از مردم تقاضا می‌نماید استعفایش را بپذیرند چگونه است که خلیفه پس از خود را تعیین می‌کند. شگفتا که ابوبکر از مردم می‌خواهد که در زمان حیاتش او را از [[تصدی]] خلافت معاف بدارند و در همان حال زمینه را برای دیگری بعد از وفاتش آماده می‌سازد.


پس از این بیان، علی{{ع}} شدیدترین تعبیراتش را درباره [[دو خلیفه]] بکار می‌برد و می‌فرماید: {{متن حدیث| لِشَدِّ مَا تَشَطَّرَا ضَرْعَيْهَا}} با هم به قوت و شدت پستان خلافت را دوشیدند، [[ابن ابی الحدید]] درباره استقاله (استعفاء) ابوبکر می‌گوید جمله به دو صورت از ابوبکر نقل شده که در دوره خلافت بر [[منبر]] گفته است، برخی به این صورت نقل کرده‌اند: {{عربی|"وُلِّيتُكُمْ وَ لَسْتُ بِخَيْرِكُمْ"}} یعنی خلافت بر عهده من گذاشته شد در حالی که [[بهترین]] شما نیستم. اما بسیاری نقل کرده‌اند که گفته است: {{عربی|"أَقِيلُونِي فَلَسْتُ بِخَيْرِكُمْ"}} یعنی مرا معاف بدارید که من بهترین شما نیستم. جمله [[نهج البلاغه]] [[تأیید]] می‌کند که جمله ابوبکر به صورت دوم اداء شده است<ref>شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱، ص۱۶۹؛ نهج البلاغه عبده، ص۴۰.</ref>.
پس از این بیان، علی {{ع}} شدیدترین تعبیراتش را درباره [[دو خلیفه]] بکار می‌برد و می‌فرماید: {{متن حدیث| لِشَدِّ مَا تَشَطَّرَا ضَرْعَيْهَا}} با هم به قوت و شدت پستان خلافت را دوشیدند، [[ابن ابی الحدید]] درباره استقاله (استعفاء) ابوبکر می‌گوید جمله به دو صورت از ابوبکر نقل شده که در دوره خلافت بر [[منبر]] گفته است، برخی به این صورت نقل کرده‌اند: {{عربی|"وُلِّيتُكُمْ وَ لَسْتُ بِخَيْرِكُمْ"}} یعنی خلافت بر عهده من گذاشته شد در حالی که [[بهترین]] شما نیستم. اما بسیاری نقل کرده‌اند که گفته است: {{عربی|"أَقِيلُونِي فَلَسْتُ بِخَيْرِكُمْ"}} یعنی مرا معاف بدارید که من بهترین شما نیستم. جمله [[نهج البلاغه]] [[تأیید]] می‌کند که جمله ابوبکر به صورت دوم اداء شده است<ref>شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱، ص۱۶۹؛ نهج البلاغه عبده، ص۴۰.</ref>.


می‌گویند: از کلمه {{عربی|"فَأَدْلَى بِهَا"}} استفاده می‌شود که جنبه [[رشوه]] در آن است این ماده در [[قرآن]] [[آیه]] {{متن قرآن|وَتُدْلُوا بِهَا إِلَى الْحُكَّامِ لِتَأْكُلُوا فَرِيقًا مِنْ أَمْوَالِ النَّاسِ بِالْإِثْمِ}}<ref>«و دارایی‌های همدیگر را میان خود به نادرستی مخورید و آنها را (با رشوه) به سوی داوران سرازیر نکنید تا بخشی از دارایی‌های مردم را آگاهانه به حرام بخورید» سوره بقره، آیه ۱۸۸.</ref>. در مورد رشوه به کار رفته است.
می‌گویند: از کلمه {{عربی|"فَأَدْلَى بِهَا"}} استفاده می‌شود که جنبه [[رشوه]] در آن است این ماده در [[قرآن]] [[آیه]] {{متن قرآن|وَتُدْلُوا بِهَا إِلَى الْحُكَّامِ لِتَأْكُلُوا فَرِيقًا مِنْ أَمْوَالِ النَّاسِ بِالْإِثْمِ}}<ref>«و دارایی‌های همدیگر را میان خود به نادرستی مخورید و آنها را (با رشوه) به سوی داوران سرازیر نکنید تا بخشی از دارایی‌های مردم را آگاهانه به حرام بخورید» سوره بقره، آیه ۱۸۸.</ref>. در مورد رشوه به کار رفته است.
خط ۴۳: خط ۴۳:
و این سؤال پیش می‌آید که عمر برای [[ابوبکر]] چه کرده بود تا [[خلافت]] را به عنوان [[رشوه]] و [[پاداش]] به او بسپارد؟
و این سؤال پیش می‌آید که عمر برای [[ابوبکر]] چه کرده بود تا [[خلافت]] را به عنوان [[رشوه]] و [[پاداش]] به او بسپارد؟


پاسخ آن را می‌‌توان از جملاتی که [[ابن ابی الحدید]] نوشته، فهمید او می‌نویسد: «عمر همان کسی است که پایه‌های [[خلافت ابوبکر]] را محکم کرد و [[مخالفین]] او را هم [[شکست]]، او بود که [[شمشیر]] [[زبیر]] را هنگامی که از نیام بیرون آمده بود (و می‌گفت خلافت باید به اهلش برسد) [[شکست]] و به سینه [[مقداد]] کوبید، [[سعد بن عباده]] را در [[سقیفه]] زیر لگد گرفت، و گفت: سعد را بکشید [[خداوند]] او را بکشد! بینی حباب بن منذر را له کرد، همو بود که هاشمیانی را که در [[خانه فاطمه]]{{ع}} [[پناهنده]] شده بودند [[تهدید]] کرد و آنان را از [[خانه]] خارج ساخت و اگر او نبود کار ابوبکر و امور او رو به راه نمی‌گردید<ref>{{عربی|"و عمر هو الذی شید بیعه ابی بکر و رقم المخالفین فیها فکسر سیف الزبیر لماجرده و دفع فی صدر المقداد و وطی فی السقیفه سعد بن عباده و قال: اقتلوا سعدا، قتل الله سعدا و حطم انف الحباب بن المنذر الذی قال یوم السقیفه: انا جذیلها المحکک و غذیقها المرجب. و توعد من لجاء الی دار فاطمه علیهاالسلام من الهاشمین و اخرجهم منها و لولاه لم یثبت لابی بکر امر، و لا قامت له قائم"}}؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱، ص۱۷۴.</ref><ref>[[داوود الهامی|الهامی، داوود]]، [[صحابه از دیدگاه نهج البلاغه (کتاب)|صحابه از دیدگاه نهج البلاغه]]، ص۵۶-۶۲.</ref>
پاسخ آن را می‌‌توان از جملاتی که [[ابن ابی الحدید]] نوشته، فهمید او می‌نویسد: «عمر همان کسی است که پایه‌های [[خلافت ابوبکر]] را محکم کرد و [[مخالفین]] او را هم [[شکست]]، او بود که [[شمشیر]] [[زبیر]] را هنگامی که از نیام بیرون آمده بود (و می‌گفت خلافت باید به اهلش برسد) [[شکست]] و به سینه [[مقداد]] کوبید، [[سعد بن عباده]] را در [[سقیفه]] زیر لگد گرفت، و گفت: سعد را بکشید [[خداوند]] او را بکشد! بینی حباب بن منذر را له کرد، همو بود که هاشمیانی را که در [[خانه فاطمه]] {{ع}} [[پناهنده]] شده بودند [[تهدید]] کرد و آنان را از [[خانه]] خارج ساخت و اگر او نبود کار ابوبکر و امور او رو به راه نمی‌گردید<ref>{{عربی|"و عمر هو الذی شید بیعه ابی بکر و رقم المخالفین فیها فکسر سیف الزبیر لماجرده و دفع فی صدر المقداد و وطی فی السقیفه سعد بن عباده و قال: اقتلوا سعدا، قتل الله سعدا و حطم انف الحباب بن المنذر الذی قال یوم السقیفه: انا جذیلها المحکک و غذیقها المرجب. و توعد من لجاء الی دار فاطمه علیهاالسلام من الهاشمین و اخرجهم منها و لولاه لم یثبت لابی بکر امر، و لا قامت له قائم"}}؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱، ص۱۷۴.</ref><ref>[[داوود الهامی|الهامی، داوود]]، [[صحابه از دیدگاه نهج البلاغه (کتاب)|صحابه از دیدگاه نهج البلاغه]]، ص۵۶-۶۲.</ref>


== نقد نظریه شوری ==
== نقد نظریه شوری ==
خط ۵۶: خط ۵۶:
وقتی از [[نوشتن]] فارغ شد گروهی از [[اصحاب]] از جمله: [[طلحه]] بر او وارد شدند و گفتند: تو فردا به پروردگارت چه می‌گوئی که یک [[آدم]] [[خشن]] و تندخو را بر ما مسلط می‌کنی، کسی که [[مردم]] از او متنفر و قلب‌ها از او دورند؟ ابوبکر پاسخ داد: مرا درست بنشانید ـ او قبلاً دراز کشیده بود ـ پس او را نشاندند به طلحه گفت: آیا تو مرا از خدا می‌ترسانی؟ اگر فردا خداوند از من باز خواست کرد، به او می‌گویم: [[بهترین]] آفریدگانت را بر آنها مسلط کردم<ref>شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱، ص۱۶۳-۱۶۵.</ref>.
وقتی از [[نوشتن]] فارغ شد گروهی از [[اصحاب]] از جمله: [[طلحه]] بر او وارد شدند و گفتند: تو فردا به پروردگارت چه می‌گوئی که یک [[آدم]] [[خشن]] و تندخو را بر ما مسلط می‌کنی، کسی که [[مردم]] از او متنفر و قلب‌ها از او دورند؟ ابوبکر پاسخ داد: مرا درست بنشانید ـ او قبلاً دراز کشیده بود ـ پس او را نشاندند به طلحه گفت: آیا تو مرا از خدا می‌ترسانی؟ اگر فردا خداوند از من باز خواست کرد، به او می‌گویم: [[بهترین]] آفریدگانت را بر آنها مسلط کردم<ref>شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱، ص۱۶۳-۱۶۵.</ref>.


بدین ترتیب [[مورخان]] [[اتفاق نظر]] دارند در اینکه [[ابوبکر]]، بدون [[مشورت]] [[اصحاب]]، عمر را [[جانشین]] خود قرار داد و هرگز اصحاب از [[خلافت عمر]] [[راضی]] نبودند بلکه ابوبکر، عمر را به [[زور]] بر آنها مسلط نمود و نتیجه آن همین شد که [[امام علی]]{{ع}} قبلا از آن خبر داده بود، آن روزی که [[عمر بن خطاب]] بر او فشار آورد که با ابوبکر [[بیعت]] کند، حضرت به او فرمود: "شیری به دوش که قسمتی از آن به خودت می‌رسد و امروز در کار او فشار آور تا فردا کار را به تو واگذار کند"<ref>{{متن حدیث|احلب حَلْباً لَكَ شَطْرَهُ، وَ اللَّهِ مَا حِرْصِكَ عَلَى إِمَارَتِهِ الْيَوْمَ إِلَّا ليؤثرك غَداً}}؛ الامامة و السیاسة، ج۱، ص۱۸.</ref> و این درست همان سخنی بود که یکی از اصحاب به عمر بن خطاب گفت: آن وقت که عمر [[وصیت]] [[خلافت]] را به او نشان داد، به او گفت: در کتاب چه نوشته است، ای [[ابوحفص]]؟ گفت: نمی‌دانم ولی من نخستین کسی هستم که میشنوم و [[اطاعت]] می‌کنم، آن مرد گفت: ولیکن من به [[خدا]] قسم می‌‌دانم که در آن چه نوشته است؟ تو در آن سال او را [[امیر]] کردی و امروز او تو را امیر کرده است<ref>{{عربی|"لكني والله ادري ما فيه، امرته عام اول و امرك العام"}}؛ الامامة و السیاسة، ج۱، ص۲۵.</ref>.
بدین ترتیب [[مورخان]] [[اتفاق نظر]] دارند در اینکه [[ابوبکر]]، بدون [[مشورت]] [[اصحاب]]، عمر را [[جانشین]] خود قرار داد و هرگز اصحاب از [[خلافت عمر]] [[راضی]] نبودند بلکه ابوبکر، عمر را به [[زور]] بر آنها مسلط نمود و نتیجه آن همین شد که [[امام علی]] {{ع}} قبلا از آن خبر داده بود، آن روزی که [[عمر بن خطاب]] بر او فشار آورد که با ابوبکر [[بیعت]] کند، حضرت به او فرمود: "شیری به دوش که قسمتی از آن به خودت می‌رسد و امروز در کار او فشار آور تا فردا کار را به تو واگذار کند"<ref>{{متن حدیث|احلب حَلْباً لَكَ شَطْرَهُ، وَ اللَّهِ مَا حِرْصِكَ عَلَى إِمَارَتِهِ الْيَوْمَ إِلَّا ليؤثرك غَداً}}؛ الامامة و السیاسة، ج۱، ص۱۸.</ref> و این درست همان سخنی بود که یکی از اصحاب به عمر بن خطاب گفت: آن وقت که عمر [[وصیت]] [[خلافت]] را به او نشان داد، به او گفت: در کتاب چه نوشته است، ای [[ابوحفص]]؟ گفت: نمی‌دانم ولی من نخستین کسی هستم که میشنوم و [[اطاعت]] می‌کنم، آن مرد گفت: ولیکن من به [[خدا]] قسم می‌‌دانم که در آن چه نوشته است؟ تو در آن سال او را [[امیر]] کردی و امروز او تو را امیر کرده است<ref>{{عربی|"لكني والله ادري ما فيه، امرته عام اول و امرك العام"}}؛ الامامة و السیاسة، ج۱، ص۲۵.</ref>.


بدین ترتیب برای ما کاملاً روشن می‌شود که [[نظریه]] «[[شوری]]» که [[اهل سنت]] پیوسته از آن دم می‌زنند، نزد ابوبکر و عمر هیچ اعتباری ندارد و ابوبکر نخستین کسی بود که این اصل را [[لغو]] و از بین برد و راه را برای [[حکام]] [[بنی امیه]] گشود تا [[خلافت اسلامی]] را به [[پادشاهی]] تبدیل کنند و [[فرزندان]]، [[سلطنت]] را از [[پدران]] خود به [[ارث]] ببرند و [[بنی عباس]] نیز بر همین عنوان گذراندند و فرضیه «شوری» در عالم [[تسنن]] هرگز محقق نشده و نمی‌شود. غرض ابوبکر، پیش از مرگش از کارهایش در ایام [[زندگی]]، اظهار [[ندامت]] و [[پشیمانی]] می‌کرد.
بدین ترتیب برای ما کاملاً روشن می‌شود که [[نظریه]] «[[شوری]]» که [[اهل سنت]] پیوسته از آن دم می‌زنند، نزد ابوبکر و عمر هیچ اعتباری ندارد و ابوبکر نخستین کسی بود که این اصل را [[لغو]] و از بین برد و راه را برای [[حکام]] [[بنی امیه]] گشود تا [[خلافت اسلامی]] را به [[پادشاهی]] تبدیل کنند و [[فرزندان]]، [[سلطنت]] را از [[پدران]] خود به [[ارث]] ببرند و [[بنی عباس]] نیز بر همین عنوان گذراندند و فرضیه «شوری» در عالم [[تسنن]] هرگز محقق نشده و نمی‌شود. غرض ابوبکر، پیش از مرگش از کارهایش در ایام [[زندگی]]، اظهار [[ندامت]] و [[پشیمانی]] می‌کرد.
خط ۶۲: خط ۶۲:
[[ابن قتیبه]] در «[[تاریخ الخلفاء (کتاب)|تاریخ الخلفاء]]» نقل کرده است که [[ابوبکر]] می‌‌گفت: «آری، به [[خدا]] قسم، تاسف نمی‌خورم جز بر سه کاری که انجام دادم و ای کاش انجام نمی‌دادم، ای کاش [[خانه علی]] را رها میکردم و در روایتی: ای کاش به [[خانه فاطمه]] کاری نداشتم هر چند [[اعلان]] [[جنگ]] علیه من می‌کردند و ای کاش در [[روز سقیفه]]، روی دست یکی از آن دو نفر [[ابوعبیده]] یا عمر می‌زدم که او [[امیر]] می‌‌شد و من وزیرش می‌شدم و ای کاش روزی که ذوالفجاءه [[سلمی]] را به [[اسارت]] گرفتند و نزد من آوردند او را می‌کشتم یا [[آزاد]] می‌کردم ولی او را با [[آتش]] نمی‌سوزاندم»<ref>{{عربی|اجل والله انی لا آسی الا علی ثلاث فعلتهن لیتنی کنت ترکتهن، فلیتنی ترکت [[بیت]] علی و فی روایه فوددت انی لم اکشف بیت فاطمه عن شی ء و ان کانوا قد اعلنوا علی الحرب و لیتنی یوم سقیفه بنی ساعده کنت ضربت علی یداحد الرجلین ابی عبیده او عمر فکان هو الامیر و کنت انا الوزیر، و لیتنی حین اتیت ذی الفجاءه السلمی اسیرا انی قتلته ذبیحا او اطلقته نجیحا و لم اکن احرقته بالنار}}؛ عقد الفرید، ج۴، ص۲۶۸؛ تاریخ طبری، ج۳، ص۴۳۰؛ مروج الذهب، ج۲، ص۳۰۳.</ref>
[[ابن قتیبه]] در «[[تاریخ الخلفاء (کتاب)|تاریخ الخلفاء]]» نقل کرده است که [[ابوبکر]] می‌‌گفت: «آری، به [[خدا]] قسم، تاسف نمی‌خورم جز بر سه کاری که انجام دادم و ای کاش انجام نمی‌دادم، ای کاش [[خانه علی]] را رها میکردم و در روایتی: ای کاش به [[خانه فاطمه]] کاری نداشتم هر چند [[اعلان]] [[جنگ]] علیه من می‌کردند و ای کاش در [[روز سقیفه]]، روی دست یکی از آن دو نفر [[ابوعبیده]] یا عمر می‌زدم که او [[امیر]] می‌‌شد و من وزیرش می‌شدم و ای کاش روزی که ذوالفجاءه [[سلمی]] را به [[اسارت]] گرفتند و نزد من آوردند او را می‌کشتم یا [[آزاد]] می‌کردم ولی او را با [[آتش]] نمی‌سوزاندم»<ref>{{عربی|اجل والله انی لا آسی الا علی ثلاث فعلتهن لیتنی کنت ترکتهن، فلیتنی ترکت [[بیت]] علی و فی روایه فوددت انی لم اکشف بیت فاطمه عن شی ء و ان کانوا قد اعلنوا علی الحرب و لیتنی یوم سقیفه بنی ساعده کنت ضربت علی یداحد الرجلین ابی عبیده او عمر فکان هو الامیر و کنت انا الوزیر، و لیتنی حین اتیت ذی الفجاءه السلمی اسیرا انی قتلته ذبیحا او اطلقته نجیحا و لم اکن احرقته بالنار}}؛ عقد الفرید، ج۴، ص۲۶۸؛ تاریخ طبری، ج۳، ص۴۳۰؛ مروج الذهب، ج۲، ص۳۰۳.</ref>


خلاصه انتقادات [[امام]]{{ع}} از ابوبکر احساساتی و متعصبانه نیست و تحلیلی و منطقی است و مبتنی بر خصوصیات [[روحی]] و [[اخلاقی]] او می‌باشد و از همین جاست که [[ارزش]] درجه واقع‌بینی [[امام]] به عنوان انتقادکننده روشن می‌گردد<ref>[[داوود الهامی|الهامی، داوود]]، [[صحابه از دیدگاه نهج البلاغه (کتاب)|صحابه از دیدگاه نهج البلاغه]]، ص۵۶-۶۲.</ref>.
خلاصه انتقادات [[امام]] {{ع}} از ابوبکر احساساتی و متعصبانه نیست و تحلیلی و منطقی است و مبتنی بر خصوصیات [[روحی]] و [[اخلاقی]] او می‌باشد و از همین جاست که [[ارزش]] درجه واقع‌بینی [[امام]] به عنوان انتقادکننده روشن می‌گردد<ref>[[داوود الهامی|الهامی، داوود]]، [[صحابه از دیدگاه نهج البلاغه (کتاب)|صحابه از دیدگاه نهج البلاغه]]، ص۵۶-۶۲.</ref>.


== فرجام ابوبکر ==
== فرجام ابوبکر ==
۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش