افترا در فقه اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

}}

[[تهمت]] از ریشه «[[وهم]]» می‏‌باشد که «واو» آن به «تا» تبدیل شده و از آن به معنای نخست به مناسبت در باب‌هایی نظیر [[طهارت]]، [[صلات]]، [[جهاد]]، [[تجارت]]، اجاره، [[نکاح]]، [[قضاء]] و [[قصاص]] سخن رفته است.

بدون دلیل، [[گمان]] بد بردن به [[مؤمن]] و جاری ساختن آثار آن بر او [[حرام]] و <ref>وسائل الشیعة، ج۱۲، ص:۳۰۲</ref> بلکه از [[گناهان کبیره]] به شمار آمده است. <ref>جواهر الکلام، ج۴۱، ص:۵۹؛ رسائل الشیهد الثانی، ص:۲۹۳</ref> وارد شدن در جا یا کاری که زمینه [[بدگمانی]] دیگران به شخص را فراهم می‏‌کند، [[کراهت]] دارد. <ref>وسائل الشیعة، ص:۳۶</ref>

هریک از امور زیر می‏تواند سبب تهمت گردد: بی‌‏مبالاتی در امر [[دین]]، [[دشمنی]]، [[دوستی]]، [[خویشاوندی]] و جز آنها از [[اعمال]] و افعالی که [[انسان]] را در معرض تهمت قرار می‏‌دهد.

متّهم نبودن [[شاهد]] از شرایط پذیرش [[شهادت]] او است و مراد از آن مطلق تهمت نیست، بلکه منظور تهمت خاص است و آن تهمتی است که منشأ آن جلب [[منفعت]] برای شاهد یا دفع ضرر از او باشد. دشمنی [[دنیوی]] ـ و نه [[دینی]] ـ نیز بنابر قول مشهور از اسباب تهمت به شمار رفته و موجب عدم پذیرش شهادت متّهم به این تهمت است <ref>جواهر الکلام، ج۴۱، ص:۶۰ ـ ۷۲</ref>.

ضامن کردن [[اجیر]] در غیر صورت [[تهمت]] [[مکروه]] است. در کلمات [[فقها]] برای این عبارت چند [[تفسیر]] ذکر شده از جمله:

برای [[مرد]] [[مستحب]] است در صورت [[تصمیم]] بر [[ازدواج موقّت]] با زنی که متّهم است (احتمال شوهردار بودنش داده می‏‌شود) از حال او تفحّص کند. <ref>جواهر الکلام، ج۳۰، ص:۱۵۸.</ref>

ثبوت قسامه مبتنی بر وجود [[شبهه]] و تهمت در پرتو علائم و قرائن موجود است و با ارتفاع تهمت، موضوع قسامه منتفی است.<ref>جواهر الکلام، ج۴۲، ص:۲۳۲.</ref><ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۲، صفحه ۶۷۲-۶۷۴.</ref>

بهتان: نسبت [[دروغین]] و ناروا به کسی دادن.

در نسبت بین بهتان و [[غیبت]] [[اختلاف]] است. برخی برآنند که نسبت میان آن دو تباین است؛ بدین معنا که غیبت عبارت است از [[بدگویی]] پشت سر کسی به صفتی که در او وجود دارد امّا بهتان بدگویی از شخص به صفتی است که در او وجود ندارد؛ خواه در حضور وی باشد یا در غیاب او. ولی برخی دیگر، نسبت را عموم و خصوص من وجه می‏دانند؛ بدین بیان که غیبت، بدگویی پشت سر شخص است، خواه آن [[بدی]] در او باشد یا نباشد. در این [[تفسیر]]، غیبت شامل بهتان به شخص در غیاب وی نیز می‏‌شود و [[احکام]] غیبت همچون [[وجوب]] حلالیت‌ طلبیدن بر آن بار می‏‌گردد.<ref>مصباح الفقاهة، ج۱، ص:۳۲۶ ـ ۳۲۷، ۳۳۹، ۳۶۴؛ المکاسب‏ المحرمة (امام ‏خمینی)، ج۱، ص:۳۸۹</ref>.

بهتان، [[حرام]] بلکه [[حرمت]] آن از غیبت به معنای نخست شدیدتر است. <ref>الأقطاب الفقهیة، ص:۱۰۰؛ جواهر الکلام، ج۴۱، ص:۵۹</ref> بهتان به [[خداوند]] از [[گناهان کبیره]] می‏‌باشد. <ref>جواهر الکلام، ج۱۳، ص:۳۱۱</ref> [[فتوا]] <ref>رسائل المحقق الکرکی، ج۱، ص:۱۶۹ ـ ۱۷۰</ref> و [[قضاوت]] بدون [[علم]] <ref>کتاب القضاء (گلپایگانی)، ج۱، ص:۱۶۱</ref> و [[بدعت در دین]] <ref>الروضة البهیة، ج۱، ص:۵۸۱</ref> از مصادیق بهتان و [[افترا]] به خداوند شمرده شده است. برخی، بهتان زدن به مخالف و [[اهل بدعت]] را جایز دانسته‌‏اند. <ref>کتاب المکاسب، ج۲، ص:۱۱۸ ـ ۱۱۹؛ الدرّ المنضود (گلپایگانی)، ج۲، ص:۱۴۸</ref>

# '''ثبوت [[تعزیر]]:''' افترا بر [[مؤمن]] ـ در موردی که موضوع [[افترا]] حدآور نباشد ـ و نیز افترا بر [[اهل ذمّه]] موجب ثبوت [[تعزیر]] است <ref>جواهرالکلام، ج۴۱، ص:۴۱۶؛ الدرّ المنضود (گلپایگانی)، ج۲، ص:۱۴۰ ـ ۱۴۲.</ref>

== منابع ==