اهل بیت پیامبر خاتم در معارف دعا و زیارات: تفاوت میان نسخه‌ها

| مداخل مرتبط = [[اهل بیت در لغت]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در قرآن]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در حدیث]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در نهج البلاغه]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در کلام اسلامی]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در تاریخ اسلامی]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در فقه سیاسی]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در معارف و سیره نبوی]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در معارف و سیره حسینی]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در معارف و سیره رضوی]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در معارف دعا و زیارات]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در معارف و سیره سجادی]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در عرفان اسلامی]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]

== مقدمه ==

کلمه “اهل‌بیت” در سه [[آیه قرآن]] آمده است: نخست در خطاب [[فرشتگان]] به [[همسر]] [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} <ref>{{متن قرآن|قَالُوا أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ رَحْمَتُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَجِيدٌ}} «گفتند: آیا از کار خداوند در شگفتی با آنکه بخشایش خداوند و برکات او ارزانی شما خاندان (رسالت) است؟ بی‌گمان او ستوده‌ای ارجمند است» سوره هود، آیه ۷۳.</ref>؛ دوم در معرفی خانواده‌ای برای نگهداری [[موسی]] {{ع}} به درباریان [[فرعون]]، توسط خواهرش<ref>{{متن قرآن|وَحَرَّمْنَا عَلَيْهِ الْمَرَاضِعَ مِنْ قَبْلُ فَقَالَتْ هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَى أَهْلِ بَيْتٍ يَكْفُلُونَهُ لَكُمْ وَهُمْ لَهُ نَاصِحُونَ}} «و پیش از آن، (پستان) دایگان را از او بازداشتیم؛ (خواهر موسی) گفت: می‌خواهید شما را به خانواده‌ای رهنمون شوم که او را برای شما نگه‌دارند و خیراندیش او باشند؟» سوره قصص، آیه ۱۲.</ref> و سوم در [[آیه تطهیر]]: {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}}<ref>«جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref> از دیدگاه [[شیعه]] و برخی [[اهل‌سنت]]، مقصود از [[اهل‌بیت]]، همان “اهل کساء” یعنی [[پیامبر]]، [[علی]]، [[فاطمه]]، [[حسن]] و [[حسین]] {{عم}} می‌باشد<ref>المیزان، ج۱۶، ص۴۶۵-۴۶۶.</ref>. در [[روایات]] کلمه “اهل‌بیت” با قید {{متن حدیث|نَبِيّكُم}}<ref>احتجاج، ج۱، ص۷۷-۷۹ و....</ref> و سایر قیود<ref>احتجاج، ج۱، ص۸۶؛ ج۲، ص۳۰۲ و....</ref> به [[خانواده]] [[رسول اعظم]] {{صل}} منحصر شده است.

با توجه به [[آیه]] {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}<ref>«بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref>. [[محبت]] نسبت به [[اهل‌بیت پیامبر]] {{صل}} بر همگان [[واجب]] است، و یقیناً این درخواست مزد به منظور نفع شخصی پیامبر {{صل}} نیست، زیرا [[قرآن کریم]] می‌فرماید: {{متن قرآن|قُلْ مَا سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ}}<ref>«بگو هر پاداشی از شما خواسته باشم از آن خودتان باد!» سوره سبأ، آیه ۴۷.</ref>. این کار [[راه]] رسیدن [[انسان]] به [[عبودیت]] [[خداوند]] را هموار و آسان‌تر می‌کند. {{متن قرآن|قُلْ مَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَنْ شَاءَ أَنْ يَتَّخِذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِيلًا}}<ref>«بگو: برای این (پیامبری) از شما مزدی نمی‌خواهم جز این که هر کس بخواهد به سوی پروردگار خویش راهی پیش گیرد» سوره فرقان، آیه ۵۷.</ref>. سه [[آیه]] مذکور به خوبی نقش [[محبت]] به “اهل‌بیت [[پیامبر]] {{صل}} را در بهینه‌سازی راهیابی به [[بندگی]] [[خداوند]] نشان می‌دهد. [[بدیهی]] است محبتی راهگشا و مفید است که به [[اطاعت]] منتهی شود؛ زیرا صرف ادعای [[دوستی]]، نمره مطلوب و مهمی ندارد.

[[امام زین‌العابدین]] {{ع}} بر [[جایگاه]] رفیع و [[منزلت]] برجسته [[اهل‌بیت پیامبر]] {{صل}} در [[نظام]] [[معرفتی]] [[اسلام]] تأکید کرده و از [[خدا]] چنین درخواست می‌کند: «بار خدایا! بر [[بنده]] و پیامبرت [[محمد]] و [[خاندان]] او که همه از پاکانند، [[درود]] فرست و [[برترین]] درودها، رحمت‌ها، برکت‌ها و [[سلام]] خود را، مخصوص آنان گردان»<ref>نیایش بیست‌و‌چهارم.</ref>.

در [[منطق]] [[امام سجاد]] {{ع}}، یکی از ویژگی‌های [[اهل‌بیت پیامبر]] {{صل}}، برخورداری آنان از [[جایگاه]] [[شفاعت]] است: «بار خدایا بر [[محمد]] {{صل}} [[درود]] فرست و... و او را از شفاعت [[نیکو]] و پذیرفته شده، درباره [[خاندان]] [[پاکیزه]] و [[مؤمنین]] از امّتش، بیش از آنچه به او [[وعده]] داده‌ای، برخوردار گردان»<ref>نیایش دوم.</ref>. همچنین: «بارالها! بر محمد {{صل}} و خاندان او درود فرست... من به اتکای [[عمل صالح]] خود به نزد تو نیامده‌ام و به شفاعت هیچ مخلوقی، جز شفاعت محمد و [[اهل‌بیت]] او {{عم}} [[امید]] نبسته‌ام»<ref>نیایش چهل‌و‌هشتم.</ref>.

[[امام زین‌العابدین]] {{ع}} بر نقش [[تربیتی]] [[توفیق]] [[زیارت قبور]] [[مطهر]] اهل‌بیت پیامبر {{صل}} و تأثیر آن در [[سرنوشت]] [[روز واپسین]]، اشاره کرده و عرض می‌کند: «ای [[خداوند]]! بر من [[احسان]] نمای به اعطای [[نعمت]] انجام [[حج]] و [[عمره]] و [[زیارت]] [[قبر پیامبر]] {{صل}} و خاندان او... زیارتی که مقبول و مشکور تو افتد و در نزد تو [[ذخیره]] [[روز بازپسین]] باشد»<ref>نیایش بیست‌وسوم.</ref>.

یکی از ویژگی‌های دیگر اهل‌بیت {{عم}}، [[پاکیزگی]] آنان از همه پلیدی‌های مادی، [[معنوی]]، [[فکری]]، عملی و... و برخورداری از [[مقام عصمت]] است<ref>{{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}} «جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref>. امام زین‌العابدین {{ع}}، این حقایق را در دعای زیر بیان کرده است: «ای [[پروردگار]] من! بر اهل‌بیت طیّبین او که آنان را برای [[قیام]] به امر خود برگزیده‌ای و [[خازنان علم]] خود و حافظان [[دین]] خود و خلفای خود بر روی [[زمین]] و حجت‌های خود بر [[بندگان]] قرار داده‌ای و آنان را به خواست خود از هر [[ناپاک]] [[پاک]] گردانیده‌ای و طریق رسیدن به [[مقام قرب]] خود و وصول به [[بهشت]] ساخته‌ای، تحیّت و [[درود]] بفرست»<ref>نیایش چهل‌و‌هفتم.</ref>.

ویژگی دیگر [[اهل‌بیت]] {{عم}}، برخورداری آنان از [[جایگاه]] ویژه [[معنوی]] و راهگشایی در [[عبودیت]] و تعالی است. [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: {{متن حدیث|أَنَا مَدِينَةُ الْعِلْمِ‏ وَ عَلِيٌّ‏ بَابُهَا}}<ref>خصال، ج۲، ص۵۷۴.</ref>. [[امام علی]] {{ع}} می‌فرماید: «ما [[اهل‌بیت پیامبر]] {{صل}} همانند پیراهن تن، [[یاران]] [[راستین]]، خزانه‌داران [[علوم]] و [[معارف]] [[وحی]] و درهای ورود به آن معارف می‌باشیم. همه باید از در [یعنی مسیر [[اهل بیت]]] وارد [[خانه]] شوند»<ref>استناد به آیه {{متن قرآن|يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَهِلَّةِ قُلْ هِيَ مَوَاقِيتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ وَلَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ ظُهُورِهَا وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَى وَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}} «از تو درباره ماه‌های نو می‌پرسند، بگو: آنها زمان نمای مردم و حجّ‌اند؛ و نیکی آن نیست که از پشت خانه‌ها به درون آنها درآیید بلکه (حقیقت) نیکی (از آن) کسی است که پرهیزگاری ورزد و به خانه‌ها از در درآیید، و از خداوند پروا کنید باشد که رستگار گردید» سوره بقره، آیه ۱۸۹.</ref> و هر کس از غیر در وارد شود، دزد نامیده می‌شود<ref>نهج‌البلاغه، خطبه ۱۵۴.</ref>.

[[خداوند]] [[عزیز]]، [[دین]] خود را با امر [[امامت]] و [[نصب]] ولی خود تکمیل کرده<ref>{{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا}} «امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم» سوره مائده، آیه ۳.</ref> و عدم [[ابلاغ]] این [[پیام]]، توسط [[پیامبر اسلام]] {{صل}} را به معنای ناتمام گذاشتن آن خوانده است<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ}} «ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای؛ و خداوند تو را از (گزند) مردم در پناه می‌گیرد، خداوند گروه کافران را راهنمایی نمی‌کند» سوره مائده، آیه ۶۷.</ref>. [[امام زین‌العابدین]] {{ع}} این [[حقیقت]] را چنین بیان کرده است: «بارالها! [تو را شاکریم که] ما را به [[دین]] [[برگزیده]]، [[آیین]] [[پسندیده]] و [[شریعت]] [[سهل]] و آسان خود [[هدایت]] کردی و دیدگانمان را [[بینا]] ساختی که به تو [[تقرب]] جوییم و به [[مقام کرامت]] تو واصل آییم»<ref>نیایش چهل‌و‌پنجم.</ref>.

یکی دیگر از ویژگی‌های [[اهل‌بیت]] {{عم}}، [[دانش]] گسترده آنان است. به بیان [[امام علی]] {{ع}}، قسمتی از [[علم]] آنان از [[ناحیه]] [[افاضه]] [[خداوند]] و بخشی [[میراث پیامبر]] {{صل}} است<ref>نهج‌البلاغه، خطبه ۱۲۸.</ref>.

[[امام سجاد]] {{ع}} نیز همین معنا را در فرازی از [[نیایش]] خود، چنین زمزمه کرده است: «بار خدایا! تو این قرآن را بی هیچ شرح و [[تفسیری]]، بر پیامبرت [[محمد]] {{صل}} فرستادی و علم به شگفتی‌هایش را سراسر به او [[الهام]] فرمودی، و [[علم تفسیر]] آن را به ما به [[میراث]] دادی و ما را بر آن کس که از علم قرآنش بهره‌ای نبود، [[برتری]] نهادی... بار خدایا! بر محمد {{صل}} که [[خطیب]] قرآن است، و [[خاندان]] او که [[خازنان علم]] قرآنند، [[درود]] فرست»<ref>نیایش چهل‌و‌دوم.</ref>.

امام سجاد {{ع}} به ما می‌آموزد از درگاه خداوند [[عزیز]] درخواست کنیم تا ما و خاندان ما را از [[دشمنان پیامبر]] {{صل}} و [[اهل بیت]]، [[پناه]] دهد: «ای خداوند عزیز! مرا و ذریّه مرا از [[شیطان]] رجیم در پناه خود دار و... از [[شرّ]] هر کس - از [[پریان]] و [[آدمیان]] - که به [[مبارزه]] با [[رسول]] تو و اهل بیت او برخاسته است و هر جنبنده‌ای که زمامش در دست [[قدرت]] توست، [[پناه]] ده»<ref>نیایش بیست‌و‌سوم.</ref><ref>المیزان فی التفسیر القرآن، سیدمحمد حسین طباطبایی، ۱۴۱۷، قم، جامعه مدرسین؛ خصال، محمد بن علی صدوق، قم جامعه مدرسین؛ الصحیفة السجادیه، امام زین‌العابدین {{ع}}، ۱۴۱۸، قم، نشر الهادی؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، ۱۳۷۵، تهران، انتشارات سروش؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، ۱۳۷۳، قم، دارالقرآن الکریم: نهج‌البلاغه، محمد بن حسین سیدرضی، ۱۴۱۴، قم، هجرت.</ref><ref>[[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «اهل بیت»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۰۱-۱۰۴.</ref>