تأدیب در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

* منظور آن دسته از آیاتی است که افزون بر [[تعلیم]] [[پیامبر]]، به تأدیب یا [[توبیخ]] در قالب [[هشدارها]] و کلمات تند و [[قاطع]] که جز جنبه [[تربیتی]] نوعی [[پیشگیری]] او را دارد و به مسائلی نیز توجه می‌کند که در جهت [[عصمت]] و صیانت شخصیت [[نبی]] است. به این جهت این [[هشدارها]] و یا درخواست و طلب [[استغفار]] یا [[توبیخ]] و [[انذار]] نسبت به [[رسول الله]] برای تضمین [[عصمت پیامبر]] است، که خود متکفل [[راهنمایی]] و مواظبت و [[پیشگیری]] از خطای او شده است، لذا همواره هشدار می‌دهد، [[توبیخ]] می‌کند، [[پیشگیری]] می‌نماید، تا شخصیت [[وحیانی]] [[حضرت]] خدشه‌دار نگردد و [[مردم]] با طیب خاطر به سخنان او گوش فرا دهند.

#{{متن قرآن|وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَلَا تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا}}<ref>«و حقّ خویشاوند را به او برسان و نیز (حقّ) مستمند و در راه مانده را و هیچ‌گونه فراخ‌رفتاری مورز» سوره اسراء، آیه ۲۶.</ref> '''نکته''': [[فرهنگ‌سازی]] [[تعاون اجتماعی]] و جنبه‌های [[آموزشی]] [[تربیتی]] آن مورد نظر [[آیه]] است. و به ویژه برحفظ [[تعادل]] ودوری از [[اسراف]] وتبذیر تأکید شده است: {{متن قرآن|وَلَا تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا}}<ref>سوره اسراء، آیه ۲۶.</ref>

#{{متن قرآن|وَلَا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِكَ وَلَا تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَحْسُورًا}}<ref>«و (هنگام بخشش) نه دست خود را فرو بند و نه یکسره بگشای که نکوهیده دریغ خورده فرو مانی» سوره اسراء، آیه ۲۹.</ref> '''نکته''': [[دستور]] العمل [[تعادل]] [[اقتصادی]] برای [[پیامبر]] یک [[دستور]] راهبردی است که [[رسول خدا]] تحت امر تأدیبی [[آموزشی]] و تعلیمی [[خداوند]] قرار گرفته است.

#{{متن قرآن|وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّكَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَلَنْ تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولًا * كُلُّ ذَلِكَ كَانَ سَيِّئُهُ عِنْدَ رَبِّكَ مَكْرُوهًا}}<ref>«و بر زمین، خرامان گام برمدار که هرگز نه زمین را می‌توانی شکافت و نه به بلندای کوه‌ها می‌توانی رسید* زشتی همه اینها نزد پروردگارت ناپسند است» سوره اسراء، آیه ۳۷-۳۸.</ref> '''نکته''': در این [[آیه]] [[پیامبر]] مخاطب [[دستور]] [[اخلاقی]] دوری از [[کبر]] و [[تکبر]] قرار گرفته که البته همه [[مردم]] به گونه‌ای مخاطب [[آیه]] هستند.

#{{متن قرآن|وَقَضَى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا * وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُلْ رَبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا}}<ref>«و پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نکویی کنید؛ اگر هر یک از آن دو یا هر دو، نزد تو به پیری رسند به آنان اف مگو و بر آنها بانگ مزن و با ایشان سخن به نکویی بگوی! * و از سر مهر برای آنان به خاکساری افتادگی کن و بگو پروردگارا! بر آنان بخشایش آور چنان که آنها مرا در کودکی پروردند» سوره اسراء، آیه ۲۳-۲۴.</ref> '''نکته''': در این [[آیه]] مسئله مهمی که مطرح گردیده است توجه به نهاد [[خانواده]] به ویژه نقش [[پدر]]، ومادر در [[تربیت]] و [[تکامل انسان]] است، که [[پیامبر]] ابتدا مخاطب [[توحید]] وعبادت [[خدا]] واقع شده و در کنار [[توحید]] و [[عبادت خدا]]، موضوع [[والدین]] وچگونگی رابطه با آنها مطرح شده که باید در کمال [[مهربانی]] و [[رأفت]] [[رفتاری]] وگفتاری باشد مخصوصا به هنگام [[پیری]] و از کار افتادگی آنها و حتی [[دستور]] [[نیایش]] به [[پیامبر]] داده شده که بگو خدایا به آنها رحم کن، همان گونه من [[کودک]] بودم آنها به من رحم کردند و با [[مهربانی]] من را بزرگ و [[تربیت]] کردند.

#{{متن قرآن|وَلَا تَقُولَنَّ لِشَيْءٍ إِنِّي فَاعِلٌ ذَلِكَ غَدًا * إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ وَاذْكُرْ رَبَّكَ إِذَا نَسِيتَ وَقُلْ عَسَى أَنْ يَهْدِيَنِ رَبِّي لِأَقْرَبَ مِنْ هَذَا رَشَدًا}}<ref>«و هرگز در هیچ کار مگو: «من فردا انجام دهنده آن خواهم بود* مگر اینکه (بگویی اگر) خداوند بخواهد و چون فراموش کردی پروردگارت را یاد کن و بگو: امید است پروردگارم مرا به رهیافتی نزدیک‌تر از این رهنمایی کند» سوره کهف، آیه ۲۳-۲۴.</ref> '''نکته''': توجه دائم به [[خداوند]] از نکات مهمی است که [[خدا]] [[پیامبر]] را اینگونه خواسته و تأدیب و [[تربیت]] نموده وحتی از نظر [[فرهنگ]] گفتاری هم [[خدا]] به [[پیامبر]] می‌فرماید: {{متن قرآن|وَلَا تَقُولَنَّ لِشَيْءٍ إِنِّي فَاعِلٌ ذَلِكَ غَدًا}}<ref>«و هرگز در هیچ کار مگو: «من فردا انجام دهنده آن خواهم بود».» سوره کهف، آیه ۲۳.</ref> و هر گز در باره چیزی مگوی که فردا آن را انجام می‌دهم: مگر این که [بگوئی اگر] [[خدا]] بخواهد.

#{{متن قرآن|فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ وَلَا تَكُنْ كَصَاحِبِ الْحُوتِ إِذْ نَادَى وَهُوَ مَكْظُومٌ * لَوْلَا أَنْ تَدَارَكَهُ نِعْمَةٌ مِنْ رَبِّهِ لَنُبِذَ بِالْعَرَاءِ وَهُوَ مَذْمُومٌ}}<ref>«پس برای (رسیدن) فرمان پروردگارت شکیبایی پیشه کن و چون «همراه ماهی» (یونس) مباش آنگاه که بانگ برداشت در حالی که اندوهگین بود* اگر نعمتی از پروردگارش او را درنمی‌یافت نکوهیده به کرانه افکنده شده بود» سوره قلم، آیه ۴۸-۴۹.</ref> '''نکته''': در این [[آیه]] تأدیب و [[آموزش]] [[صبر]] به [[پیامبر]] را مطرح نموده است و با توجه دادن به داستان [[یونس]] [[پیامبر]] که کم صبری کرد به [[پیامبر]] [[تذکر]] می‌دهد که مثل او مباش: {{متن قرآن|وَلَا تَكُنْ كَصَاحِبِ الْحُوتِ}}<ref>«پس برای (رسیدن) فرمان پروردگارت شکیبایی پیشه کن و چون «همراه ماهی» (یونس) مباش آنگاه که بانگ برداشت در حالی که اندوهگین بود» سوره قلم، آیه ۴۸.</ref> وشکیبا باش.

#{{متن قرآن|وَاحْذَرْهُمْ أَنْ يَفْتِنُوكَ عَنْ بَعْضِ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمْ أَنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ أَنْ يُصِيبَهُمْ بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَإِنَّ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ لَفَاسِقُونَ}}<ref>«و در میان آنان بنابر آنچه خداوند فرو فرستاده است داوری کن و از خواسته‌های آنان پیروی مکن و از آنان بپرهیز مبادا تو را در برخی از آنچه خداوند به سوی تو فرو فرستاده است به فتنه اندازند و اگر رو برتابند بدان که خداوند جز این نمی‌خواهد که آنان را به برخی ا» سوره مائده، آیه ۴۹.</ref>

#{{متن قرآن|وَإِنْ كَادُوا لَيَفْتِنُونَكَ عَنِ الَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ لِتَفْتَرِيَ عَلَيْنَا غَيْرَهُ وَإِذًا لَاتَّخَذُوكَ خَلِيلًا}}<ref>«و نزدیک بود که تو را از آنچه ما به تو وحی کردیم (به ترفند) باز دارند تا جز آن را بر ما بربندی و آنگاه تو را بی‌گمان دوست می‌گرفتند» سوره اسراء، آیه ۷۳.</ref> '''نکته''': در این سه [[آیه]] [[خداوند]] به [[پیامبر]] هشدارهای تحذیری و تأدیبی داده است که در مقابل [[فتنه‌ها]] هشیار باشد که گروهای مخالف و [[اهل کتاب]] و [[منافق]] در صدد [[فریب]] [[پیامبر]] و ایجاد [[فتنه]] هستند و [[خداوند]] در مقابل جریان‌های [[اجتماعی]] مخالف و [[منافق]] [[پیامبر]] را هوشیار می‌کند وحتی ویژه گی‌های [[روحی]]، [[روانی]] [[منافقین]] برای [[پیامبر]] ذکر می‌کند.

#{{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاكَ اللَّهُ وَلَا تَكُنْ لِلْخَائِنِينَ خَصِيمًا}}<ref>«ما این کتاب (آسمانی) را بر تو، به حق فرو فرستاده‌ایم تا در میان مردم بدانچه خداوند به تو نمایانده است داوری کنی و طرفدار خائنان مباش» سوره نساء، آیه ۱۰۵.</ref>

#{{متن قرآن|وَإِنْ كَادُوا لَيَفْتِنُونَكَ عَنِ الَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ لِتَفْتَرِيَ عَلَيْنَا غَيْرَهُ وَإِذًا لَاتَّخَذُوكَ خَلِيلًا * وَلَوْلَا أَنْ ثَبَّتْنَاكَ لَقَدْ كِدْتَ تَرْكَنُ إِلَيْهِمْ شَيْئًا قَلِيلًا * إِذًا لَأَذَقْنَاكَ ضِعْفَ الْحَيَاةِ وَضِعْفَ الْمَمَاتِ ثُمَّ لَا تَجِدُ لَكَ عَلَيْنَا نَصِيرًا}}<ref>«و نزدیک بود که تو را از آنچه ما به تو وحی کردیم (به ترفند) باز دارند تا جز آن را بر ما بربندی و آنگاه تو را بی‌گمان دوست می‌گرفتند* و اگر ما تو را پابرجا نمی‌داشتیم نزدیک بود اندکی به آنان گرایش یابی* آنگاه بی‌گمان دو چندان در زندگی و دو چندان پس از مرگ به تو (از عذاب) می‌چشاندیم سپس در برابر ما برای خویش یاوری نمی‌یافتی» سوره اسراء، آیه ۷۳-۷۵.</ref>

#{{متن قرآن|وَتُخْفِي فِي نَفْسِكَ مَا اللَّهُ مُبْدِيهِ وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَاهُ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که به کسی که خداوند و خود تو بدو نعمت رسانده بودید گفتی که:» سوره احزاب، آیه ۳۷.</ref>

#{{متن قرآن|مَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَكُونَ لَهُ أَسْرَى حَتَّى يُثْخِنَ فِي الْأَرْضِ تُرِيدُونَ عَرَضَ الدُّنْيَا وَاللَّهُ يُرِيدُ الْآخِرَةَ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ}}<ref>«بر هیچ پیامبری روا نیست که اسیرانی داشته باشد تا (آنگاه که) در (سر) زمین (خویش دشمن را) از توان بیندازد؛ (شما از گرفتن اسیر) کالای ناپایدار این جهان را می‌خواهید و خداوند جهان واپسین را (برای شما) می‌خواهد و خداوند پیروزمندی فرزانه است» سوره انفال، آیه ۶۷.</ref>

== نکات ==

# [[قرآن]] خبر می‌دهد که [[کفار]] [[امیدوار]] بودند بتوانند در [[وحی]] [[پیامبر]] تصرفی بکنند و کاری نمایند تا [[پیامبر]] به اشتباه بیافتد و میان کلمات خود و [[قرآن]] امتزاجی ایجاد شود، اما از آنجا که [[خداوند]] نگه دار [[پیامبر]] بود و [[عصمت]] او را با این مواظبت‌ها تضمین کرده بود {{متن قرآن|وَاحْذَرْهُمْ أَنْ يَفْتِنُوكَ عَنْ بَعْضِ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكَ}}<ref>«و در میان آنان بنابر آنچه خداوند فرو فرستاده است داوری کن و از خواسته‌های آنان پیروی مکن و از آنان بپرهیز مبادا تو را در برخی از آنچه خداوند به سوی تو فرو فرستاده است به فتنه اندازند و اگر رو برتابند بدان که خداوند جز این نمی‌خواهد که آنان را به برخی ا» سوره مائده، آیه ۴۹.</ref>.

# باز در مرحله‌ای به [[پیامبر]] هشدار می‌دهد که درحکم وقضاوت مبادا جانبدار خیانتکاران باشد. {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاكَ اللَّهُ وَلَا تَكُنْ لِلْخَائِنِينَ خَصِيمًا}}<ref>«ما این کتاب (آسمانی) را بر تو، به حق فرو فرستاده‌ایم تا در میان مردم بدانچه خداوند به تو نمایانده است داوری کنی و طرفدار خائنان مباش» سوره نساء، آیه ۱۰۵.</ref>.

# خداوندپیامبرش را [[ادب]] می‌کند که [[استغفار]] او برای [[منافقان]] بی‌فایده است. از این رو یاد آور می‌شود که طلب [[بخشش]] نکند، اگر هفتاد بار هم [[استغفار]] بکند، باز بخشیده نمی‌شوند. {{متن قرآن|اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لَا تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ إِنْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِينَ مَرَّةً فَلَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ}}<ref>«چه برای آنان آمرزش بخواهی چه نخواهی (سودی ندارد زیرا) اگر هفتاد بار برای آنها آمرزش بخواهی هیچ‌گاه خداوند آنان را نخواهد آمرزید؛ این از آن روست که آنان به خداوند و پیامبرش کافر شده‌اند و خداوند این گروه نافرمان را راهنمایی نمی‌کند» سوره توبه، آیه ۸۰.</ref>.{{متن قرآن|وَلَوْلَا أَنْ ثَبَّتْنَاكَ لَقَدْ كِدْتَ تَرْكَنُ إِلَيْهِمْ شَيْئًا قَلِيلًا}}<ref>«و اگر ما تو را پابرجا نمی‌داشتیم نزدیک بود اندکی به آنان گرایش یابی» سوره اسراء، آیه ۷۴.</ref>.

# همچنین می‌گوید که چیزی نمانده بود که تو را از آنچه به سوی تو [[وحی]] کرده ایم [[گمراه]] کنند، تا غیر از آن را بر ما بندی و ما موظبت کردیم و نگذاشتیم و در آن صورت تو را به [[دوستی]] خود بگیرند.

# و اگر تو را [[استوار]] نمی‌داشتیم، قطعاً نزدیک بود کمی به سوی آنان متمایل شوی. {{متن قرآن|اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لَا تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ إِنْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِينَ مَرَّةً فَلَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ}}<ref>«چه برای آنان آمرزش بخواهی چه نخواهی (سودی ندارد زیرا) اگر هفتاد بار برای آنها آمرزش بخواهی هیچ‌گاه خداوند آنان را نخواهد آمرزید؛ این از آن روست که آنان به خداوند و پیامبرش کافر شده‌اند و خداوند این گروه نافرمان را راهنمایی نمی‌کند» سوره توبه، آیه ۸۰.</ref>.{{متن قرآن|وَلَوْلَا أَنْ ثَبَّتْنَاكَ لَقَدْ كِدْتَ تَرْكَنُ إِلَيْهِمْ شَيْئًا قَلِيلًا}}<ref>«و اگر ما تو را پابرجا نمی‌داشتیم نزدیک بود اندکی به آنان گرایش یابی» سوره اسراء، آیه ۷۴.</ref> در این [[آیه]] چند نکته استفاده می‌شود: الف: چیزی نمانده بود که [[پیامبر]] تحت تأثیر آنان قرار گیرد و از آنچه به سوی او [[وحی]] شده، برگردانند و [[گمراه]] کنند. ب: [[پیامبر]] با این نقشه برخدا افترایی به بندد، درآن صورت به [[گمان]] خود پیامبررا [[دوست]] خود بگیرند {{متن قرآن|وَإِنْ كَادُوا لَيَفْتِنُونَكَ عَنِ الَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ لِتَفْتَرِيَ عَلَيْنَا غَيْرَهُ وَإِذًا لَاتَّخَذُوكَ خَلِيلًا}}<ref>«و نزدیک بود که تو را از آنچه ما به تو وحی کردیم (به ترفند) باز دارند تا جز آن را بر ما بربندی و آنگاه تو را بی‌گمان دوست می‌گرفتند» سوره اسراء، آیه ۷۳.</ref>. ج: اگر [[خداوند]] [[پیامبر]] را [[استوار]] نگردانده بود و مواظبت نمی‌کرد، قطعا نزدیک بود کمی به سوی آنان متمایل شود. د: [[خداوند]] براساس قانونی که نسبت به [[پیامبران]] دارد: در برابر تخلفات [[الهی]] دو برابر در این [[دنیا]]، و دو برابر در [[آخرت]]، [[پیامبر]] را [[عذاب]] می‌کند. {{متن قرآن|إِذًا لَأَذَقْنَاكَ ضِعْفَ الْحَيَاةِ وَضِعْفَ الْمَمَاتِ ثُمَّ لَا تَجِدُ لَكَ عَلَيْنَا نَصِيرًا}}<ref>«آنگاه بی‌گمان دو چندان در زندگی و دو چندان پس از مرگ به تو (از عذاب) می‌چشاندیم سپس در برابر ما برای خویش یاوری نمی‌یافتی» سوره اسراء، آیه ۷۵.</ref>

# همه [[انسان‌ها]] از آن جمله [[پیامبر]] در معرض توجه و [[آزمایش]] و [[فتنه]] [[خدا]] هستند، مگر کسانی که [[خداوند]] آنان را صیانت کند.

# همچنین [[پیامبر]] را [[توبیخ]] می‌کند که چرا می‌خواهی [[اسیر]] بگیری، گویی می‌خواهد بفهماند که این اسیرگرفتن، متاع [[دنیا]] و ترجیح دادن آن بر [[آخرت]] است. {{متن قرآن|مَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَكُونَ لَهُ أَسْرَى حَتَّى يُثْخِنَ فِي الْأَرْضِ تُرِيدُونَ عَرَضَ الدُّنْيَا وَاللَّهُ يُرِيدُ الْآخِرَةَ}}<ref>«بر هیچ پیامبری روا نیست که اسیرانی داشته باشد تا (آنگاه که) در (سر) زمین (خویش دشمن را) از توان بیندازد؛ (شما از گرفتن اسیر) کالای ناپایدار این جهان را می‌خواهید و خداوند جهان واپسین را (برای شما) می‌خواهد و خداوند پیروزمندی فرزانه است» سوره انفال، آیه ۶۷.</ref>.

# بالحنی شگفت به صورت خبری می‌گوید {{متن قرآن|وَلَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنَا بَعْضَ الْأَقَاوِيلِ * لَأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْيَمِينِ * ثُمَّ لَقَطَعْنَا مِنْهُ الْوَتِينَ}}<ref>«و اگر (این پیامبر) بر ما برخی سخنان را می‌بست، * دست راستش را می‌گرفتیم * سپس شاهرگش را می‌بریدیم» سوره حاقه، آیه ۴۴-۴۶.</ref>. و اگر او پاره‌ای گفته‌ها برما بسته بود، دست راستش را سخت می‌گرفتیم، سپس رگ قلبش را پاره می‌کردیم.

# به [[پیامبر]] هشدار می‌دهد که به تو و به کسانی پیش از تو [[وحی]] شده است: «اگر [[شرک]] به ورزی حتماً کردارت تباه و مسلماً از زیانکاران خواهی شد. {{متن قرآن|وَلَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَإِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَلَتَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ}}<ref>«و به تو و به پیشینیان تو وحی شده است که اگر شرک بورزی بی‌گمان کردارت از میان خواهد رفت و بی‌شک از زیانکاران خواهی بود» سوره زمر، آیه ۶۵.</ref> بنابراین، منظور از تأدیب [[پیامبر]]، همه آیاتی است که دلالت بر [[تربیت]]، و مؤدب به [[آداب]] کردن خاص [[پیامبر]]، دارد، چه به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم، همراه با هشدار و [[انذار]] و یا [[توبیخ]] و یا [[تشویق]] و نوعی [[پیشگیری]] از [[خطا]] از طرف [[خداوند]]. در این رابطه نسبت به اصل تأدیب، به سه [[حدیث]] از [[احادیث اهل بیت]] و [[پیامبر]] استناد می‌شود.

## مشابه این [[حدیث]] از [[اسحاق]] بن [[عمار]] از آن [[حضرت]] [[نقل]] شده: {{متن حدیث|قال ان الله تبارک و تعالی ادبَ نَبِیه فلما انتهی به مااراد قال:}} {{متن قرآن|وَإِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ}}<ref>«و به راستی تو را خویی است سترگ» سوره قلم، آیه ۴.</ref><ref>(همان، ص ۲۶۷) «[[امام صادق]] فرمود [[خداوند]] پیامبرش را [[تربیت]] نمود تا هنگامی که [[اراده خدا]] بر [[تربیت]] و تأدیب او تحقق یافت فرمود براستی تو دارای [[خلق عظیم]] هستی»</ref>

## حدیث دیگر که از خود پیامبر نقل شده است: {{متن حدیث|أدبَنی رَبی فَاَحسَنَ تأدیبی}}<ref>(بحار الانوار، ج ۱۶، ص ۲۱۰) «خداوند من را تربیت نمود، پس بسیار خوب من را تأدیب فرمود»</ref><ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۱، ص ۲۵۹-۲۶۴.</ref>.