توبه در معارف و سیره سجادی: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

== توبه از دیدگاه [[امام]] ==

از منظر [[امام سجاد]] {{ع}} [[قبول توبه]] [[نشانه]] [[رحمت الهی]] است در [[حق]] بندگان، تا همواره بتوانند راهی برای بازگشت به سوی [[خداوند]] داشته باشند. در این راستا، امام، در [[نیایش]] نخست [[صحیفه]] می‌فرماید: «[[سپاس]] [[خدا]] را که ما را به کارهایی [[فرمان]] داد تا [[میزان]] [[فرمانبرداری]] ما را بیازماید، و از اعمالی [[نهی]] کرد تا [[شکرگزاری]] ما را بسنجد؛ ولی ما از فرمانش سرپیچیدیم و بر مرکب نافرمانی‌اش تکیه زدیم. با این همه، او به [[کیفر]] دادن ما شتاب نکرد و بر [[انتقام]] گرفتن از ما پیشی نگرفت، بلکه از روی [[رحمت]] خویش با ما [[مدارا]] نمود و از سر [[مهربانی]] و [[بردباری]] ما را مهلت داد تا به سوی او بازگردیم. [[سپاس]] خداوندی را که [[راه]] [[توبه]] به ما نمایاند و این بهره را جز از عطای او نیافتیم و اگر تنها همین یک عطیه از عطایای او را به حساب آوریم همانا انعام او در [[حق]] ما [[نیکو]] و احسانش درباره ما [[عظیم]] و فضلش بر ما بی‌منتهاست، چرا که [[سنت]] [[خداوند]] در [[پذیرش توبه]] پیشینیان این‌گونه نبوده است. [[تکلیف]] به آنچه [[برتر]] از توان ما بود ننمود و جز به [[میزان]] توان ما از ما تکلیف نخواست، و ما را جز به کار آسان نگمارد، و هیچ بهانه و عذری برای ما باقی نگذاشت». آنچه از این سخنان [[ارزشمند]] فهمیده می‌شود این است که خداوند از سر [[لطف]] و رحمت خویش باب توبه را گشوده و باز از سر لطف و کرامتی افزون بر [[امّت]] [[محمدی]] {{صل}}، [[شرایط توبه]] را نسبت به گذشتگان سهل‌تر قرار داده است. و مسلماً در این حالت دیگر عذری برای کوتاهی در توبه پذیرفته نیست.<ref>[[صدیقه بیات|بیات، صدیقه]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «توبه»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۵۵.</ref>

== [[پشیمانی]] جوهر درونی توبه ==

[[ندامت]] و پشیمانی از کار [[ناشایست]] و گذشته ناصواب، جوهره درونی توبه و گام نخست آن است. از این‌رو توبه واقعی بدون پشیمانی و ندامت از سابقه بد تحقق پیدا نمی‌کند. از [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} [[روایت]] شده است: «توبه عبارت است از پشیمانی در [[دل]] و [[آمرزش‌خواهی]] با [[زبان]]، و [[ترک گناه]] به وسیله اعضا، و [[تصمیم]] [[قلبی]] که دیگر به [[گناه]] بازنگردد»<ref>گفتار امیرالمؤمنین علی {{ع}}، ج۱، ص۷۶.</ref>. [[امام سجاد]] {{ع}} در این مورد به [[خدا]] عرض می‌کند: {{متن حدیث|إِنْ‏ يَكُنِ‏ النَّدَمُ‏ تَوْبَةً إِلَيْكَ‏ فَأَنَا أَنْدَمُ‏ النَّادِمِينَ‏}}<ref>دعای ۳۱.</ref>؛ «بار خدایا، اگر پشیمانی به درگاه تو توبه است، من پشیمان‌ترین پشیمانانم»؛ و در جای دیگری می‌فرماید: «در این مکان که ایستاده‌ام به درگاه تو توبه می‌کنم؛ توبه کسی که از [[افراط]] در [[گناه]] نادم شده و از آن بار گران [[معاصی]] که بر گردن دارد ترسان است و از ورطه‌ای که در آن افتاده سخت پشیمان است»<ref>نیایش دوازدهم.</ref>.<ref>[[صدیقه بیات|بیات، صدیقه]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «توبه»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۵۵.</ref>

== [[توبه]] [[راستین]] ==

امام {{ع}} در برخی از مناجات‌هایش به شرط‌هایی که توبه‌کار راستین به آنها ملتزم است اشاره می‌کند و چنین می‌گوید: «ای خداوند در همین مکان که ایستاده‌ام... به درگاه تو توبه می‌کنم، چونان توبه کسی که از آن پس حتی با خود سخن از گناه نگوید و در خاطر نگذراند که خطای پیشین را از سر گیرد»<ref>نیایش سی‌و‌یکم.</ref>. سپس با [[یادآوری]] [[وعده خداوند]] که توبه بندگانش را می‌پذیرد و توبه‌کنندگان را [[دوست]] می‌دارد، با خدایش چنین شرط می‌کند: «ای [[پروردگار]]، من نیز شرط می‌کنم که زین پس کاری را که تواش ناخوش داشته‌ای مرتکب نشوم و برعهده می‌گیرم که عملی را که تواش [[ناپسند]] دانسته‌ای انجام ندهم و از هرچه [[معصیت]] توست دوری گزینم»<ref>نیایش سی‌و‌یکم.</ref>.

== توبه‌کاران [[محبوب]] خدایند ==

== نتایج توبه ==

پس از بررسی اجمالی توبه از دیدگاه [[امام]] به نتایج مهمی در خصوص اهمیت و [[جایگاه]] ارزشمند توبه [[دست]] پیدا می‌کنیم. توبه موجب پاکسازی وجود انسان از تیرگی و [[گناه]] است، و از نتایج آن [[نورانی]] شدن [[قلب]] و نزدیکی به [[پروردگار]] و جذب [[الطاف]] خداوندی است که [[رستگاری]] [[آخرت]] را نیز در پی خواهد داشت. [[حضرت]] در نیایش‌های خود عرض می‌کند: «خدایا بر [[محمد و آل او]] [[درود]] بفرست و مرا از [[گناهان]] مصون دار، به کار طاعتم بگمار، بازگشت [[نیک]] به سوی خودت روزیم گردان، با [[توبه]] از آلودگی‌ها پاکم ساز، با [[عصمت]] خویش یاریم فرما، با [[عافیت]] و [[سلامت]] کارم را [[اصلاح]] نما، شیرینی آمرزشت را بر من بچشان، مرا رها گشته بخشایشت و آزادشده [[رحمت]] خویش قرار ده، برایم خط امانی از خشمت بنگار و در همین [[دنیا]] و نه در [[آخرت]] با [[بشارت]] آن مسرورم گردان، بشارتی که آن را بشناسم، و در آن علامتی نشانم ده که آن را آشکارا بیابم»<ref>نیایش شانزدهم.</ref>. و همچنین در [[نیایش چهل و پنجم]] چنین درخواست می‌کند: خدایا ما را نزد خود از توبه‌کنندگانی قرار ده که محبتت را بر آنها لازم نموده‌ای، و بازگشت آنان به [[طاعت]] خویش را پذیرفته‌ای، ای عادل‌ترین عادل‌ها. و در [[نیایش چهلم]]: بار خدایا ما را در حالی بمیران که هدایت‌یافته باشیم، و توبه‌کنندگانی باشیم که دوباره [[گناه]] نکرده باشیم، ای که [[پاداش]] [[نیکوکاران]] را ضمانت کرده‌ای و از فسادکنندگان، اصلاح کارهایشان را خواهانی<ref>راهنمای موضوعی، شیروانی، ۳۹۸.</ref>.<ref>تاج المصادر، احمدبن علی بیهقی، مصحح: هادی عالم زاده، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ۱۳۷۶؛ دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، بهاء الدین خرمشاهی، تهران، دوستان: ناهید، ۱۳۷۷؛ الدلیل الی موضوعات الصحیفة السجادیة محمدحسین مظفر، م: انتشارات اسلامی، ۱۴۰۳ ق؛ راهنمای موضوعی صحیفه سجادیه: براساس الدلیل الی موضوعات الصحیفة السجادیه، علی شیروانی، سازمان تبلیغات اسلامی، معاونت پژوهشی و آموزشی، ۲۹ آبان، ۱۳۸۵؛ صحیفه سجادیه ترجمه عبدالمحمد آیتی، سروش، تهران، ۱۳۹۴، فرهنگ فلسفی، منوچهر صانعی دره بیدی، جمیل صلیبا، حکمت، تهران، ۱۳۶۶؛ فرهنگ نامه موضوعی صحیفه سجادیه، سید احمد سجادی، پژوهش مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، ۱۳۹۲؛ قاموس قرآن، سید علی اکبر قرشی، ج۱ و ۲، ارومیه، چاپخانه فردوسی، ۱۳۵۲؛ المفردات فی غریب القرآن، الراغب الأصفهانی، ارومیه، ظرافت، ۱۳۸۵؛ گفتار امیرالمؤمنین علی {{ع}}، ترجمه غررالحکم، سید حسین شیخ الاسلامی، ج۱، انصاریان، قم، ۱۳۷۹.</ref>.<ref>[[صدیقه بیات|بیات، صدیقه]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «توبه»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۵۷.</ref>