حاکم شرع در فقه اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
خط ۶: خط ۶:
}}
}}


==مقدمه==
== مقدمه ==
حاکم شرع یا [[حاکم]] [[شرعی]] به کسی گویند که از جانب [[خدا]] برای [[نظم]] بخشی و ساماندهی امور [[بندگان]] و [[سرپرستی]] [[جامعه]] در قلمرو اختیارات و [[ولایت تفویضی]] از سوی [[خداوند]]، گمارده شده باشد؛ خواه به طور مستقیم، همچون [[پیامبر اسلام]] [[حضرت محمّد]] {{صل}} یا با واسطه، همچون [[امامان معصوم]]{{عم}} که توسط [[پیامبر اکرم]]{{صل}} به [[امامت]] [[نصب]] شده‌‏اند و یا با واسطه واسطه مانند [[نایب خاص]] یا عام ([[فقیه]] جامع شرایط) که توسط [[امام]] [[معصوم]] ـ به [[نصب خاص]] یا عام ـ [[منصوب]] شده است.
حاکم شرع یا [[حاکم]] [[شرعی]] به کسی گویند که از جانب [[خدا]] برای [[نظم]] بخشی و ساماندهی امور [[بندگان]] و [[سرپرستی]] [[جامعه]] در قلمرو اختیارات و [[ولایت تفویضی]] از سوی [[خداوند]]، گمارده شده باشد؛ خواه به طور مستقیم، همچون [[پیامبر اسلام]] [[حضرت محمّد]] {{صل}} یا با واسطه، همچون [[امامان معصوم]] {{عم}} که توسط [[پیامبر اکرم]] {{صل}} به [[امامت]] [[نصب]] شده‌‏اند و یا با واسطه واسطه مانند [[نایب خاص]] یا عام ([[فقیه]] جامع شرایط) که توسط [[امام]] [[معصوم]] ـ به [[نصب خاص]] یا عام ـ [[منصوب]] شده است.


بیشترین کاربرد عنوان حاکم شرع در کلمات [[فقها]]، فقیه جامع شرایط است<ref>مرآة العقول، ج۲۳، ص:۱۰۶ ـ ۱۰۷؛ حاشیة المختصر النافع، ص:۵۹؛ کفایة الاحکام، ج۱، ص:۳۹۳؛ الحدائق الناضرة، ج۱۰، ص:۵۸ و ج۱۳، ص:۲۶۱؛ کشف الغطاء، ج۱، ص:۲۵ .</ref> از حدود [[ولایت حاکم]] [[شرع]] در باب [[تجارت]] [[سخن]] گفته‏‌اند.
بیشترین کاربرد عنوان حاکم شرع در کلمات [[فقها]]، فقیه جامع شرایط است<ref>مرآة العقول، ج۲۳، ص:۱۰۶ ـ ۱۰۷؛ حاشیة المختصر النافع، ص:۵۹؛ کفایة الاحکام، ج۱، ص:۳۹۳؛ الحدائق الناضرة، ج۱۰، ص:۵۸ و ج۱۳، ص:۲۶۱؛ کشف الغطاء، ج۱، ص:۲۵.</ref> از حدود [[ولایت حاکم]] [[شرع]] در باب [[تجارت]] [[سخن]] گفته‏‌اند.


==[[قلمرو ولایت]]==
== [[قلمرو ولایت]] ==
بدون [[شک]]، [[ولایت]] بر [[مال]] و [[جان]] [[انسان‌ها]] برای خدا و نیز برای [[رسول اعظم]] {{صل}} و امامان معصوم{{عم}} [[ثابت]] است؛ لکن نسبت به غیر ایشان، اصل اوّلی [[عدم ولایت]] و [[سلطنت]] فردی بر فردی دیگر است، مگر آنکه دلیلی خاص بر ثبوت آن دلالت کند.
بدون [[شک]]، [[ولایت]] بر [[مال]] و [[جان]] [[انسان‌ها]] برای خدا و نیز برای [[رسول اعظم]] {{صل}} و امامان معصوم {{عم}} [[ثابت]] است؛ لکن نسبت به غیر ایشان، اصل اوّلی [[عدم ولایت]] و [[سلطنت]] فردی بر فردی دیگر است، مگر آنکه دلیلی خاص بر ثبوت آن دلالت کند.


فقیه جامع شرایط، بر امر [[قضاوت]] و فیصله دادن به نزاع‌ها و اختلاف‌های [[مردم]] و نیز آنچه که از توابع و [[شئون]] قضاوت به شمار می‌‏رود، مانند به [[زندان]] افکندنِ خودداری کننده از ادای بدهی و [[حکم]] به [[حجر]] مفلّس ولایت دارد. در ثبوت [[ولایت فقیه]] نسبت به آنچه از شئون و [[وظایف]] [[والیان]] و [[کارگزاران]] [[نظام]] و [[حکومت اسلامی]] به شمار می‏‌رود، مانند [[رهبری سیاسی]] جامعه، جمع‌آوری [[زکات]] و [[خراج]] و [[تجهیز]] [[سپاه]] و [[بسیج]] نیرو، [[اختلاف]] است.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۳، صفحه ۱۹۸-۱۹۹.</ref>
فقیه جامع شرایط، بر امر [[قضاوت]] و فیصله دادن به نزاع‌ها و اختلاف‌های [[مردم]] و نیز آنچه که از توابع و [[شئون]] قضاوت به شمار می‌‏رود، مانند به [[زندان]] افکندنِ خودداری کننده از ادای بدهی و [[حکم]] به [[حجر]] مفلّس ولایت دارد. در ثبوت [[ولایت فقیه]] نسبت به آنچه از شئون و [[وظایف]] [[والیان]] و [[کارگزاران]] [[نظام]] و [[حکومت اسلامی]] به شمار می‏‌رود، مانند [[رهبری سیاسی]] جامعه، جمع‌آوری [[زکات]] و [[خراج]] و [[تجهیز]] [[سپاه]] و [[بسیج]] نیرو، [[اختلاف]] است.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۳، صفحه ۱۹۸-۱۹۹.</ref>
۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش