حلیم در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

یکی از نام‌های نیکوی [[خداوند]]. [[حلیم]]، صفت مشبهه از ماده [[حلم]] است، بنابراین بردوام صفت دلالت دارد. حلم [[بردباری]] خردمندانه در برابر [[خطاکار]] است. [[خلیل بن احمد]] «حلیم» را در [[صفات خدا]] به معنای [[صبور]] دانسته است<ref>العین، ج۱، ص۲۲۲.</ref> و [[طوسی]] حلم [[خدا]] را مهلت دادن در [[کیفر]] کسی می‌داند که سزاوار کیفر است<ref>التبیان، ج۲، ص۲۶۷.</ref>. در برابر «حلم، دو واژه «طیش» و «[[سفه]]» به معنای [[سبک‌سری]] و [[اقدام]] نابخردانه به کار می‌رود.

واژه «حلیم» چهارده بار در [[قرآن]] آمده است. یازده بار به عنوان [[نام خداوند]] و یک بار در توصیف [[حضرت ابراهیم]] و یک بار در توصیف فرزند [[ابراهیم]] و یک بار در توصیف [[شعیب]] [[پیامبر]]. «حلیم» به عنوان نام خداوند، شش بار همراه با نام «[[غفور]]» ([[آمرزنده]])، سه بار همراه با نام «[[علیم]]» ([[دانا]])، یک‌بار همراه با نام «[[غنی]]» ([[بی‌نیاز]]) و یک‌بار نیز، همراه با نام «[[شکور]]» ([[سپاس]] پذیر) آمده است. واژه «حلیم» تنها در اختتام [[آیات]] آمده است و هیچ یک از آیاتی که بدین نام خداوند پایان پذیرفته درباره [[کافران]] یا [[منافقان]] نیست، بلکه درباره [[غفلت]]، [[لغزش]] و خطای [[مؤمنان]] است. به عنوان نمونه: {{متن قرآن|لَا يُؤَاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمَانِكُمْ وَلَكِنْ يُؤَاخِذُكُمْ بِمَا كَسَبَتْ قُلُوبُكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ حَلِيمٌ}}<ref>«خداوند شما را در سوگندهای بیهوده بازخواست نمی‌کند امّا از آنچه با دل آگاهی است، بازخواست می‌کند و خداوند آمرزنده‌ای بردبار است» سوره بقره، آیه ۲۲۵.</ref>.

[[فیض کاشانی]] در بیان صفت «حلم» خداوند می‌نویسد: «حلیم» همان کس است که [[نافرمانی]] [[بندگان]] را می‌بیند، ولی [[خشم]] وی را برنمی‌انگیزد و [[کینه]] بر او چیره نمی‌شود و عجله و سبک‌سری او را به [[انتقام]] وا نمی‌دارد؛ هر چند در نهایت [[اقتدار]] است<ref>علم الیقین، ص۱۸۱.</ref>. [[ابن عربی]]، «حلیم» را کسی می‌داند که بر [[کیفر]] دادن توانا است، ولی بنده خطاکار را مهلت می‌دهد، نه آن‌که او را واگذارد. به تعبیر وی، «حلم» [[امهال]] است، نه [[اهمال]]. از این روی نام «حلیم» بر اقتدار دلالت دارد. همچنین وی بر این [[باور]] است که ماده حلم بر [[فساد]] نیز دلالت دارد، آن‌گونه که [[عرب]] گوید: {{عربی|حَلِمَ الأَديمُ}}: «چرم [[فاسد]] شد». [[مخالفت]] مقتضی [[کیفر]] است، ولی [[حلم]] این اقتضاء را فاسد می‌کند <ref>الفتوحات، ج۶، ص۴۵۹.</ref> و در بیانی دیگر می‌نویسد که هیچ کس در برابر [[آزار]] [[بردبارتر]] از [[خداوند]] نیست از آن رو که بر کیفر توانا است ولی کیفر نمی‌کند و مهلت می‌دهد. و این [[بردباری]] در برابر دیگری نیست، بلکه به [[حکم]] نام‌های خویش برداری می‌کند<ref>الفتوحات، ج۷، ص۵۶.</ref>.

== منابع ==