حکمت در معارف و سیره سجادی: تفاوت میان نسخه‌ها

== معناشناسی ==

== حکمت در قرآن ==

به گزارش [[قرآن کریم]]؛ [[خداوند]] [[حکیم]] است و [[نظام هستی]] را [[بیهوده]]<ref>{{متن قرآن|وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاءَ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا بَاطِلًا ذَلِكَ ظَنُّ الَّذِينَ كَفَرُوا فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ كَفَرُوا مِنَ النَّارِ}} «و ما آسمان و زمین و آنچه را میان آنهاست بیهوده نیافریدیم؛ این پندار کافران است پس وای از آتش (دوزخ) بر کافران!» سوره ص، آیه ۲۷.</ref> و بازیچه<ref>{{متن قرآن|وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا لَاعِبِينَ}} «و ما آسمان‌ها و زمین و آنچه را میان آنهاست به بازیچه نیافریده‌ایم» سوره دخان، آیه ۳۸.</ref> نیافریده است. یکی از [[وظایف]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}}<ref>{{متن قرآن|لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ}} «بی‌گمان خداوند بر مؤمنان منّت نهاد که از خودشان فرستاده‌ای در میان آنان برانگیخت که آیات وی را بر آنان می‌خواند و آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنها کتاب و فرزانگی می‌آموزد و به راستی پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند» سوره آل عمران، آیه ۱۶۴؛ {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ}} «اوست که در میان نانویسندگان (عرب)، پیامبری از خود آنان برانگیخت که بر ایشان آیاتش را می‌خواند و آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنان کتاب (قرآن) و فرزانگی می‌آموزد و به راستی پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند» سوره جمعه، آیه ۲.</ref> و یکی از روش‌های [[دعوت]] به [[خداوند]]<ref>{{متن قرآن|ادْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ}} «(مردم را) به راه پروردگارت با حکمت و پند نیکو فرا خوان و با آنان با روشی که بهتر باشد چالش ورز! بی‌گمان پروردگارت به آن کس که راه وی را گم کرده داناتر است و او به رهیافتگان داناتر است» سوره نحل، آیه ۱۲۵.</ref> [[آموزش]] [[حکمت]] است<ref>[[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]] و [[زهرا بخشی|بخشی، زهرا]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «حکمت»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۹۰.</ref>.

== حکمت در روایات و سخنان [[امام سجاد]] {{ع}} ==

[[رسول اکرم]] {{صل}}، [[چهل]] [[روز]] [[عبادت]] خالصانه را زمینه‌ساز جریان حکمت از [[قلب]] بر [[زبان]] معرفی کرده است<ref>بحارالانوار، ج۵۳، ص۳۲۶.</ref>. [[امام سجاد]] {{ع}} [[حکمت خداوند]] را [[حاکم]] بر [[عالم هستی]] و تغییرناپذیر خوانده و عرضه می‌دارد: {{متن حدیث|وَ يَا مَنْ‏ لَا تُبَدِّلُ‏ حِكْمَتَهُ الْوَسَائِلُ}}<ref>دعای ۱۳.</ref>. «ای خداوندی که [[ناموس]] حکمتت را هیچ وسیله‌ای و سببی دگرگون نسازد».

همچنین [[شب قدر]] را، [[زمان]] تثبیت و تحکیم [[حکمت الهی]] شمرده<ref>نیایش چهل‌و‌چهارم.</ref> و [[اراده]] حتمی [[خداوند]] را بر مبنای [[عدالت]] و [[قضاوت]] او را مبتنی بر [[انصاف]]<ref>نیایش چهل‌و‌هفتم.</ref> و اراده او را بی‌رقیب خوانده است<ref>نیایش شانزدهم.</ref> در عبارتی دیگر بیان می‌دارد: منزهی تو ای خداوند، سخنت سرشار از حکمت و تقدیرت حتمی است<ref>نیایش چهل‌و‌هفتم.</ref> در [[مکتب]] [[امام زین‌العابدین]] {{ع}}، [[قدرت]] غیرقابل معارضه؛ [[پناهگاه]] انحصاری، [[حاکمیت]] مطلق و [[تدبیر]] جامع؛ تقدیر روزی [[بندگان]]، [[کرامت]]، [[رأفت]] و [[رحمت]] نسبت به آنان و [[مهربانی]] و [[بخشش]] بیش از اندازه نسبت به همه آفریده‌ها<ref>نیایش سی‌و‌ششم.</ref>، از نشانه‌های حکمت الهی است. از این رو عرض می‌کند: «[[حمد]] خداوند را، راضی‌ام به قضای خداوندی؛ [[شهادت]] می‌دهم که [[خدای یکتا]]، روزی‌های بندگانش را به عدالت تقسیم کرده و با همه بندگانش به [[فضل]] و [[احسان]] [[رفتار]] می‌کند»<ref>نیایش سی‌و‌پنجم.</ref>.

امام سجاد {{ع}}، برای [[انسان]]، گریزی از [[تسلیم]] در برابر حکمت مطلق خداوند روا نمی‌دارد<ref>دعای بیستم.</ref> و استفاده بهینه از قدرت [[اختیار]] خویش در مسیر [[معرفت الهی]]، تسلیم و [[رضایت]] در برابر [[اراده الهی]]، رفع غبار تردید از [[جان]] و [[دل]] و دستیابی به [[یقین]] مخلِصان را از درگاه خداوند مسئلت می‌کند<ref>نیایش سی‌وسوم.</ref> و می‌گوید: «بارخدایا، قصد مرا در [[اطاعت]] خویش [[پایداری]] بخش و بصیرتم را در پرستشت [[قوی]] گردان»<ref>نیایش سی‌ویکم.</ref>.<ref>بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، ۱۴۱۴، بیروت، مؤسسة الوفاء؛ تفسیر المیزان، طباطبایی، سیدمحمدحسین، ۱۴۱۷، قم، جامعه مدرسین؛ الصحیفة السجادیة، الامام زین‌العابدین {{ع}}، ۱۴۱۸، قم، نشر الهادی: صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، ۱۳۷۵، تهران، نشر سروش؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، ۱۳۷۳، قم، دارالقرآن الکریم: المفردات فی غریب القرآن، حسین بن محمد راغب اصفهانی، ۱۴۱۲، بیروت، دارالعلم.</ref>.<ref>[[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]] و [[زهرا بخشی|بخشی، زهرا]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «حکمت»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۹۰.</ref>