حکومت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

== حکومت‌داری در اسلام ناب محمدی ==

اسلام ناب محمدی {{صل}} در کنار توجه به [[آحاد]] [[مسلمانان]] عالم، برای [[حکومت]] و [[جامعه مسلمین]] برنامه داشته و [[سیاست]] را در پیشبرد اهداف اسلام [[اجتماعی]] دخیل می‌داند؛ چنانکه توجه به [[حکومت اسلامی]] و تحقق اسلام در [[سوره حج]] چنین ذکر شده است: {{متن قرآن|الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ}}<ref>«(همان) کسانی که اگر آنان را در زمین توانمندی دهیم نماز بر پا می‌دارند و زکات می‌پردازند و به کار شایسته فرمان می‌دهند و از کار ناپسند باز می‌دارند و پایان کارها با خداوند است» سوره حج، آیه ۴۱.</ref> اسلام ناب محمدی {{صل}} در پی تأسیس [[حکومتی]] برای [[اداره جامعه]] [[جهانی]] است که طنین [[توحید]] در آن آوازه انداخته و استعلای [[شرق]] و [[غرب]] را از سر اسلام دور نماید<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۷۹ -۱۸۱.</ref>.<ref>[[محمد صادق احمدی|احمدی، محمد صادق]]، [[اسلام ناب محمدی (مقاله)| مقاله «اسلام ناب محمدی»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌]]، ج۴ ص ۱۴۶.</ref>

== گونه‌شناسی [[حکومت]] ==

[[حضرت آیت‌الله خامنه‌ای]] در گونه‌شناسی نظم‌های [[سیاسی]] دو نوع تقسیم‌بندی دارند. ابتدا دسته‌بندی دوگانه‌ای که در آن همه [[حکومت‌ها]] را به خوب و بد تقسیم می‌کنند که البته به اعتبارات مختلف نام‌گذاری می‌کنند از حکومت خوب با عناوین ذیل یاد می‌کنند: «[[حکومت الهی]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، ۲۷/۳/۱۳۶۲.</ref>، «[[حکومت اسلامی]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، ۲۷/۳/۱۳۶۲.</ref>، «[[حکومت دینی]]»، «[[حکومت عدل]]»، «[[حکومت صالحان]]»، «حکومت [[فقه]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در جمع واحد روحانیت حزب جمهوری اسلامی، ۲۶/۵/۱۳۶۲. </ref>، «حکومت [[دین]]»، «حکومت [[خدا]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، ۱۴/۵/۱۳۶۲.</ref>، «[[حکومت فقیه]] [[عادل]]»، «حکومت [[جمهوری اسلامی]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، ۱۲/۱/۱۳۶۷.</ref>، «حکومت اسلامی»، «حکومت [[مردم‌سالاری دینی]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، ۲۷/۳/۱۳۶۲.</ref>، «[[حکومت مستضعفان]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، ۱۴/۵/۱۳۶۲.</ref>، «[[حکومت مردمی]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، ۲۷/۳/۱۳۶۲.</ref>، «حکومت [[انبیاء]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، تفسیر قرآن، ۱۲/۴/۱۳۶۱.</ref>، «حکومت [[مکتب اهل بیت]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، ۳۰/۲/۱۳۶۲.</ref>، «حکومت [[خلافت]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، ۲۷/۳/۱۳۶۲.</ref>، «[[حکومت پیغمبر]]»، «[[حکومت علوی]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در سالروز میلاد امیرالمؤمنین {{ع}}، ۳۰/۶/۱۳۸۱.</ref>، «[[حکومت مهدوی]]»، «حکومت دین شناسان»<ref>در مکتب جمعه، ج۶، ص۳۰۱.</ref>، «حکومت [[مکتب]]»، «[[ولایت]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۹/۴/۱۳۶۵.</ref>، «حکومت [[مسلمین]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای هیأت علمی کنگره امام خمینی، ۴/۱۱/۱۳۷۸.</ref>، «حکومت [[مرضی]] [[اسلام]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در نماز جمعه تهران، ۱۵/۷/۱۳۶۲.</ref>، «[[خلافت اسلامی]]»، «[[دموکراسی]] [[حقیقی]]»، «حکومت [[احکام الهی]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در جمع واحد روحانیت حزب جمهوری اسلامی، ۲۶/۵/۱۳۶۲.</ref>.

ایشان از نوع دوم حکومت با عناوین ذیل یاد می‌کنند: «حکومت غیردینی»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، ۲۷/۳/۱۳۶۲.</ref>، «[[حکومت استبدادی]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری، ۲۳/۱۲/۱۳۸۰.</ref>، «[[استبداد]] [[دینی]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، ۲۷/۳/۱۳۶۲.</ref>، «[[نظام استبدادی]] اشرافی»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، مصاحبه معظم له با ستاد برگزاری دهه فجر، ۴/۱۰/۱۳۶۷.</ref>، «حکومت [[کمونیستی]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۲۳/۵/۱۳۷۰.</ref>، «[[حکومت]] [[سوسیالیستی]]»، «[[حکومت سلطنتی]]»، «حکومت [[احزاب]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار میهمانان خارجی شرکت کننده در کنفرانس وحدت اسلامی، ۱/۵/۱۳۷۶.</ref>، «حکومت زبدگان حزبی»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار میهمانان خارجی شرکت کننده در کنفرانس وحدت اسلامی، ۱/۵/۱۳۷۶.</ref>، «حکومت رقابت‌های غلط»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار میهمانان خارجی شرکت کننده در کنفرانس وحدت اسلامی، ۱/۵/۱۳۷۶.</ref>، «حکومت دموکراسی‌های [[دروغین]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار میهمانان خارجی شرکت کننده در کنفرانس وحدت اسلامی، ۱/۵/۱۳۷۶.</ref>، «حکومت [[تبلیغات]] [[براق]] [[فریب]] دهنده»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار میهمانان خارجی شرکت کننده در کنفرانس وحدت اسلامی، ۱/۵/۱۳۷۶.</ref>، «حکومت [[زور]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار میهمانان خارجی شرکت کننده در کنفرانس وحدت اسلامی، ۱/۵/۱۳۷۶.</ref>، «حکومت [[مسیحی]] قرون وسطایی»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، ۲۷/۳/۱۳۶۲.</ref>، «حکومت دموکراتیک غربی»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، ۱۰/۴/۱۳۶۲.</ref>، «[[حکومت طاغوت]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در جمع مردم فریمان، ۵/۱/۱۳۶۸.</ref>، «حکومت [[سرمایه‌داری]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۲۹/۱۰/۱۳۶۷.</ref>، «حکومت [[ظالمانه]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار میهمانان خارجی شرکت کننده در کنفرانس وحدت اسلامی، ۱/۵/۱۳۷۶.</ref>، «حکومت جابرانه»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، پیام به کنگره جهانی امام رضا {{ع}}، ص۸.</ref>، «حکومت [[نظامیان]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با میهمانان خارجی شرکت کننده درکنفرانس وحدت اسلامی، ۱/۵/۱۳۷۶.</ref>، «حکومت [[تسلیم]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با میهمانان خارجی شرکت کننده درکنفرانس وحدت اسلامی، ۱/۵/۱۳۷۶.</ref>، «حکومت موروثی»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، ۱۰/۱/۱۳۶۳.</ref>، «حکومت [[روحانیت]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با روحانیت حزب جمهوری اسلامی، ۱۷/۳/۱۳۶۳.</ref>، «حکومت [[کشیشان]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با روحانیت حزب جمهوری اسلامی ۲۶/۵/۱۳۶۲.</ref>، «حکومت غیردینی»، «[[ولایت]] [[خیانت]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با میهمانان خارجی شرکت کننده در کنفرانس وحدت اسلامی، ۱/۵/۱۳۷۶.</ref>، ولایت حزبی»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای شورای شهر تهران تاریخ ۲۷/۴/۱۳۷۹.</ref>، «نظام‌های بشری»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، پیام به دومین دوره مجلس خبرگان رهبری، ۱/۱۲/۱۳۶۹.</ref>، «حکومت آخوندی»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با روحانیت حزب جمهوری اسلامی، ۱۷/۳/۱۳۶۳. </ref>، «[[حکومت]] معمولی»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، ۳۰/۲/۱۳۶۲.</ref>، «حکومت [[تغلب]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری، ۲۳/۱۲/۱۳۸۰.</ref>، «حکومت [[استعماری]]»، «حکومت استعماری [[دین]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم افتتاحیه سالگرد دهه فجر انقلاب اسلامی در هتل استقلال، ۱۲/۱۱/۱۳۶۲.</ref>، «[[حکومت اموی]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم افتتاحیه سالگرد دهه فجر انقلاب اسلامی در هتل استقلال، ۱۲/۱۱/۱۳۶۲.</ref>، «[[حکومت عباسی]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم افتتاحیه سالگرد دهه فجر انقلاب اسلامی در هتل استقلال، ۱۲/۱۱/۱۳۶۲.</ref>، «[[ولایت]] زر»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با میهمانان خارجی شرکت کننده در کنفرانس وحدت اسلامی، ۱/۵/۱۳۷۶.</ref>.

== [[نظام ولایی]] ==

[[حکومت اسلامی]] در دستگاه [[فکری]] [[حضرت آیت‌الله خامنه‌ای]] در سطوح مختلفی طرح شده است و از همه آنها با عنوان «ولایت» یاد شده است. همان طوری که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} در ماجرای [[تاریخی]] [[غدیر]]، حکومت را با تعبیر [[ولایت]] بیان کرد. در [[نصوص]] [[اسلامی]] هم بیشتر از همه بر روی کلمه ولایت تکیه شده است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۲۰/۴/۱۳۶۹. و ر. ک: روح توحید، نفی عبودیت غیر خدا، ص۳۷.</ref>. در کالبد شکافی معنای ولایت برای آن دو مفهوم ذکر می‌کنند یکی مفهوم عام که به معنای [[پیوستگی]]، به هم جوشیدگی، [[ارتباط]] وثیق دو چیز یا دو کس است وقتی دو چیز چنان به هم پیچیده شده باشند که نتوانیم از هم جدایشان بکنیم می‌گوییم این دو ولایت دارند. من و شما ولایت داریم یعنی به همدیگر پیوسته‌ایم. اما معنای خاص ولایت عبارت است از پیوستگی [[مردم]] یک [[جامعه]] با [[رهبر]] و [[امام]] خود و این پیوستگی بیشتر در زمینه‌های اجرایی است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در عید غدیر، ۲۰/۴/۱۳۶۹.</ref>. مفهوم خاص ولایت در [[جامعه ولایی]]، دارای ساختاری منسجم و در هم تنیده است که بر اساس مبانی [[اعتقاد]] [[توحیدی]] با جاذبه‌های درونی قوام یافته است و شرک‌گریزی و کفرستیزی از ویژگی‌های بارز آن است. ولایت یعنی پیوند و ارتباط تنگاتنگ و مستحکم و غیر قابل انفصال و انفکاک [[جامعه اسلامی]]، یعنی همه اجزای آن به یکدیگر و به آن محور و مرکز این جامعه یعنی ولی متصل است. لازمه همین ارتباط و اتصال است که جامعه اسلامی، در درون خود یکی است و [[متحد]] و مؤتلف و متصل به هم است و در بیرون نیز اجزای مساعد با خود را جذب می‌کند و اجزایی را که با آن [[دشمن]] باشند به شدت دفع می‌کند و با آن معارضه می‌نمایند یعنی {{متن قرآن|أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ}}<ref>«محمد، پیامبر خداوند است و آنان که با وی‌اند، بر کافران سختگیر، میان خویش مهربانند» سوره فتح، آیه ۲۹.</ref>. لازمه ولایت و [[توحید]] جامعه اسلامی است. این مبنای توحید و [[اعتقاد به وحدانیت]] [[حضرت حق]] (جل و علی) در تمام [[شئون]] فردی و [[اجتماعی]] جامعه اسلامی تأثیر می‌گذارد و جامعه را به صورت یک [[جامعه]] هماهنگ و مرتبط به یکدیگر و متصل و برخوردار از [[وحدت]] می‌سازد<ref>درست فهمیدن اسلام، ص۳۷.</ref>. [[حاکم اسلامی]] با [[مردم]] [[ارتباطات]] [[فکری]]، [[عقیدتی]]، [[عاطفی]]، [[انسانی]] و [[محبت]] آمیز دارد و مردم به او علاقه‌مندند و رابطه مردم و [[ولی امر مسلمین]] همانند ریسمان محکم و به هم تابیده است که جدا کردن آن به آسانی امکان پذیر نیست<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۲۹/۹/۱۳۶۸.</ref>.

از منظر ایشان، اساسی‌ترین مسأله [[دین]]، مسأله [[ولایت]] است چون ولایت نشانه و سایه [[توحید]] است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۶/۲/۱۳۷۶.</ref>. هر گاه در [[نظام اسلامی]] کسی مثل [[پیغمبر اکرم]] {{صل}} یا [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} در رأس [[نظام]] قرار بگیرد آن جامعه، [[جامعه ولایی]] است و نظام [[ولایت حاکم]] است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۲۶/۱/۱۳۷۰.</ref> و چهار خصوصیت اساسی؛ [[قدرت]]، [[عدالت]]، [[حکمت]] و [[رحمت]] که از ویژگی‌های [[خداوند]] است برای [[والیان]] به منصه [[ظهور]] می‌رسد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۲۰/۴/۱۳۶۹.</ref>. اما همه ویژگی‌های [[نظام ولایی]] به همین چهار مورد منحصر نمی‌شود؛ بلکه در [[اندیشه سیاسی]] ایشان به دو دسته از ویژگی‌ها و شرایط ایجابی و سلبی ولایت بر می‌خوریم که به مواردی از آن اشاره می‌شود:

ولایت در [[اسلام]] ناشی از ارزش‌هاست. ارزش‌هایی که وجود آنها هم آن سمت و هم مردم را مصونیت می‌بخشد؛ مثلاً عدالت... از جمله شرایط ولایت است اگر این شرط تأمین شد ولایت یک چیز آسیب ناپذیر است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۲۰/۴/۱۳۶۹.</ref>. ولایت یک مفهوم مردمی است و متوجه به جهت [[حقوق مردم]] است و رعایت آنها و [[حفظ]] جانب انسان‌هاست و بلکه مردمی‌ترین نوع [[حکومت]] است<ref>حدیث ولایت، ج۷، ص۱۸۶ - ۱۸۸.</ref>. [[حاکم]] در حکومت ولایی باید از متن مردم باشد، همان طوری که در مورد خود [[پیامبر]] {{صل}} وجود دارد {{متن حدیث|بعث من انفسهم}} یا{{متن حدیث|بَعَثَ مِنْهُمُ‌}}<ref>حدیث ولایت، ج۷، ص۱۸۶ - ۱۸۸.</ref> ضمانت اجرایی این حکومت درونی است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۶/۲/۱۳۷۶.</ref>. حاکم و [[والی]] از نظر [[قانون]] با دیگران مساوی هستند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۱۶/۱/۱۳۷۸.</ref>. ولایت یعنی [[حاکمیت]] انسان‌های [[پارسا]]، انسان‌های مخالف با [[شهوات]] نفس خودشان و انسان‌های عامل به صالحات<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۶/۱/۱۳۷۹.</ref>؛ خیر [[انسانیت]] و [[مصلحت جامعه اسلامی]] در آن است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۶/۱/۱۳۷۹.</ref>.