خلافت عثمان در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

== کیفیت [[انتخاب عثمان]] ==

[[طلحه]] که می‌دانست با وجود علی و [[عثمان]] [[خلافت]] به او نخواهد رسید و از علی {{ع}} هم [[دل]] [[خوشی]] نداشت برای [[تضعیف]] جانب او، [[حق]] خود را به عثمان داد و با عثمان [[بیعت]] کرد، [[زبیر]] که پسر عموی [[حضرت علی]] بود برای تقویت [[حضرت]] در برابر طلحه، حق خود را به علی {{ع}} واگذار کرد و با او بیعت نمود، [[سعد بن ابی وقاص]] نیز که می‌دانست خلیفه نمی‌شود حق خویش را به پسر عمویش [[عبدالرحمان بن عوف]] داد و با او بیعت کرد (بنابراین شش نفر اعضا در سه نفر خلاصه شدند.)

عبدالرحمان بن عوف از علی {{ع}} و عثمان پرسید: کدامیک از شما حاضرید از خلافت صرف نظر کنید و در تعیین دو نفر دیگر مختار باشید؟

علی {{ع}} در پاسخ فرمود:

بار دیگر عبدالرحمان به علی {{ع}} همان جملات را گفت، و همان پاسخ را شنید.

در این جا بود که [[امام]] {{ع}} عبدالرحمان را [[نفرین]] کرد که به آرزویش نرسد و به او فرمود:

== پدیده‌های منفی در [[حکومت عثمان]] ==

[[امام علی]] {{ع}} با [[ابوبکر]] و [[عمر]] [[همزیستی]] نمود و آشکارا با آنان به [[مخالفت]] برنخاست؛ زیرا [[انحراف]] روند [[حکومت اسلامی]] به گونه‌ای پنهانی صورت می‌گرفت. امام علی {{ع}} در موارد بسیاری در جهت [[اصلاح]] نظریات [[اشتباه]] [[خلیفه]]، دخالت می‌کرد و خلیفه نظریه او را می‌پذیرفت، ابوبکر و عمر از آن جهت که امام علی {{ع}} [[نماینده]] قانونی [[امت]] و صاحب اصلی [[خلافت]] بود و از سویی [[رهبری]] جناح مخالفی را عهده‌دار بود که بزرگان [[صحابه]] در آن حضور داشتند، از آن [[حضرت]] بیمناک بودند ولی [[امام]] {{ع}} از [[حق]] خلافت خود گذشت و بدین ترتیب، [[مخالفان]]، از ناحیه امام {{ع}} [[احساس امنیت]] کردند، اما از آنجا که آن بزرگوار ناظر و [[حافظ]] اصول و [[مبانی اسلام]] به شمار می‌آمد از اصول و ارزش‌هایی که از [[پیامبر اکرم]] به [[میراث]] برده بود، دست برنداشت.

ولی در برهه حکومت عثمان، [[فساد]] و [[تباهی]] به صورت علنی و آشکارا و به سرعت در دستگاه حاکمه راه یافت و به دیگر گروه‌های [[جامعه اسلامی]] سرایت کرد و امام {{ع}} آشکارا با آن به مخالفت پرداخت و علنا عثمان را مورد [[اعتراض]] قرار داد و صحابه برجسته‌ای چون [[عمار یاسر]] و [[ابو ذر]] در کنار آن حضرت قرار گرفتند و حتی کسانی که با خلافت [[امیر مؤمنان]] {{ع}} سر مخالفت داشتند نیز از بی‌تدبیری و فساد حکومت عثمان، ناخرسند بودند که می‌توان ماهیت و سیمای حکومت وی را به طور فشرده در موارد ذیل بیان کرد:

وی خویشانش را به خود نزدیک ساخت و [[کارها]] را به دست آنان سپرد، [[ولید بن عقبة بن ابی معیط]] را بر [[کوفه]] گمارد، در صورتی که [[رسول خدا]] {{صل}} او را [[اهل دوزخ]] دانسته بود، [[عبدالله بن ابی سرح]] را بر [[مصر]] [[فرمانروایی]] داد و [[معاویة بن ابی سفیان]] را بر [[شام]] و [[عبد الله بن عامر]] را بر [[بصره]] گماشت و [[ولید بن عقبه]] را از فرمانروایی کوفه بر کنار و [[سعید بن عاص]] را بر آن سامان [[حاکمیت]] داد<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۶۰؛ تاریخ طبری، ج۳، ص۴۴۵ چاپ مؤسسه اعلمی؛ انساب الأشراف بلاذری، ج۵، ص۴۹؛ حیلة الأولیاء، ج۱، ص۱۵۶؛ شیخ المضیرة ابو هریره، ص۱۶۶؛ الغدیر، ج۸، ص۲۳۸؛ النص و الاجتهاد، ص۳۹۹.</ref>.

[[عثمان]] در برابر [[مروان حکم]]، فردی [[ضعیف]] و [[ناتوان]] بود، به سخن وی گوش می‌داد و خواسته‌هایش را برآورده می‌ساخت، حتی زمانی که [[مردم]] شهرهای دیگر جهت [[اعتراض]] به سیاست‌های عثمان در [[مدینه]] گرد آمدند و او ضاع به شدت آشفته و [[بحرانی]] شد، [[امام علی]] {{ع}} برای آرام ساختن اوضاع و باز گرداندن شورشیانی که خواستار [[اصلاح]] [[ساختار سیاسی]] و [[اداری]] و [[اقتصادی]] و تعویض و [[جابجایی]] [[فرمانروایان]] بودند، وارد عمل شد و [[شورشیان]] را به شهرهای خود بازگرداند، مشروط بر این که عثمان از مروان حکم و سعید بن عاص [[اطاعت]] نکند.

ولی به مجرد اینکه اوضاع، [[آرامش]] یافت، [[مروان]] در جهت [[سرکوب]] شورشیان دیگر بار به تحریک عثمان پرداخت، [[امام]] {{ع}} با [[خشم]] بر او وارد شد و فرمود:

در مورد دیگری [[عثمان]] بر [[شهودی]] که به شراب [[نوشیدن]] ولید [[گواهی]] دادند [[خشمگین]] شد و آنها را از پیش خود راند در اینجا [[امام]] {{ع}} وارد عمل شد و از فرجام چنین اموری به عثمان هشدار و به او دستور داد ولید را فرا بخواند تا [[حضرت]] او را [[محاکمه]] نموده و حد بر او جاری سازد، زمانی که ولید احضار شد و گواهی [[شهود]] درباره او ثابت گردید امام {{ع}} بر او [[اجرای حد]] کرد و عثمان به‌ [[خشم]] آمد و به امام گفت: شما [[حق]] نداری درباره وی چنین کاری انجام دهی امام {{ع}} با سخنی برخاسته از حق و [[شرع]] بدو پاسخ داد: {{عربی|بل و شرّ من هذا اذا فسق و منع حق الله أن یؤخذ منه}}<ref>مروج الذهب، ج۲، ص۲۲۵.</ref>؛ بلکه بدتر از این مورد، آن است که وی به [[فسق]] و [[فجور]] بپردازد و [[حق خدا]] از او ستانده نشود.

== موضع [[امام]] {{ع}} در قبال [[عثمان]] ==

با [[خشم]] گرفتن [[مسلمانان]] بر عثمان، بزرگان [[صحابه]] نیز در قبال [[انحراف]] [[خلیفه]] و دستگاه [[حاکم]] وی، به شدت موضع گرفتند و عثمان در مقابل، به [[آزار]] و [[شکنجه]] [[مخالفان]] و محکوم کنندگان [[سیاست]] منحرفش، پرداخت و بی‌آن‌که حرمتی برای صحابه قائل شود، این شیوه را شدت بخشید از جمله [[ابو ذر غفاری]]، [[صحابی]] [[جلیل‌القدر]] [[رسول خدا]] {{صل}} [[کارهای ناپسند]] عثمان را مورد [[اعتراض]] قرار داد، و عثمان وی را به [[شام]] فرستاد. [[معاویه]] از [[تحمل]] وجود [[ابو ذر]] در شام [[درمانده]] شد و او را به [[مدینه]] باز گرداند، ابو ذر، [[جهاد]] و [[مبارزه]] و اعتراض خود را نسبت به سیاست [[اموی]] هم‌چنان ادامه داد، حضور ابو ذر برای عثمان قابل تحمل نبود، [[تصمیم]] گرفت او را به [[ربذه]] [[تبعید]] کند و حتی از خداحافظی مردم با وی جلوگیری به عمل آورد ولی امام {{ع}} به اتفاق حسن و حسین و [[عقیل]] و [[عبد الله بن جعفر]]، ابو ذر را بدرقه کردند، [[مروان حکم]] مانع رفتن آنان شد، امام {{ع}} به خشم آمد و بر [[مروان]] [[حمله]] برد و تازیانه‌ای بر گوش اسبش نواخت و بر او فریاد زد! دور شو، [[خدا]] تو را وارد [[دوزخ]] سازد<ref>مروج الذهب، ج۲، ص۳۵۰.</ref>.

امام {{ع}} با ابو ذر خداحافظی کرد و بدو فرمود:

وقتی علی {{ع}} از [[مراسم]] خداحافظی و بدرقه [[ابو ذر]] بازگشت، [[مردم]] به‌ استقبال [[امام]] {{ع}} آمده و بدو عرضه داشتند: [[عثمان]] بر شما [[خشمگین]] است، فرمود: اسب، از زدن لگام بر دهنش، خشمگین می‌شود.<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[‌پیشوایان هدایت ج۲ (کتاب)|‌پیشوایان هدایت ج۲]] ص ۲۳۳.</ref>