دولت نبطیان: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

* قبل از میلاد، در منطقه شمال غربی [[جزیرة العرب]]، - حد فاصل [[موصل]] و [[فرات]] - ([[اردن]] کنونی)<ref>علی بن الحسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۲۴۶؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۲۶۷-۲۶۸.</ref>، دولتی تشکیل شد که مانند [[اقوام]] جنوب [[عربستان]] [[تجارت]] می‌کردند. [[اعراب]]، این [[دولت]] را، "الحضر"<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۲، ص۱۸۱؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۷۱.</ref> و [[رومیان]]، آن را "پترا" می‌گفتند<ref>ابن فقیه همدانی، البلدان، ج، ۴، ص۱۷۸.</ref>.

* گفته شده است عده‌ای از "کلدانیان" (انباط)<ref>علی بن الحسین مسعودی، التنبیه و الإشراف، ص۸۲-۸۳.</ref> - مردمی ساکن بین [[بصره]] و [[کوفه]] -<ref>عمر فروخ، تاریخ الجاهلیه، ص۶۵؛ فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۸۷.</ref> در [[قرن ششم]] ق. م، با [[تصرف]] پترا - که بر سر راه‌های بازرگانی قرار داشت- آن را به عنوان پایتخت خویش برگزیدند<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۱۰–۵۳.</ref>. آنها در زمین‌هایشان کشت می‌کردند و به [[تجارت]] نیز می‌پرداختند<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۰.</ref>. آنها به یُمن راه‌های تجاری بزرگی که [[مصر]] و [[شام]] را به غزه و شهرهای فینیقیه متصل می‌کرد و نیز راه تجاری دیگری که از طریق خلیج به [[شهر]] پترا می‌رسید، به سرعت [[پیشرفت]] کردند<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۰.</ref>. آنها مصنوعات مسی و آهنی را به [[یمن]]، [[شام]] و یونان می‌بردند و کالاهای [[ایران]]، [[هند]] و ماورای [[هند]] را در [[مصر]]، [[شام]] و دیگر نقاط تجاری توزیع می‌کردند<ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۸۷؛ جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۰.</ref>.

* پترا در [[قرن اول]] میلاد، به علت حمایت‌های [[رومیان]]، به اوج [[قدرت]] و [[ثروت]] خود رسید<ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۸۸.</ref>. در این زمان، قلمرو حکومتشان از شمال [[عربستان]] تا [[دمشق]] بود<ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۹۲.</ref>؛ اما بعد از [[گذشت]] دو قرن از میلاد، کم‌کم پترا در سراشیبی سقوط قرار گرفت. زمانی که "بطلمیوس فیلادلفیوس" راه‌های تجاری دریای سرخ و بلاد حاره را در [[اختیار]] گرفت، تأثیرات بسیار سوئی بر اوضاع [[سیاسی]] جزیرة‌العرب گذاشت؛ زیرا در راه‌های خشکی، امکان [[تجارت]] با [[هند]] و [[آفریقا]] وجود نداشت<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۱.</ref>.

* از سوی دیگر کم‌کم از مسیر کاروان‌های [[شرق]] به طرف مناطق شمالی به مرکزیت "تدمر"، [[تغییر]] جهت دادند <ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۹۲.</ref> و راه تجاری شمال و جنوب نیز به قسمت شرقی شبه‌جزیره منتقل شد <ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۹۲.</ref>.

* امپراتوری [[روم]] با [[تصرف]] [[شام]]، این [[دولت]] را به شدت دچار مخاطره کرد<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۳۱.</ref>‌. آنجا بارها در معرض [[هجوم]] [[رومیان]]، به ویژه تراژان، امپراتور [[روم]]، واقع شد. برخی گفته‌اند<ref>عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۲۶۵.</ref> سرانجام در سال ۱۰۵ م، تراژان، امپراتور [[روم]] به [[حکومت]] نبطیان خاتمه داد؛<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۴۹.</ref> اما بسیاری از مورخان نیز این حملات را ناکام توصیف کرده‌اند. از ادامه [[حیات]] نبطیان تا زمان "شاپور بن اردشیر"[[سخن]] گفته و یادآور شده‌اند که آنها در پی هم‌پیمانی با [[دولت]] [[روم]] در سال ۲۳۵ م<ref>ابن فقیه همدانی، البلدان، ج۴، ص۱۷۸ (زیرنویس به نقل از الحضارات السامیه)؛ علی بن الحسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۲۴۶-۲۴۷.</ref> مغضوب [[ایرانیان]] شدند؛ از این رو شاپور، شاه [[ایران]]، در سال ۲۴۱ م به آن حمله برد<ref>ابن فقیه همدانی، البلدان، ج۴، ص۱۷۸.</ref> و به [[عمر]] این [[دولت]] خاتمه داد<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۴۷-۵۰؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۷۱-۷۲؛ بلعمی، تاریخنامه طبری، ج۱، ص۶۰۹.</ref>.

* نبطیان از لحاظ [[فرهنگی]] به شدت تحت تأثیر [[یونانیان]] قرار داشتند. آنها [[علوم]] شایع را از [[یونانیان]] آموختند و نویسندگانشان به خط نبطی و یونانی [[نگارش]] می‌کردند<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۴۹-۵۲.</ref>. شهرهای مهم این [[دولت]]، علاوه بر پترا، "حجر"، "حشبون" و "جرش" بود<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۶۶.</ref>. جرش، [[جایگاه]] "[[الهه]] ارتمیس" بود<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۶۷.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[دولت‌های عرب جاهلی ۲ (مقاله)|دولت‌های عرب جاهلی]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۳۷۱-۳۷۳.</ref>.