راه تعیین امام: تفاوت میان نسخه‌ها

| پرسش مرتبط  =

}}

== مقدمه ==

== دیدگاه [[امامیه]] ==

=== [[ادله]] دیدگاه [[امامیه]] ===

===== قاعده لطف =====

{{اصلی|قاعده لطف}}

[[شیخ مفید]] [[وجوب لطف]] را براساس «جود و [[کرم الهی]]» این‌گونه بیان می‌کند: "لطفی را که قائلین به آن، [[معتقد]] به [[وجوب]] آن هستند، به‌خاطر جود و کرم الهی واجب است، نه از این نظر که خداوند [[عدل]] واجب ساخته است و اگر لطف نداشته باشد [[ظالم]] است<ref>{{عربی|إن ما أوجبه أصحاب اللطف من اللطف إنما وجب من جهة الجود و الکرم لا من حیث ظنوا أن العدل أوجبه و أنه لو لم یفعله لکان ظالما}}، شیخ مفید، محمد بن محمد، أوائل المقالات فی المذاهب والمختارات، ص۵۹.</ref>. براساس «[[عدل الهی]]» نیز می‌توان [[برهان لطف]] را این‌گونه تقریر کرد: "از آنجایی‌که خداوند [[عادل]] است و همۀ [[افعال خداوند]] [[پسندیده]] و [[نیکو]] بوده و از [[قبایح]] و ترک چیزی که به مقتضای حکمتش لازم باشد، پیراسته است<ref>{{عربی|والکلام فی العدل کلام فی أفعاله تعالی وأنّها کلّها حسنة وتنزیهه عن القبائح وعن الإخلال بالواجب فی حکمته}}، حمصی رازی، سدید الدین، المنقذ من التقلید، ج‏۱، ص۱۵۰.</ref>، [[نصب امام]] نیز از [[افعال]] پسندیده‌‌ای است که آن را به مقتضای حکمتش انجام داده است. [[عدل]] با این [[تفسیر]]، مساوی با [[حکمت]] است که می‌توان [[قاعده لطف]] را براساس آن تقریر کرد<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[القواعد الکلامیة (کتاب)|القواعد الکلامیة]]، ص۱۰۹.</ref>.

===== [[برهان عنایت]] =====

«عنایت» یعنی اعتنا داشتن و [[کوشش]] کردن و [[همت]] گماردن به اینکه کار به بهترین وجه انجام پذیرد و هیچ نقطه از نقاط آن و لو اندک و جزئی از هیچ جهتی مبهم باقی نماند و مورد [[غفلت]] قرار نگیرد. [[برهان عنایت]]، به علم و [[فعل خداوند]] تعلق می‌گیرد که از آن به عنایت [[علمی]] و عنایت فعلی تعبیر شده است. مراد از عنایت در فعل [[الهی]] آن است که [[خداوند]] [[نظام تکوین]] را در کمال حسن و [[اتقان]] و [[جمال]] و [[زیبایی]] آفریده است. بنابراین، [[عنایت الهی]] به بقاء [[نظام احسن]] و [[سعادت]] و [[تکامل]] [[انسان‌ها]] مقتضی [[ضرورت]] وجود و [[نصب امام]] از سوی خداوند است.

===== [[جامعیت دین]] =====

===== [[برهان واسطه فیض]] =====

===== [[اظهار معجزه]] =====

===== ادله قرآنی =====

====== [[آیه]]: {{متن قرآن|مَا كَانَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ}} ======

====== آیه ابتلاء ======

آیه ابتلاء، یکی از آیاتی است ‌که [[نصب الهی امامت]] را بیان می‌کند: {{متن قرآن|وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که پروردگار ابراهیم، او را با کلماتی آزمود و او آنها را به انجام رسانید؛ فرمود: من تو را پیشوای مردم می‌گمارم. (ابراهیم) گفت: و از فرزندانم (چه کس را)؟ فرمود: پیمان من به ستمکاران نمی‌رسد» سوره بقره، آیه ۱۲۴.</ref>.

====== آیه اولی الامر ======

{{اصلی|آیه اولی الامر}}

====== آیه ولایت ======

{{اصلی|آیه ولایت}}

===== ادله روایی =====

====== روایات بیانگر الهی بودن امر امامت و [[خلافت]] ======

تعداد روایاتی که این مطلب را بیان می‌کنند فراوان است، اما به ذکر چند [[روایت]] از [[منابع شیعه]] و [[سنی]] اکتفا می‌کنیم:

====== حدیث دار ======

{{اصلی|حدیث یوم‌الدار}}

# [[دعوت پیامبر]] از بزرگان [[بنی‌هاشم]] و [[فرزندان عبدالمطلب]]، به [[دستور خداوند]] انجام شد: {{متن حدیث|إن الله أمرنی أن أنذر عشیرتی الأقربین، وقَدْ أَمَرَنِی رَبِّی أنْ أُدْعُوکُم إلیهِ}}.

# [[هدف]] از این تجمع، تنها [[دعوت به دین اسلام]] نیست؛ بلکه اعلام [[جانشینی رسول خدا]] نیز منظور [[خداوند]] است: {{متن حدیث|یا مُحَمَّدُ، إنَّکَ إنْ لاَ تَفْعَلْ مَا تُؤْمَرُ بِه یعَذِّبُکَ رَبُّکَ}}. اگر مقصود تنها [[دعوت به دین]] [[الهی]] باشد، [[تهدید]] از جانب [[خدا]] معنی ندارد.

====== حدیث منزلت ======

{{اصلی|حدیث منزلت}}

====== حدیث غدیر ======

{{اصلی|حدیث غدیر}}

== نظریه [[مذاهب اهل سنت]] درباره راه تعیین امام ==

=== [[راه‌های تعیین امام]] از منظر [[اهل سنت]] ===

اجماع یکی از راه‌های [[تعیین خلیفه]] است که به دو قسم تقسیم می‌شود:

===== [[اجماع مسلمین]] =====

===== [[اجماع اهل حل و عقد]] =====

==== [[شورا]] ====

===== [[شورای صحابه]] (عملکرد اهالی [[سقیفه]]) =====

===== [[شورای اهل حل و عقد]] (عملکرد [[خلیفه دوم]]) =====

از آنجایی‌که [[پیروان]] [[مکتب خلفاء]] برای [[اثبات]] [[مشروعیت خلافت]] آنان نصی از [[قرآن]] و [[روایات]] روی دست نداشتند، عملکرد [[شورا]] را در این دو مقطع به [[آیات]] [[وحیانی]] مستند کرده‌اند<ref>آیه اول: {{متن قرآن|فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ}}، «پس با بخشایشی از (سوی) خداوند با آنان نرمخویی ورزیدی و اگر درشتخویی سنگدل می‌بودی از دورت می‌پراکندند؛ پس آنان را ببخشای و برای ایشان آمرزش بخواه و با آنها در کار، رایزنی کن و چون آهنگ (کاری) کردی به خداوند توکل کن که خداوند توکل کنندگان (به خویش) را دوست می‌دارد» سوره آل عمران، آیه ۱۵۹. آیه دوم: {{متن قرآن|وَالَّذِينَ اسْتَجَابُوا لِرَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَمْرُهُمْ شُورَى بَيْنَهُمْ}}، «و آنان که (فراخوان) پروردگارشان را اجابت کرده‌اند و نماز را بر پا داشته‌اند و کارشان رایزنی میان همدیگر است و از آنچه روزیشان داده‌ایم می‌بخشند» سوره شوری، آیه ۳۸.</ref> و از این طریق به [[خلافت]] آنان [[مشروعیت]] دادند<ref>در نقد این نظریه به صورت مختصر باید گفت: اولاً: از عایشه نقل شده است که هیچ آیه‌ای در شأن مان نازل نشده است: {{عربی|والله ما نزل فینا من القرآن شیء إلا براءتی}}، اندلسی، عبد الحق، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ج ۲، ص۳۰۷؛ ثانیاً: در انتخاب خلیفه اول نه شورایی بوده و نه اجماع صحابه. در انتخاب عثمان نیز شورا را به گونه تنظیم کرده بودند که جز عثمان کسی دیگر انتخاب نشود. ثالثاً: اگر انتخاب امام از طریق شوراست، چرا خلیفه اول بر خلاف آیاتی‌که انتخاب را از طریق مشورت و شورا مطرح می‌کند، عمر بن خطاب را منصوب کرد؟ رابعا: آیه۳۸ سوره شوری مربوط به امور جنگی است و آیه ۱۵۹ آل عمران نیز صفات مؤمنان را بیان می‌کند و قرینه که بتواند طریقیت شورا را در تعیین امام ثابت کند، وجود ندارد. [[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۲ (کتاب)|جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۲]]، ص۲۲۲-۲۲۳.</ref>.

یکی از طرق رایج در میان [[اهل سنت]] در [[تعیین امام]]، بیعت است که از دو راه برای [[انتخاب]] یک [[خلیفه]] منعقد می‌شود:

===== [[بیعت مسلمین]] =====

===== [[بیعت اهل حل و عقد]] =====