سخاوت در معارف و سیره نبوی: تفاوت میان نسخه‌ها

== جایگاه و اهمیت بخشش و گذشت در روابط خانوادگی ==

[[زندگی خانوادگی]] در سایه همین بخشش‌ها و گذشت‌ها، تنش‌ها و آسیب‌ها را به [[سلامت]] پشت سر می‌گذارد و [[روابط]] امکان [[اصلاح]] می‌یابد؛ و چنین [[رفتاری]] [[ناتوانی]] شمرده نمی‌شود، بلکه [[انسان‌ها]] بدین امور [[ارزش]] می‌یابند. از [[رسول خدا]] {{صل}} [[روایت]] شده است که فرمود: {{متن حدیث|الْعَفْوُ أَحَقُّ مَا عُمِلَ بِهِ}}<ref>«بخشش سزاوارترین چیزی است که بدان عمل شود». اسدالغابة، ج۱، ص۵۲۵؛ الجامع الصغیر، ج۲، ص۱۹۰؛ کنز العمال، ج۳، ص۳۷۳.</ref>.

آن‌گاه که انسان به این سزاوارترین عمل تکیه می‌کند، والاترین [[ارزش‌ها]] را می‌آفریند، چنان‌که پیام‌آور [[خوبی‌ها]] فرمود: {{متن حدیث|أَ لَا أُخْبِرُكُمْ‏ بِخَيْرِ خَلَائِقِ‏ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ الْعَفْوُ عَمَّنْ ظَلَمَكُمْ وَ الْإِحْسَانُ إِلَى مَنْ أَسَاءَ إِلَيْكُمْ وَ إِعْطَاءُ مَنْ حَرَمَكُمْ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} فِي التَّبَاغُضِ الْحَالِقَةُ لَا أَعْنِي حَالِقَةَ الشَّعْرِ وَ لَكِنْ أَعْنِي حَالِقَةَ الدِّينِ}}<ref>«آیا شما را از بهترین اخلاق دنیا و آخرت آگاه نکنم؟ [آنها عبارتند از:]گذشت از آن‌که به تو ستم روا داشته، و اینکه پیوند کنی با آنکه رابطه‌اش را از تو بریده، و نیکی نمودن به آنکه به تو بدی کرده، و بخشش به کسی که تو را محروم ساخته است. و همانا در نهاد دشمنی و کینه‌توزی بریدن و چیدن نهفته است، منظورم بریدن و چیدن مو نیست، بلکه بریدن و چیدن دین است». امالی المفید، ص۱۸۱؛ بحارالانوار، ج۶۹، ص۳۹۷؛ مستدرک الوسائل، ج۹، ص۹؛ بدون جمله آخر: الکافی، ج۲، ص۱۰۷.</ref>.

[[حفظ]] [[کینه]] و [[دشمنی]] و نزدودن آن از [[دل]] و [[زندگی]] به زدودن [[روابط]] صمیمی و شیرینی زندگی منجر می‌شود، و آنکه بر سر اموری جزئی و مسائلی قابل گذشت، [[خانواده]] را گرفتار آسیب‌های جدی می‌کند، خود را از [[رحمت]] و [[برکت الهی]] دور می‌سازد، و در واقع از زیرساخت [[دین]] که [[اخلاق]] است و از والایی‌های آن [[بخشش]] و گذشت است دست شسته و از آن [[بریده]] است؛ و آنکه بدین کمال چنگ زده و در شرایط ناگوار از آن دوری نجسته [[شایسته]] والاترین [[کمالات انسانی]] گشته و خود را سزاوار [[برترین]] پاداش‌های [[الهی]] نموده است. از [[انس بن مالک]] [[روایت]] شده است که [[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: {{متن حدیث|إِذَا وَقَفَ الْعِبَادُ نَادَى مُنَادٍ: لِيَقُمْ مَنْ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ فَلْيَدْخُلِ الْجَنَّةَ، قِيلَ: مَنِ الَّذِي أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ؟ قَالَ: الْعَافُونَ عَنِ النَّاسِ}}<ref>«آن‌گاه که بندگان در صحرای محشر گردآورده شوند، آوازدهنده‌ای جار زند: آن کسی که مزدش با خداست برخیزد و به بهشت رود. گفته شد: چه کسی مزدش با خداست؟ فرمود: بخشایندگان مردم». کنزالعمال، ج۳، ص۳۷۴؛ میزان الحکمة، ج۷، ص۴۵۸-۴۵۹.</ref>.

مشخص است که جایگاه بخشش و گذشت در آموزه‌های [[نبوی]] تا چه پایه است که برای بخشندگان چنین مقامی بیان شده است. همچنین [[ابن عباس]] نقل کرده است که [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: {{متن حدیث|إذا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ نَادَى مُنَادٍ: أَيْنَ الْعَافُونَ عَنِ النَّاسِ؟ هَلُمُّوا إِلَى رَبِّكُمْ وَخُذُوا أُجُورَكُمْ، وَحُقَّ عَلَى كُلِّ امْرِئٍ مُسْلِمٍ إِذَا عَفَا أَنْ يَدْخُلَ الْجَنَّةَ}}<ref>«چون روز رستاخیز شود، آوازدهنده‌ای جار زند: کجایند بخشندگان مردم؟ بشتابید به سوی پروردگارتان و دریافت کنید پاداشتان را. و سزاوار است هر مسلمانی چون ببخشد به بهشت رود». تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۴۱۵؛ کنزالعمال، ج۳، ص۳۷۵.</ref>.

== نقش بخشش و گذشت در زندگی [[خانوادگی]] ==

این ذهنیت که زندگی خانوادگی، فارغ از بخشش و گذشت [[راه]] به مقصود می‌برد، ذهنیتی [[نادرست]] است. اگر بنابراین باشد که در برابر هر [[رفتار]] نادرست و هر حق‌شکنی، [[رفتاری]] نادرست و حق‌شکنی متقابل صورت گیرد، یا رفتاری نادرست‌تر و حق‌شکنی بیش‌تری به عنوان مقابله پیش گرفته شود، خانواده پیوسته در کشاکش و [[رقابت]] خصمانه گرفتار خواهد بود، و به جای [[دوستی]] و علاقه، [[دشمنی]] و [[کینه]] بر خانواده [[سایه]] خواهد افکند. در [[روابط]] لطیف میان زن و مرد، و در [[همزیستی]] تنگاتنگ دو [[همسر]]، [[بخشش]]، [[چشم‌پوشی]] و گذشت است که جلوی [[پیشرفت]] [[دشمنی‌ها]] را می‌گیرد و [[کینه‌ها]] را می‌زداید و [[خانواده]] را به [[آرامش]] و [[سلامتی]] رهنمون می‌گردد. [[رسول خدا]] {{صل}} در آموزه‌ای بلند فرموده است: {{متن حدیث|تَعَافُوْا تَسْقُطِ الضَّغَائِنُ بَيْنَكُمْ}}<ref>«از یکدیگر گذشت کنید تا کینه‌های میان شما از بین برود». مجمع الزوائد، ج۸، ص۸۲؛ الجامع الصغیر، ج۱، ص۵۰۸؛ کنزالعمال، ج۳، ص۳۷۳.</ref>.

[[رفتار]] غلط و زیر پا گذاشتن [[حقوق]] را با عکس‌العمل‌های هم‌سنخ آن نمی‌توان [[اصلاح]] و درمان کرد؛ و در [[منطق]] [[نبوی]] [[راه]] حل اساسی - تا آنجا که امکان دارد - بخشش و گذشت معرفی شده است؛ و [[پیامبر اکرم]] {{صل}} با بیاناتی لطیف [[پیروان]] خود را بدان برانگیخته است. [[عبدالله بن مسعود]] [[روایت]] کرده است که آن [[حضرت]] فرمود: {{متن حدیث|إِنَّ اللّهَ عَفُوُّ یُحِبُّ الْعَفْوَ}}<ref>«بی‌گمان خداوند بسیار باگذشت است، و گذشت را دوست دارد». مصنف عبدالرزاق، ج۷، ص۳۷۲؛ مسند الحمیدی، ج۱، ص۲۱۹ [بدون «إِنَّ»]؛ المعجم الکبیر، ج۹، ص۱۱۰؛ أبوالقاسم سلیمان بن احمد الطبرانی، کتاب الاوائل، تحقیق محمد شکور بن محمود الحاجی أمریر، الطبعة الاولی، مؤسسة الرسالة، دار الفرقان، بیروت، ۱۴۰۳ ق. ص۶۱؛ مستدرک الحاکم، ج۴، ص۳۸۳؛ مجمع الزوائد، ج۶، ص۲۷۵؛ الدر المنثور، ج۵، ص۳۵؛ کنز العمال، ج۵، ص۳۰۶.</ref>.

اگر [[انسان]] خواهان بخشش و گذشت [[الهی]] است، لازم است در [[زندگی خانوادگی]] بنا را بر آن بگذارد و با نزدیک‌ترین افراد به خود این‌گونه رفتار نماید. [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} در درسی گرانبها به این [[واقعیت]] توجه داده است که زندگی آمیخته به [[خطا]] و [[اشتباه]] است و آن‌که جمعی را اداره می‌کند - بزرگ یا کوچک - باید بنای مدیریتش را بر بخشش و گذشت بگذارد: {{متن حدیث|يَفْرُطُ مِنْهُمُ‏ الزَّلَلُ‏ وَ تَعْرِضُ لَهُمُ الْعِلَلُ وَ يُؤْتَى عَلَى أَيْدِيهِمْ فِي الْعَمْدِ وَ الْخَطَإِ فَأَعْطِهِمْ مِنْ عَفْوِكَ وَ صَفْحِكَ مِثْلِ الَّذِي تُحِبُّ وَ تَرْضَى أَنْ يُعْطِيَكَ اللَّهُ مِنْ عَفْوِهِ وَ صَفْحِهِ... وَ لَا تَنْدَمَنَّ عَلَى عَفْوٍ وَ لَا تَبْجَحَنَّ بِعُقُوبَةٍ}}<ref>«گناهی از ایشان سر می‌زند، یا علت‌هایی بر آنان عارض می‌شود، یا خواسته و ناخواسته خطایی بر دستشان می‌رود. به خطاشان منگر، و از گناهشان درگذر، چنان‌که دوست داری خدا بر تو ببخشاید و گناهت را عفو فرماید... و بر بخشش پشیمان مشو و بر کیفر شادی مکن». نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>.

هر یک از [[زن]] و مرد ویژگی‌ها، صفات و [[اخلاق]] و [[رفتار]] خود را دارد و بدان‌ها خو کرده است و اگر هریک بخواهد دیگری را با [[تحمیل]] و فشار، و [[اکراه]] و [[اجبار]] به [[تغییر]] یا ترک آنها وادارد، جز [[کشمکش]] و [[گلایه]] و دلگیری ثمری ندارد؛ اینجاست که لازم است با [[بخشش]] و گذشت [[راه]] مناسب را یافت و به تدریج به اشتراک و [[همدلی]] و [[همراهی]] دست یافت. [[رسول خدا]] {{صل}} فرموده است: {{متن حدیث مَنْ أَقَالَ مُسْلِمًا عَثْرَتَهُ، أَقَالَهُ اللَّهُ عَثْرَتَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ}}<ref>«هر که خطای مسلمانی را ببخشد، خداوند در روز رستاخیز خطای او را ببخشد». صحیح ابن حبان، ج۱۱، ص۴۰۵؛ تاریخ بغداد، ج۸، ص۱۹۲؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۶۵، ص۵؛ کنز العمال، ج۳، ص۳۷۶.</ref>.

با این نگاه می‌توان ظرفیت بخشش و گذشت را در خود افزون ساخت و زمینه [[سلامت]] و [[عزت]] خود، و کمک به [[شریک]] [[زندگی]] در [[اصلاح]] خودش را فراهم کرد. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} [[پیروان]] خود را به این‌گونه زیستن فراخوانده است: {{متن حدیث|عَلَيْكُمْ بِالْعَفْوِ فَإِنَّ الْعَفْوَ لَا يَزِيدُ الْعَبْدَ إِلَّا عِزّاً فَتَعَافَوْا يُعِزَّكُمُ‏ اللَّهُ‏}}<ref>«بر شما باد گذشت؛ زیرا که گذشت جز بر عزت بنده نمی‌افزاید. پس، از یکدیگر گذشت کنید تا خداوند شما را عزت بخشد». الکافی، ج۲، ص۱۰۸؛ مشکاة الانوار، ص۲۳۲؛ وسائل الشیعة، ج۸، ص۵۱۹؛ بحارالانوار، ج۷۱، ص۴۰۱؛ مستدرک الوسائل، ج۹، ص۵؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۱۶، ص۲۸۷.</ref>.

== پرسش مستقیم ==