سرگذشت زندگی پیامبر خاتم در معارف و سیره فاطمی: تفاوت میان نسخه‌ها
سرگذشت زندگی پیامبر خاتم در معارف و سیره فاطمی (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۵ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۰۰:۲۹
، ۲۵ اوت ۲۰۲۲وظیفهٔ شمارهٔ ۵، قسمت دوم
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
| موضوع مرتبط = پیامبر خاتم | | موضوع مرتبط = پیامبر خاتم | ||
| عنوان مدخل = سرگذشت زندگی پیامبر خاتم | | عنوان مدخل = سرگذشت زندگی پیامبر خاتم | ||
| مداخل مرتبط = | | مداخل مرتبط = [[سرگذشت زندگی پیامبر خاتم در تاریخ اسلامی]] - [[سرگذشت زندگی پیامبر خاتم در معارف و سیره فاطمی]] | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
==[[زندگی]] و [[القاب]] [[پیامبر]]{{صل}}== | == [[زندگی]] و [[القاب]] [[پیامبر]] {{صل}} == | ||
محمد{{صل}} از [[قبیله قریش]] و فرزند [[عبدالله بن عبدالمطلب]]، فرزند هاشم و از [[نسل]] [[حضرت اسماعیل]]{{ع}} بود<ref>ابن خیاط، خلیفة عصفری، الطبقات، ص۲۶؛ مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۲، ص۲۶۵؛ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱، ص۲۴-۲۵.</ref>. مادر ایشان، [[آمنه بنت وهب بن عبدمناف]]، از [[بنی‌زهره]] بود<ref>صدوق، محمد بن علی، کمال الدین، ص۱۹۶؛ حسینی جلالی، سید محمدرضا، تاریخ اهل البیت{{عم}}، ص۱۲۱.</ref>. برای آن حضرت{{صل}} نام احمد نیز ذکر شده است<ref>ابن اسحاق، السیر و المغازی، ج۱، ص۲۲؛ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۳، ص۸۳؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۷.</ref>. کنیه‌های ایشان را [[ابوالقاسم]]، [[ابوالطاهر]]، [[ابوالطیب]]، [[ابوالمساکین]]، [[ابوالریحانتین]]، [[ابوالسبطین]]، و [[ابوالدرتین]] ذکر کرده‌اند<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۱۳۴.</ref>. [[حبیب‌الله]]، [[صلی‌الله]]، [[خیرة الله]]، [[سیدالمرسلین]]، [[رحمة العالمین]]، [[نبی‌الرحمة]]، و [[افصح العرب]] را از جمله القاب آن حضرت{{صل}} دانسته‌اند<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۱۳۲ – ۱۳۳.</ref>. از برجسته‌ترین القاب حضرت{{صل}}، [[خاتم‌النبیین]] است که در منابع فراوانی آمده است<ref>ر.ک: نهج البلاغه، خطبه ۸۷؛ صحیفه سجادیه، دعاء ۱۷؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۵۱۶؛ ج۸، ص۶۷؛ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین، ص۳۷۹؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۱۳۲.</ref>. | محمد {{صل}} از [[قبیله قریش]] و فرزند [[عبدالله بن عبدالمطلب]]، فرزند هاشم و از [[نسل]] [[حضرت اسماعیل]] {{ع}} بود<ref>ابن خیاط، خلیفة عصفری، الطبقات، ص۲۶؛ مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۲، ص۲۶۵؛ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱، ص۲۴-۲۵.</ref>. مادر ایشان، [[آمنه بنت وهب بن عبدمناف]]، از [[بنی‌زهره]] بود<ref>صدوق، محمد بن علی، کمال الدین، ص۱۹۶؛ حسینی جلالی، سید محمدرضا، تاریخ اهل البیت {{عم}}، ص۱۲۱.</ref>. برای آن حضرت {{صل}} نام احمد نیز ذکر شده است<ref>ابن اسحاق، السیر و المغازی، ج۱، ص۲۲؛ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۳، ص۸۳؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۷.</ref>. کنیه‌های ایشان را [[ابوالقاسم]]، [[ابوالطاهر]]، [[ابوالطیب]]، [[ابوالمساکین]]، [[ابوالریحانتین]]، [[ابوالسبطین]]، و [[ابوالدرتین]] ذکر کرده‌اند<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۱۳۴.</ref>. [[حبیب‌الله]]، [[صلی‌الله]]، [[خیرة الله]]، [[سیدالمرسلین]]، [[رحمة العالمین]]، [[نبی‌الرحمة]]، و [[افصح العرب]] را از جمله القاب آن حضرت {{صل}} دانسته‌اند<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۱۳۲ – ۱۳۳.</ref>. از برجسته‌ترین القاب حضرت {{صل}}، [[خاتم‌النبیین]] است که در منابع فراوانی آمده است<ref>ر. ک: نهج البلاغه، خطبه ۸۷؛ صحیفه سجادیه، دعاء ۱۷؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۵۱۶؛ ج۸، ص۶۷؛ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین، ص۳۷۹؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۱۳۲.</ref>. | ||
[[حضرت محمد]]{{صل}}، بنا بر نظر مشهور در میان [[شیعیان]]، در [[هفدهم ربیع الاول]] [[عام الفیل]]<ref>طبرسی، فضل بن حسن، تاج الموالید، ص۵؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۱۴؛ کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح، ص۵۱۱.</ref> و به نظر [[اهل سنت]]، در [[دوازدهم ربیع الاول]] آن سال<ref>حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، ج۲، ص۶۰۳؛ ر.ک: نووی، محیی‌الدین بن شرف، شرح صحیح مسلم، ج۱۵، ص۱۰۰؛ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱، ص۲۵.</ref> به [[دنیا]] آمده است. | [[حضرت محمد]] {{صل}}، بنا بر نظر مشهور در میان [[شیعیان]]، در [[هفدهم ربیع الاول]] [[عام الفیل]]<ref>طبرسی، فضل بن حسن، تاج الموالید، ص۵؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۱۴؛ کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح، ص۵۱۱.</ref> و به نظر [[اهل سنت]]، در [[دوازدهم ربیع الاول]] آن سال<ref>حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، ج۲، ص۶۰۳؛ ر. ک: نووی، محیی‌الدین بن شرف، شرح صحیح مسلم، ج۱۵، ص۱۰۰؛ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱، ص۲۵.</ref> به [[دنیا]] آمده است. | ||
عبدالله، پدر حضرت محمد{{صل}}، پیش از [[تولد]] حضرت{{صل}} یا دو سال پس از تولد ایشان، از دنیا رفت<ref>مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۲، ص۲۷۴؛ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۵۲؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۱۵.</ref>. محمد{{صل}} شش ساله بود که مادرش در گذشت<ref>طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۵۲؛ ابن اثیر جزری، اسد الغابة، ج۱، ص۱۵؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۱۵.</ref>. پس از آن، تا هشت سالگی، [[عبدالمطلب]]<ref>ابن اسحاق، السیر و المغازی، ج۱، ص۴۳؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۴۳۹؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۱۵.</ref> و سپس [[ابوطالب]] [[سرپرستی]] او را بر عهده گرفتند<ref>یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۴؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۱، ص۵۷۹؛ بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة، ج۲، ص۲۲؛ ابن اثیر جزری، اسد الغابة، ج۱، ص۱۵.</ref>. [[حضرت محمد]]{{صل}} در [[نوجوانی]]، به همراه ابوطالب، به سوی [[شام]] رفت، اما در منطقه [[بصری]]، بعد از [[ملاقات]] با [[بحیرا]]، ابوطالب ایشان را از نیمه راه، به [[مکه]] باز گرداند<ref>ابن اسحاق، السیر و المغازی، ج۲، ص۵۳ - ۵۴؛ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین، ص۱۸۲ - ۱۸۶؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۳۶ - ۳۸؛ ابن اثیر جزری، اسد الغابة، ج۱، ص۱۵؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۲۲ – ۲۳.</ref>. محمد{{صل}} [[جوان]] بود که ابوطالب به او توصیه کرد در [[تجارت]] با [[خدیجه]]{{س}} [[همکاری]] کند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۲۹؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۹۸؛ قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۱۳۹ – ۱۴۰.</ref>. محمد{{صل}} زمانی که کاروان [[تجاری]] خدیجه{{س}} را سرپرستی می‌کرد، به شام رفت<ref>مغربی، قاضی نعمان، شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار{{عم}}، ج۱، ص۱۸۳ - ۱۸۴؛ ابن اثیر جزری، اسد الغابة، ج۱، ص۱۶.</ref>. پس از همین [[سفر]]، مقدمات [[ازدواج حضرت]]{{صل}} با [[خدیجه بنت خویلد]] فراهم شد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۳۹، قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۱۳۹ – ۱۴۰.</ref>. ابوطالب و برادرانش برای حضرت محمد{{صل}} به [[خواستگاری]] خدیجه{{س}} رفتند و او را به [[عقد]] حضرت{{صل}} درآوردند<ref>بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۰۷؛ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۲۰.</ref>. حاصل این [[ازدواج]]، قاسم، عبدالله (طاهر و [[طیب]])، [[زینب]]، [[ام کلثوم]]، [[رقیه]] و [[فاطمه]]{{س}} بود<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۷؛ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۲۰؛ صدوق، محمد بن علی، الخصال، ص۴۰۴؛ ابن حزم اندلسی، جمهرة انساب العرب، ص۱۶.</ref>. [[حضرت فاطمه]]{{س}} آخرین [[فرزند پیامبر]]{{صل}} از [[خدیجه]]{{س}} است<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۲۲ -۱۲۳.</ref>. [[پیامبر]]{{صل}} از [[همسر]] دیگرش، [[ماریه قبطیه]]، صاحب [[فرزندی]] به نام [[ابراهیم]] شد که در [[کودکی]] درگذشت<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۷؛ صدوق، محمد بن علی، الخصال، ص۴۰۴؛ ابن حزم اندلسی، جمهرة انساب العرب، ص۱۵.</ref>. پس از [[رحلت]] خدیجه{{س}}، پیامبر{{صل}} [[همسران]] دیگری [[اختیار]] کرد. [[احترام]] و [[شأن پیامبر]]{{صل}} باعث شد تا همه همسران [[حضرت]]{{صل}}، عنوان [[ام المؤمنین]] داشته باشند<ref>{{متن قرآن|النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ...}} «پیامبر بر مؤمنان از خودشان سزاوارتر است و همسران او، مادران ایشانند.».. سوره احزاب، آیه ۶.</ref> و ازدواج آنان با دیگران [[حرام]] شود<ref>{{متن قرآن|...وَمَا كَانَ لَكُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَنْ تَنْكِحُوا أَزْوَاجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَدًا إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمًا}} «... و شما حقّ ندارید که پیامبر را بیازارید و نه هرگز پس از او همسرانش را به همسری گیرید که آن نزد خداوند، سترگ است» سوره احزاب، آیه ۵۳.</ref>. اما این عنوان، به معنای محرمیت [[شرعی]] آنان با مردان نیست، بلکه ام المؤمنین بودن، فقط از باب [[تشبیه]] است<ref>طباطبائی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۲۷۷.</ref> و آنان در مواجهه با نامحرمان موظف بودند [[احکام شرعی]]، از جمله [[حجاب]] را رعایت کنند<ref>{{متن قرآن|...وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ...}} «... و چون از آنان چیزی خواستید از پشت پرده‌ای بخواهید، این برای دل‌های شما و دل‌های آنان پاکیزه‌تر است.».. سوره احزاب، آیه ۵۳.</ref>. درباره پیامبر{{صل}} و علی{{ع}} نیز در [[روایات]] گفته شده است که آنان [[پدران]] این [[امت]] {{متن حدیث|أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّةِ}} هستند<ref>صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۶۵؛ طبری، محمد بن ابی القاسم، بشارة المصطفی{{صل}} لشیعة المرتضی{{ع}}، ص۹۷.</ref>.<ref>[[فاضل حسامی|حسامی، فاضل]]، [[حضرت محمد (مقاله)| مقاله «حضرت محمد»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فاطمی ج۱]]، ص ۶۸.</ref> | عبدالله، پدر حضرت محمد {{صل}}، پیش از [[تولد]] حضرت {{صل}} یا دو سال پس از تولد ایشان، از دنیا رفت<ref>مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۲، ص۲۷۴؛ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۵۲؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۱۵.</ref>. محمد {{صل}} شش ساله بود که مادرش در گذشت<ref>طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۵۲؛ ابن اثیر جزری، اسد الغابة، ج۱، ص۱۵؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۱۵.</ref>. پس از آن، تا هشت سالگی، [[عبدالمطلب]]<ref>ابن اسحاق، السیر و المغازی، ج۱، ص۴۳؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۴۳۹؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۱۵.</ref> و سپس [[ابوطالب]] [[سرپرستی]] او را بر عهده گرفتند<ref>یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۴؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۱، ص۵۷۹؛ بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة، ج۲، ص۲۲؛ ابن اثیر جزری، اسد الغابة، ج۱، ص۱۵.</ref>. [[حضرت محمد]] {{صل}} در [[نوجوانی]]، به همراه ابوطالب، به سوی [[شام]] رفت، اما در منطقه [[بصری]]، بعد از [[ملاقات]] با [[بحیرا]]، ابوطالب ایشان را از نیمه راه، به [[مکه]] باز گرداند<ref>ابن اسحاق، السیر و المغازی، ج۲، ص۵۳ - ۵۴؛ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین، ص۱۸۲ - ۱۸۶؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۳۶ - ۳۸؛ ابن اثیر جزری، اسد الغابة، ج۱، ص۱۵؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۲۲ – ۲۳.</ref>. محمد {{صل}} [[جوان]] بود که ابوطالب به او توصیه کرد در [[تجارت]] با [[خدیجه]] {{س}} [[همکاری]] کند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۲۹؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۹۸؛ قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۱۳۹ – ۱۴۰.</ref>. محمد {{صل}} زمانی که کاروان [[تجاری]] خدیجه {{س}} را سرپرستی می‌کرد، به شام رفت<ref>مغربی، قاضی نعمان، شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار {{عم}}، ج۱، ص۱۸۳ - ۱۸۴؛ ابن اثیر جزری، اسد الغابة، ج۱، ص۱۶.</ref>. پس از همین [[سفر]]، مقدمات [[ازدواج حضرت]] {{صل}} با [[خدیجه بنت خویلد]] فراهم شد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۳۹، قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۱۳۹ – ۱۴۰.</ref>. ابوطالب و برادرانش برای حضرت محمد {{صل}} به [[خواستگاری]] خدیجه {{س}} رفتند و او را به [[عقد]] حضرت {{صل}} درآوردند<ref>بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۰۷؛ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۲۰.</ref>. حاصل این [[ازدواج]]، قاسم، عبدالله (طاهر و [[طیب]])، [[زینب]]، [[ام کلثوم]]، [[رقیه]] و [[فاطمه]] {{س}} بود<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۷؛ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۲۰؛ صدوق، محمد بن علی، الخصال، ص۴۰۴؛ ابن حزم اندلسی، جمهرة انساب العرب، ص۱۶.</ref>. [[حضرت فاطمه]] {{س}} آخرین [[فرزند پیامبر]] {{صل}} از [[خدیجه]] {{س}} است<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۲۲ -۱۲۳.</ref>. [[پیامبر]] {{صل}} از [[همسر]] دیگرش، [[ماریه قبطیه]]، صاحب [[فرزندی]] به نام [[ابراهیم]] شد که در [[کودکی]] درگذشت<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۷؛ صدوق، محمد بن علی، الخصال، ص۴۰۴؛ ابن حزم اندلسی، جمهرة انساب العرب، ص۱۵.</ref>. پس از [[رحلت]] خدیجه {{س}}، پیامبر {{صل}} [[همسران]] دیگری [[اختیار]] کرد. [[احترام]] و [[شأن پیامبر]] {{صل}} باعث شد تا همه همسران [[حضرت]] {{صل}}، عنوان [[ام المؤمنین]] داشته باشند<ref>{{متن قرآن|النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ...}} «پیامبر بر مؤمنان از خودشان سزاوارتر است و همسران او، مادران ایشانند.».. سوره احزاب، آیه ۶.</ref> و ازدواج آنان با دیگران [[حرام]] شود<ref>{{متن قرآن|...وَمَا كَانَ لَكُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَنْ تَنْكِحُوا أَزْوَاجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَدًا إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمًا}} «... و شما حقّ ندارید که پیامبر را بیازارید و نه هرگز پس از او همسرانش را به همسری گیرید که آن نزد خداوند، سترگ است» سوره احزاب، آیه ۵۳.</ref>. اما این عنوان، به معنای محرمیت [[شرعی]] آنان با مردان نیست، بلکه ام المؤمنین بودن، فقط از باب [[تشبیه]] است<ref>طباطبائی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۲۷۷.</ref> و آنان در مواجهه با نامحرمان موظف بودند [[احکام شرعی]]، از جمله [[حجاب]] را رعایت کنند<ref>{{متن قرآن|...وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ...}} «... و چون از آنان چیزی خواستید از پشت پرده‌ای بخواهید، این برای دل‌های شما و دل‌های آنان پاکیزه‌تر است.».. سوره احزاب، آیه ۵۳.</ref>. درباره پیامبر {{صل}} و علی {{ع}} نیز در [[روایات]] گفته شده است که آنان [[پدران]] این [[امت]] {{متن حدیث|أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّةِ}} هستند<ref>صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۶۵؛ طبری، محمد بن ابی القاسم، بشارة المصطفی {{صل}} لشیعة المرتضی {{ع}}، ص۹۷.</ref>.<ref>[[فاضل حسامی|حسامی، فاضل]]، [[حضرت محمد (مقاله)| مقاله «حضرت محمد»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فاطمی ج۱]]، ص ۶۸.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||