سعید بن عبدالله حنفی در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

| مداخل مرتبط = [[سعید بن عبدالله حنفی در تاریخ اسلامی]]

'''سعید بن عبدالله حنفی''' از بزرگان [[شیعه]] و شخصیت‌های صاحب نام و مردی [[شجاع]] و اهل عبادت و از یاران با وفای [[امام حسین]] {{ع}} به شمار می‌‌آید. او نامه‌رسان [[کوفیان]] به [[امام]] {{ع}} در [[مکه]] بود و بعد از ورود [[مسلم بن عقیل]] به [[کوفه]] حمایت کامل خویش از ایشان را ابراز داشت و سپس [[نامه]] مسلم را برای امام برد و همواره در خدمت امام بود تا در [[کربلا]] به [[شهادت]] رسید.

== مقدمه ==

«سعید»<ref>برخی نام وی را سعد گفته‌اند (لهوف، ص۱۵۳؛ اقبال، ج۳، ص۷۷).</ref> فرزند [[عبدالله حنفی]] است. حنفی منسوب به [[حنیفة بن لجیم]]، تیره‌ای از "بکر بن وائل" قبیله‌ای از عدنان شمالی و از بزرگان [[شیعه]] و شخصیت‌های صاحب نام و مردی [[شجاع]] و [[اهل عبادت]] از [[یاران با وفای امام حسین]] {{ع}} به شمار می‌‌آید<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام حسین - ناظم‌زاده (کتاب)|اصحاب امام حسین]]، ص۴۵۳.</ref>.

[[تاریخ]]، نخستین موضع‌گیری [[سیاسی]] او را در ماجرای [[صلح امام حسن]] {{ع}} و [[معاویه]] به ثبت رسانده است. با اینکه نظر شخصی وی [[مخالفت]] با [[صلح]] بود، امّا پس از [[گفت‌وگو]] و [[مشورت]] با [[امام حسین]] {{ع}}، قرار صلح را پذیرفت<ref>انساب الاشراف، ج۳، ص۱۴۹-۱۵۰، دارالتعارف.</ref>.<ref>جمعی از نویسندگان، [[پژوهشی پیرامون شهدای کربلا (کتاب)|پژوهشی پیرامون شهدای کربلا]]، ص۱۸۳.</ref>

== سعید نامه‌رسان [[کوفیان]] به [[امام]] {{ع}} در [[مکه]] ==

نویسندگان نامه سوم عبارت بودند از: «[[شبث بن ربعی]]، [[حجار بن ابجر]]، [[یزید بن حارث]]، [[یزید بن رویم]]، [[غزرة بن قیس]]، [[عمرو بن حجاج]] و [[محمد بن عمیر]]» که پس از [[شهادت]] حضرت مسلم، در [[سپاه عمر سعد]] قرار گرفتند و با امام حسین {{ع}} در [[کربلا]] جنگیدند! امام پس از دریافت نامه سوم، در پاسخ آنها نامه‌ای را توسط «سعید بن عبدالله» و «هانی بن هانی» از مکه به [[کوفه]] ارسال فرمودند<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۳۵۳؛ کامل ابن اثیر، ج۲، ص۵۳۳؛ ارشاد مفید، ج۲، ص۳۸ و ۳۲۹ و ابصارالعین، ص۱۸۸.</ref> و سپس [[مسلم بن عقیل]] را با سفارش به [[تقوای الهی]]، به همراه «قیس بن مسهر صیداوی» و «عبدالرحمن بن عبدالله أرحبی» و «عمارة بن عبد (عبید) سلولی» به سوی [[شیعیان]] [[کوفه]]، گسیل داشت<ref>ارشاد مفید، ج۲، ص۳۹ و ابصارالعین، ص۱۸۸.</ref>.

با ورود [[مسلم بن عقیل]] {{ع}} ـ [[سفیر]] و [[نماینده]] تام الاختیار [[امام حسین]] {{ع}} ـ به [[کوفه]]، [[سعید بن عبدالله]] در کنار مسلم صادقانه [[ایستادگی]] کرد. در جلسه‌ای که اهالی کوفه، در [[خانه]] مختار [[اجتماع]] کرده بودند و مسلم [[نمایندگی]] خود را از امام حسین {{ع}} اعلام کرد، [[عابس]] و [[حبیب]] به [[حمایت]] از مسلم [[سخن]] گفتند و پس از ایشان، [[سعید]] نیز حمایت کامل و بی‌دریغ خود را از مسلم ابراز داشت<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۳۵۵؛ ابصارالعین، ص۲۱۷ ومقتل مقرم، ص۱۴۷.</ref>.

به نوشته «سماوی»، سعید در مأموریتی از سوی مسلم، نامه‌ای را به محضر [[امام حسین]] {{ع}} آورد و از آن پس، پیوسته در [[خدمت]] [[امام]] {{ع}} بود و به [[کربلا]] آمد و تا لحظه [[شهادت]] از حضرت جدا نشد<ref>ابصارالعین، ص۱۸۸.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام حسین - ناظم‌زاده (کتاب)|اصحاب امام حسین]]، ص۴۵۳-۴۵۴؛ [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۵۵۰؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۴۳.</ref>

== سخنان حماسی سعید در [[شب عاشورا]] ==

شب [[عاشورا]]، هنگامی که امام حسین {{ع}} به همراهانش اجازه بازگشت داد، سعید پس از سخنان [[زهیر بن قین]] و [[حبیب بن مظاهر]] و... با گفتاری حماسی و شورانگیز، [[وفاداری]] خود را ابراز داشت که در [[زیارت]] ناحیه وفاداری او را این‌گونه بیان داشته است: [[سلام]] بر [[سعد]] ([[سعید]]) بن [[عبدالله]] [[حنفی]]، آن کسی که وقتی [[امام حسین]] {{ع}} به او [[اذن]] انصراف و بازگشت به [[وطن]] داد، گفت: به [[خدا]] [[سوگند]] تو را رها نخواهیم کرد، تا خدا بداند که در غیاب پیامبرش، [[حق]] و [[حرمت]] او را درباره تو پاس داشته‌ایم! سوگند به خدا، اگر بدانم که کشته می‌‌شوم، سپس زنده می‌‌شوم و آنگاه سوزانده شده و خاکسترم بر باد می‌‌رود؛ و هفتاد بار با من چنین می‌‌شود، از تو جدا نگردم تا پیش روی تو به [[ملاقات]] [[مرگ]] بروم؛ و چگونه چنین نکنم؟ با این که این یک مرگ یا یک کشته شدن است و در پی آن کرامتی که هرگز پایان نپذیرد<ref>اشاره کردیم که در زیارت ناحیه، نام او «سعد» آمده است، ولی اکثر مورخان نام او را «سعید» دانسته‌اند.</ref>.<ref>{{متن حدیث|اَلسَّلاَمُ عَلَى سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اَللَّهِ اَلْحَنَفِيِّ اَلْقَائِلِ لِلْحُسَيْنِ وَ قَدْ أَذِنَ لَهُ فِي اَلاِنْصِرَافِ قَالَ: لاَ وَاللهِ لا نُخَلِّيكَ حَتَّى يَعْلَمَ اَللَّهُ أَنَّا قَدْ حَفِظْنَا غَيْبَةَ رَسُولِ اَللَّهِ {{صل}} فِيكَ وَ اَللَّهِ لَوْ أَعْلَمُ أَنِّي أُقْتَلُ ثُمَّ أُحْيَا ثُمَّ أُحْرَقُ ثُمَّ أُذْرَى وَ يُفْعَلُ ذَلِكَ بِي سَبْعِينَ مَرَّةً مَا فَارَقْتُكَ حَتَّى أَلْقَى حِمَامِي دُونَكَ وَ كَيْفَ لاَ أَفْعَلُ ذَلِكَ وَ إِنَّمَا هِيَ مَوْتَةٌ أَوْ قَتْلَةٌ وَاحِدَةٌ ثُمَّ هِيَ اَلْكَرَامَةُ اَلَّتِي لاَ اِنْقِضَاءَ لَهَا أَبَداً}}؛ بحار الانوار، ج۴۵، ص۷۰ و نیز، ج۱۰۱، ص۲۷۳.</ref>

آری، او با این پاسخ دلنشین و [[امیدوار کننده]] و علاقه بی‌پایان، [[اخلاص]] و [[وفاداری]] خود را به امام حسین {{ع}} و [[اهل بیت پیامبر]] {{صل}} اعلام کرد<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام حسین - ناظم‌زاده (کتاب)|اصحاب امام حسین]]، ص۴۵۴-۴۵۵؛ [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۵۵۰.</ref>.

== سعید سپر تیرهای [[دشمن]] ==

در [[ظهر عاشورا]] هنگامی که امام حسین {{ع}} قصد [[اقامه نماز]] داشت، سعید و [[زهیر]] در برابر تیرهای دشمن که به سوی [[امام]] {{ع}} می‌‌آمد، پیکر خویش را سپر قرار دادند تا اینکه امام {{ع}} توانست [[نماز]] گزارد و در این میان [[سعید بن عبدالله حنفی]] در اثر تیرهای دشمن به روی [[زمین]] افتاد<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۴۴۱؛ مقتل خوارزمی، ج۲، ص۲۱؛ نفس المهموم، ص۲۶۶؛ تنقیح المقال، ج۲، ص۶۲۸ ابصارالعین، ص۲۱۷ و ۲۱۸ وقاموس الرجال، ج۵، ص۱۰۸.</ref> و با خود این‌گونه زمزمه می‌‌کرد: «پروردگارا این گروه ([[سپاه]] دشمن) را [[لعنت]] کن! همانند [[لعن]] [[قوم عاد]] و [[ثمود]] و سلام مرا به پیامبرت برسان. پروردگارا! آنچه که من از درد و سوزش زخم‌ها کشیدم، به او [[ابلاغ]] نما که همانا من از این دردها قصد [[یاری]] [[فرزندان]] پیامبرت دارم»<ref>{{عربی|اللَّهُمَّ الْعَنْهُمْ لَعْنَ عَادٍ وَ ثَمُودَ اللَّهُمَّ‏ أَبْلِغْ‏ نَبِيَّكَ‏ عَنِّي‏ السَّلَامَ‏ وَ أَبْلِغْهُ مَا لَقِيتُ مِنْ أَلَمِ الْجِرَاحِ فَإِنِّي أَرَدْتُ بِذلِکَ نَصْرَةَ ذُرِّيَّةِ نَبِيِّكَ}}؛</ref> این را گفت و آنگاه [[روح]] بلندش به [[ملکوت]] اعلا پیوست<ref>مقتل مقرم، ص۲۴۸ و ابصارالعین، ص۱۸۹.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام حسین - ناظم‌زاده (کتاب)|اصحاب امام حسین]]، ص۴۵۵-۴۵۷؛ [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۵۵۰؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۴۳.</ref>

از [[محمد بن قیس]] نقل شده است که: در ظهر عاشورا، حسین {{ع}} [[نماز ظهر]] را با آنان به صورت [[نماز خوف]] خواند. بعد از ظهر، دوباره به [[نبرد]] پرداختند و [[جنگ]] بالا گرفت و به [[حسین]] {{ع}} نزدیک شد. [[حنفی]]، جلوی حسین {{ع}} آمد و خود را [[هدف]] تیرهای آنان کرد و آن قدر در برابر تیرهایشان - که از [[چپ و راست]] می‌آمد-، ایستاد تا از پای در آمد<ref>{{متن حدیث|صَلُّوا الظُّهْرَ [أَي فِي يَوّمِ عَاشُوراءَ]، صَلَّى بِهِمُ الحُسَيْنُ {{ع}} صَلاةَ الخَوفِ، ثُمَّ اقْتَتَلوا بَعْدَ الظُّهْرِ، فَاشْتَدَّ قِتَالُهُمْ وَ وَصَلَ إلَى الحُسَيْنِ {{ع}}، فَاسْتَقْدَمَ الحَنَفِيُّ أَمَامَهُ، فَاسْتَهْدَفَ لَهُمْ يَرْمُونَهُ بِالنَّبْلِ يَمِينَاً وَ شِمَالَاً قَائِمَاً بَيْنَ يَدَيْهِ، فَمَا زَالَ يُرمِى حَتَّى سَقَطَ}}؛ تاریخ الطبری، ج۵، ص۴۴۱؛ الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۵۶۸.</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۵۵۰.</ref>

به گفته برخی منابع، [[سعید]] پیش از [[شهادت]] رو به [[امام حسین]] {{ع}} کرد و پرسید: «ای فرزند [[رسول خدا]] آیا (به پیمانم) [[وفا]] کردم؟» [[امام]] فرمود: «آری، تو پیشاپیش من در [[بهشت]] خواهی بود!»<ref>{{متن حدیث|نَعَمْ أَنْتَ‏ أَمَامِي‏ فِي‏ الْجَنَّةِ}}؛ تنقیح المقال، ج۲، ص۲۸؛ ابصارالعین، ص۱۸۹ و مقتل مقرم، ص۲۴۶.</ref>؛ اما برخی از [[سیره]] نویسان، مثل [[ابن شهرآشوب]] نوشته است که شهادت سعید، در پی [[حمله]] او به [[سپاه]] [[دشمن]] و [[پیکار]] در میدان [[نبرد]] بوده است<ref>مناقب ابن شهرآشوب، ج۴، ص۱۰۳ و نفس المهموم، ص۲۶۶.</ref>. در ادامه [[مناقب]] آمده سعید به هنگام [[کارزار]] این‌گونه [[رجز]] می‌‌خواند.

:ای [[حسین]] {{ع}} یا بشتاب به سوی میدان که امروز (جدت) [[احمد]] {{ع}} را [[دیدار]] می‌‌کنی و [[علی]] {{ع}} آن [[پدر]] و [[راهبر]] بزرگوار و بخشنده‌ات را، و نیز برادرت [[حسن]] {{ع}} را که مانند ماه شب [[بدر]] و از [[ستارگان]] [[برتر]] است [[ملاقات]] خواهی کرد. پس از شهادتش در پیکر [[شریف]] او به جز زخم‌های [[شمشیر]] و نیزه، سیزده زخم تیر یافتند<ref>مقتل مقرم، ص۲۴۸ و ابصارالعین، ص۱۸۹.</ref>.