سوره انشقاق در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

== محتوای سوره ==

# آیات: {{متن قرآن|إِذَا السَّمَاء انشَقَّتْ وَأَذِنَتْ لِرَبِّهَا وَحُقَّتْ وَإِذَا الأَرْضُ مُدَّتْ وَأَلْقَتْ مَا فِيهَا وَتَخَلَّتْ وَأَذِنَتْ لِرَبِّهَا وَحُقَّتْ}}<ref>«هنگامی که آسمان شکاف بردارد، و گوش به (فرمان) پروردگارش بسپارد و (همین) او را سزیده باد، و هنگامی که زمین کشیده شود، و هر چه درون آن است فرا افکند و تهی گردد، و گوش به (فرمان) پروردگارش سپارد و (همین) او را سزیده باد؛ (آنگاه رستخیز برپا شود).» سوره انشقاق، آیه ۱-۵.</ref> با بیان حوادث هولناک پایان این [[جهان]]، به برپایی [[روز قیامت]] اشاره دارد.

# در آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الْإِنْسَانُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَى رَبِّكَ كَدْحًا فَمُلَاقِيهِ}}<ref>«ای انسان! بی‌گمان تو به سوی پروردگارت سخت کوشنده‌ای، پس به لقای او خواهی رسید» سوره انشقاق، آیه ۶.</ref> می‌فرماید: برای [[انسان]] سیری است به سوی پروردگارش و او در این مسیر تا آنجا پیش می‌رود که پروردگارش را [[ملاقات]] کند.

# در آیات: {{متن قرآن| فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَسَوْفَ يُحَاسَبُ حِسَابًا يَسِيرًا وَيَنقَلِبُ إِلَى أَهْلِهِ مَسْرُورًا وَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ وَرَاء ظَهْرِهِ فَسَوْفَ يَدْعُو ثُبُورًا وَيَصْلَى سَعِيرًا }}<ref>«اما آن کس که کارنامه‌اش را به دست راست وی دهند، به زودی با حسابی آسان به حساب او رسیدگی می‌شود، و شادان نزد خانواده‌اش باز می‌گردد، و اما آنکه کارنامه‌اش را از پس پشت وی به او دهند، به زودی (به لابه)، مرگ (خود) را فرا می‌خواند، و بر آتشی افروخته درمی‌آید» سوره انشقاق، آیه ۷-۱۲.</ref> ملاک [[پاداش]] در [[روز رستاخیز]] را [[نامه عمل]] می‌داند که براساس آن به حساب [[انسان‌ها]] رسیدگی می‌شود.

# در [[آیات]]: {{متن قرآن|إِنَّهُ كَانَ فِي أَهْلِهِ مَسْرُورًا إِنَّهُ ظَنَّ أَن لَّن يَحُورَ بَلَى إِنَّ رَبَّهُ كَانَ بِهِ بَصِيرًا }}<ref>«بی‌گمان، او در میان خانواده‌اش شادان بود، او می‌پنداشت هرگز (به پیشگاه خداوند) باز نمی‌گردد. چرا، (باز می‌گردد) به راستی پروردگارش بر (احوال) او بیناست» سوره انشقاق، آیه ۱۳-۱۵.</ref> [[خوشحالی]] از [[کفر]] و [[گناه]] و نیز [[گمان]] به عدم [[معاد]] و بازگشت پس از [[مرگ]] را دو علّت برای [[عذاب]] بدکاران می‌شمارد و احاطه همه جانبه [[ربّ]] العزّه به تمامی [[رفتارها]] و پندارهای [[انسان]] را یادآور می‌شود.

# در آیات: {{متن قرآن|فَلا أُقْسِمُ بِالشَّفَقِ وَاللَّيْلِ وَمَا وَسَقَ وَالْقَمَرِ إِذَا اتَّسَقَ لَتَرْكَبُنَّ طَبَقًا عَن طَبَقٍ }}<ref>«پس، نه، سوگند به سرخی شامگاه افق، و سوگند به شب و آنچه فرا پوشاند، و سوگند به ماه چون کامل گردد، که شما از حالی به حالی دیگرگون می‌شوید» سوره انشقاق، آیه ۱۶-۱۹.</ref> با ۴ [[سوگند]]، به مراحل [[سیر]] انسان در [[دنیا]] و [[آخرت]] و انتقالش از حالی به حال دیگر اشاره می‌کند.

# آیات پایانی [[سوره]]، ابراز [[شگفتی]] از [[ایمان]] نیاوردن [[کافران]] و [[آگاهی]] [[پروردگار]] از آنچه ایشان در [[دل]] پنهان کرده‌اند و بیان فرجام بدکاران و [[نیکوکاران]] را دربردارد.<ref>اهداف کل سوره، ج ۴، ص۹۶؛ المیزان، ج ۲۰، ص۲۴۱.</ref>

در [[فضیلت]] [[تلاوت]] این سوره، از [[امام صادق]] {{ع}} نقل شده است: کسی که همواره در نمازهای [[واجب]] و [[مستحب]] سوره‌های انفطار و انشقاق را بخواند، [[خداوند]] بین او و حاجتش فاصله نمی‌افکند و مانعی میان او و [[خدا]] نخواهد بود و پیوسته خداوند به او می‌نگرد تا از حساب [[مردم]] فارغ شود.<ref>ثواب‌الاعمال، ص۲۶۰؛ مجمع‌البیان، ج۱۰، ص۶۷۹.</ref> در [[حدیثی]] دیگر از [[پیامبر اسلام]] {{صل}} آمده است: هرکس همواره این سوره را بخواند خداوند او را از دریافت نامه عمل از پشت سر در [[امان]] می‌دارد<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص۶۹۵؛ بصائر ذوی التمییز، ج ۱، ص۵۰۹.</ref>.<ref>[[محمد حسن درایتی|درایتی، محمد حسن]]، [[سوره انشقاق - درایتی (مقاله)| مقاله «سوره انشقاق»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>

== سوره انشقاق در دانشنامه معاصر قرآن کریم ==

== ساختار ==

# آیات: {{متن قرآن|إِذَا السَّمَاء انشَقَّتْ وَأَذِنَتْ لِرَبِّهَا وَحُقَّتْ وَإِذَا الأَرْضُ مُدَّتْ وَأَلْقَتْ مَا فِيهَا وَتَخَلَّتْ وَأَذِنَتْ لِرَبِّهَا وَحُقَّتْ يَا أَيُّهَا الإِنسَانُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَى رَبِّكَ كَدْحًا فَمُلاقِيهِ }}<ref>«هنگامی که آسمان شکاف بردارد، و گوش به (فرمان) پروردگارش بسپارد و (همین) او را سزیده باد، و هنگامی که زمین کشیده شود، و هر چه درون آن است فرا افکند و تهی گردد، و گوش به (فرمان) پروردگارش سپارد و (همین) او را سزیده باد؛ (آنگاه رستخیز برپا شود). ای انسان! بی‌گمان تو به سوی پروردگارت سخت کوشنده‌ای، پس به لقای او خواهی رسید» سوره انشقاق، آیه ۱-۶.</ref> دگرگونی [[عظیم]] در آسمان و [[زمین]]، [[ملاقات]] [[انسان]] با [[پروردگار]] در قیامت و رسیدگی به [[اعمال انسان‌ها]]؛

# آیات: {{متن قرآن| فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَسَوْفَ يُحَاسَبُ حِسَابًا يَسِيرًا وَيَنقَلِبُ إِلَى أَهْلِهِ مَسْرُورًا وَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ وَرَاء ظَهْرِهِ فَسَوْفَ يَدْعُو ثُبُورًا وَيَصْلَى سَعِيرًا إِنَّهُ كَانَ فِي أَهْلِهِ مَسْرُورًا إِنَّهُ ظَنَّ أَن لَّن يَحُورَ بَلَى إِنَّ رَبَّهُ كَانَ بِهِ بَصِيرًا }}<ref>«اما آن کس که کارنامه‌اش را به دست راست وی دهند، به زودی با حسابی آسان به حساب او رسیدگی می‌شود، و شادان نزد خانواده‌اش باز می‌گردد، و اما آنکه کارنامه‌اش را از پس پشت وی به او دهند، به زودی (به لابه)، مرگ (خود) را فرا می‌خواند، و بر آتشی افروخته درمی‌آید. بی‌گمان، او در میان خانواده‌اش شادان بود، او می‌پنداشت هرگز (به پیشگاه خداوند) باز نمی‌گردد. چرا، (باز می‌گردد) به راستی پروردگارش بر (احوال) او بیناست» سوره انشقاق، آیه ۷-۱۵.</ref> [[حسابرسی]] نسبت به اعمال انسان‌ها، نیکان مسرور گردند و بدکاران [[حسرت]] ورشکسته شدن خورند و به [[دوزخ]] روند؛

# آیات: {{متن قرآن| فَلا أُقْسِمُ بِالشَّفَقِ وَاللَّيْلِ وَمَا وَسَقَ وَالْقَمَرِ إِذَا اتَّسَقَ لَتَرْكَبُنَّ طَبَقًا عَن طَبَقٍ فَمَا لَهُمْ لا يُؤْمِنُونَ وَإِذَا قُرِئَ عَلَيْهِمُ الْقُرْآنُ لا يَسْجُدُونَ بَلِ الَّذِينَ كَفَرُواْ يُكَذِّبُونَ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا يُوعُونَ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِيمٍ إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ }}<ref>«پس، نه، سوگند به سرخی شامگاه افق، و سوگند به شب و آنچه فرا پوشاند، و سوگند به ماه چون کامل گردد، که شما از حالی به حالی دیگرگون می‌شوید، و چگونه‌اند که ایمان نمی‌آورند؟ و چون بر آنان قرآن بخوانند به سجده درنمی‌آیند، بلکه کافران دروغ می‌انگارند، و خداوند بر آنچه در ظرف دل می‌انبارند، آگاه‌تر است. پس، آنان را به عذابی دردناک نوید بخش! جز آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند، که آنان را پاداشی بی‌منت است» سوره انشقاق، آیه ۱۶-۲۵.</ref> سوگند به شفق، [[شب]] و ماه، گذار از [[حیات]] [[دنیا]] به حیات [[آخرت]]، [[کافران]] قرآن را [[تکذیب]] کنند، [[عذاب]] دردناک کافران، [[پاداش]] یافتن بی‌نهایت [[مؤمنین]] و [[صالحین]] در قیامت.

بخش سوم شامل آیات: {{متن قرآن| فَلا أُقْسِمُ بِالشَّفَقِ وَاللَّيْلِ وَمَا وَسَقَ وَالْقَمَرِ إِذَا اتَّسَقَ لَتَرْكَبُنَّ طَبَقًا عَن طَبَقٍ فَمَا لَهُمْ لا يُؤْمِنُونَ وَإِذَا قُرِئَ عَلَيْهِمُ الْقُرْآنُ لا يَسْجُدُونَ بَلِ الَّذِينَ كَفَرُواْ يُكَذِّبُونَ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا يُوعُونَ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِيمٍ إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ }}<ref>«پس، نه، سوگند به سرخی شامگاه افق، و سوگند به شب و آنچه فرا پوشاند، و سوگند به ماه چون کامل گردد، که شما از حالی به حالی دیگرگون می‌شوید، و چگونه‌اند که ایمان نمی‌آورند؟ و چون بر آنان قرآن بخوانند به سجده درنمی‌آیند، بلکه کافران دروغ می‌انگارند، و خداوند بر آنچه در ظرف دل می‌انبارند، آگاه‌تر است. پس، آنان را به عذابی دردناک نوید بخش! جز آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند، که آنان را پاداشی بی‌منت است» سوره انشقاق، آیه ۱۶-۲۵.</ref> است.

بخش دوم که شامل آیات {{متن قرآن| فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَسَوْفَ يُحَاسَبُ حِسَابًا يَسِيرًا وَيَنقَلِبُ إِلَى أَهْلِهِ مَسْرُورًا وَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ وَرَاء ظَهْرِهِ فَسَوْفَ يَدْعُو ثُبُورًا وَيَصْلَى سَعِيرًا إِنَّهُ كَانَ فِي أَهْلِهِ مَسْرُورًا إِنَّهُ ظَنَّ أَن لَّن يَحُورَ بَلَى إِنَّ رَبَّهُ كَانَ بِهِ بَصِيرًا }}<ref>«اما آن کس که کارنامه‌اش را به دست راست وی دهند، به زودی با حسابی آسان به حساب او رسیدگی می‌شود، و شادان نزد خانواده‌اش باز می‌گردد، و اما آنکه کارنامه‌اش را از پس پشت وی به او دهند، به زودی (به لابه)، مرگ (خود) را فرا می‌خواند، و بر آتشی افروخته درمی‌آید. بی‌گمان، او در میان خانواده‌اش شادان بود، او می‌پنداشت هرگز (به پیشگاه خداوند) باز نمی‌گردد. چرا، (باز می‌گردد) به راستی پروردگارش بر (احوال) او بیناست» سوره انشقاق، آیه ۷-۱۵.</ref> است از جهت ساختاری در مرکز [[سوره]] قرار دارد و حاوی [[پیام]] مرکزی سوره است که پیرامون عملکرد انسان در [[زندگی]] دنیوی‌اش می‌باشد.  

بخش سوم که شامل آیات {{متن قرآن| فَلا أُقْسِمُ بِالشَّفَقِ وَاللَّيْلِ وَمَا وَسَقَ وَالْقَمَرِ إِذَا اتَّسَقَ لَتَرْكَبُنَّ طَبَقًا عَن طَبَقٍ فَمَا لَهُمْ لا يُؤْمِنُونَ وَإِذَا قُرِئَ عَلَيْهِمُ الْقُرْآنُ لا يَسْجُدُونَ بَلِ الَّذِينَ كَفَرُواْ يُكَذِّبُونَ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا يُوعُونَ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِيمٍ إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ }}<ref>«پس، نه، سوگند به سرخی شامگاه افق، و سوگند به شب و آنچه فرا پوشاند، و سوگند به ماه چون کامل گردد، که شما از حالی به حالی دیگرگون می‌شوید، و چگونه‌اند که ایمان نمی‌آورند؟ و چون بر آنان قرآن بخوانند به سجده درنمی‌آیند، بلکه کافران دروغ می‌انگارند، و خداوند بر آنچه در ظرف دل می‌انبارند، آگاه‌تر است. پس، آنان را به عذابی دردناک نوید بخش! جز آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند، که آنان را پاداشی بی‌منت است» سوره انشقاق، آیه ۱۶-۲۵.</ref> است به بیان [[سرنوشت انسان‌ها]] در [[زندگی]] [[ابدی]] بر اساس عملکردشان در زندگی دنیوی‌شان پرداخته است.