سوره بروج در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

| مداخل مرتبط = [[سوره بروج در علوم قرآنی]]

== مقدمه ==

این سوره دارای ۲۲ [[آیه]] و ۱۰۹ کلمه است <ref>روض‌الجنان، ج ۲۰، ص۲۰۷؛ روح‌المعانی، مج ۱۶، ج ۳۰، ص۱۵۲؛ التحریر والتنویر، ج ۳۰، ص۲۳۶. </ref> و به [[اتفاق]] [[مفسران]]، [[مکی]]<ref>مجمع‌البیان، ج ۱۰، ص۶۱۲؛ المعجم الاحصائی، ج ۱، ص۳۰۹. </ref> و در فاصله میان [[هجرت]] [[مسلمانان]] به [[حبشه]] و [[معراج]] [[پیامبراکرم]] {{صل}} نازل شده است. <ref>الموسوعة القرآنیه، ج ۱۱، ص۱۷۱. </ref> این سوره از مجموعه سوره‌های مفصَّل (سوره‌های کوتاه آخر [[قرآن]]) <ref>ر. ک: البرهان فی علوم القرآن، ج ۱، ص۳۴۲. </ref> است و با سه [[سوره انفطار]]؛ [[سوره انشقاق]] و [[سوره طارق]] به سُور «سماوات» معروف و با [[سوگند]] آغاز شده است.

== غرض و محتوای [[سوره]] ==

با توجه به فضای [[نزول]] و محتوای سوره به نظر می‌رسد [[هدف]] اصلی سوره [[آرامش]] دادن به [[پیامبر]] {{صل}} و تقویت [[روحیه]] [[مؤمنان]] و تشویقِ آنان به [[پایداری]] در برابر شکنجه‌های [[مشرکان]] بوده است. <ref>التفسیر الکبیر، ج ۳۱، ص۱۱۴؛ نمونه، ج ۲۶، ص۳۲۴؛ الموسوعة القرآنیه، ج ۱۱، ص۱۷۱. </ref> این سوره برای توجه دادن [[انسان‌ها]] به [[عظمت]] [[پروردگار]] و زمینه‌سازی برای مطالب بعدی با [[سوگند]] به [[آسمان]] دارای [[ستارگان]]، [[روز قیامت]] و [[شاهد]] و مشهود ([[گواه]] و [[گواهی]] شده) آغاز می‌شود. سپس برای تسلّی دادن به پیامبر {{صل}} و یارانش که به سبب [[ایمان به خداوند]]، به دست مشرکان به شدت [[شکنجه]] می‌شدند، داستان [[اصحاب اخدود|اصحاب اُخدود]] را بیان می‌کند. بر پایه یک نظر ([[روایت]]) [[اصحاب اخدود]] گروهی از [[یهودیان]] بودند که [[مسیحیان]] [[مؤمن]] را فقط به سبب ایمانشان به [[خداوند]] در گودالهایی از [[آتش]] می‌سوزاندند تا از ایمانشان دست بردارند. <ref>السیرة النبویه، ج ۱، ص۳۵ ـ ۳۶؛ مجمع‌البیان، ج ۱۰، ص۷۰۹. </ref>

[[آیات]] {{متن قرآن|هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ الْجُنُودِ فِرْعَوْنَ وَثَمُودَ بَلِ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي تَكْذِيبٍ وَاللَّهُ مِن وَرَائِهِم مُّحِيطٌ }}<ref>«آیا داستان لشکریان به تو رسیده است؟ (لشکریان) فرعون و ثمود؟ بلکه، کافران در دروغ‌انگاری‌اند، و خداوند از همه سو فراگیر آنان است» سوره بروج، آیه ۱۷-۲۰.</ref> برای تسلّی پیامبر {{صل}} و [[عبرت‌گیری]] مشرکان [[مکه]]، به داستان [[فرعون]] و [[ثمود]] اشاره می‌کند که با وجود [[قدرت]] فراوان در برابر [[فرمان]] [[عذاب الهی]] به زانو در آمدند و نابود شدند و به [[مشرکان]] هشدار می‌دهد که [[خداوند]] بر آنها احاطه دارد. در [[آیات]] پایانی [[سوره]] به [[عظمت]] [[قرآن مجید]] اشاره می‌کند.<ref>[[رحمت‌الله ایمانی مقدم|ایمانی مقدم، رحمت‌الله]]، [[سوره بروج (مقاله)|مقاله «سوره بروج»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref>

== [[فضیلت]] [[سوره]] ==

درباره فضیلت سوره بروج نقل است که [[پیامبر]] {{صل}} آن را در [[نماز]] عشا می‌خواندند <ref>تفسیر ابن‌کثیر، ج ۴، ص۵۲۴؛ الدرالمنثور، ج ۸، ص۴۶۱. </ref> و به [[مسلمانان]] [[فرمان]] می‌دادند تا ۴ سوره سماوات را که بروج نیز از آنهاست در نماز عشا بخوانند. <ref>تفسیر ابن‌کثیر، ج ۴، ص۵۲۴؛ الدرالمنثور، ج ۸، ص۴۶۱. </ref>

از [[امام صادق]] {{ع}} منقول است که بروج سوره [[پیامبران]] است و هرکس آن را در نمازهای [[واجب]] بخواند با پیامبران و [[رسولان]] و شایستگان [[محشور]] می‌شود<ref>ثواب الاعمال، ص۲۶۲؛ الاختصاص، ص۲۲۴؛ بحارالانوار، ج ۸۹، ص۳۲۱. </ref>.<ref>[[رحمت‌الله ایمانی مقدم|ایمانی مقدم، رحمت‌الله]]، [[سوره بروج (مقاله)|مقاله «سوره بروج»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref>

== سوره بروج در دانشنامه معاصر قرآن کریم ==

این سوره مشتمل بر [[انذار]] و [[بشارت]] است و در آن به [[سختی]] کسانی را انذار کرده که مردان و [[زنان]] [[مسلمان]] را به [[جرم]] این که به [[خدا]] [[ایمان]] آورده‌اند [[شکنجه]] می‌کنند، نظیر [[مشرکین]] مکه که با گروندگان به [[رسول خدا]] {{صل}} چنین می‌کردند، آنان را شکنجه می‌کردند تا از [[دین اسلام]] به [[شرک]] سابق خود برگردند، بعضی از این [[مسلمانان]] [[صبر]] می‌کردند و برنمی‌گشتند گرچه زیر [[شکنجه]] کشته شدند و بعضی برگشته و [[مرتد]] می‌شدند و اینها افرادی بودند که [[ایمانی]] [[ضعیف]] داشتند هم چنان که در [[آیه]] {{متن قرآن|وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ فَإِذَا أُوذِيَ فِي اللَّهِ جَعَلَ فِتْنَةَ النَّاسِ كَعَذَابِ اللَّهِ}}<ref>«و برخی از مردم کسانی هستند که می‌گویند: به خداوند ایمان آورده‌ایم آنگاه چون در راه خداوند، آزاری ببینند گزند مردم را همچون عذاب خداوند می‌انگارند» سوره عنکبوت، آیه ۱۰.</ref>، {{متن قرآن|وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلَى حَرْفٍ فَإِنْ أَصَابَهُ خَيْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَإِنْ أَصَابَتْهُ فِتْنَةٌ انْقَلَبَ عَلَى وَجْهِهِ}}<ref>«و از مردم کسی است که خداوند را با دو دلی می‌پرستد، اگر خیری به او رسد بدان دل استوار می‌دارد و اگر بلایی بدو رسد دگرگون می‌شود؛ در این جهان و در جهان واپسین زیان دیده است؛ این همان زیان آشکار است» سوره حج، آیه ۱۱.</ref> به وضع آنان اشاره می‌کند. [[خدای سبحان]]، در این [[آیات]] قبل از بیان این مطالب، اشاره‌ای به «[[اصحاب اخدود]]» می‌کند و این خود [[تشویق]] [[مؤمنین]] به صبر در راه [[خدای تعالی]] است، دنبال این داستان اشاره‌ای هم به سرگذشت [[لشکریان]] [[فرعون]] و [[ثمود]] دارد و این مایه دلخوشی [[رسول خدا]] {{صل}} و [[وعده]] [[نصرت]] به آن جناب و [[تهدید]] [[مشرکین]] است<ref>المیزان.</ref>.

== ساختار ==

بخش اول: آیات {{متن قرآن|وَالسَّمَاء ذَاتِ الْبُرُوجِ وَالْيَوْمِ الْمَوْعُودِ وَشَاهِدٍ وَمَشْهُودٍ قُتِلَ أَصْحَابُ الأُخْدُودِ النَّارِ ذَاتِ الْوَقُودِ إِذْ هُمْ عَلَيْهَا قُعُودٌ وَهُمْ عَلَى مَا يَفْعَلُونَ بِالْمُؤْمِنِينَ شُهُودٌ وَمَا نَقَمُوا مِنْهُمْ إِلاَّ أَن يُؤْمِنُوا بِاللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ الَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ }}<ref>«سوگند به آسمان که باروها دارد، و به روزی که آن را وعده کرده‌اند، و به گواهی‌دهنده و آنچه گواهی دهد (که از ستمکاران انتقام می‌کشیم). مرگ بر گروه (آتش افروز در) آن خندق، آن آتش پرهیزم، آنگاه که کنار آن نشسته بودند، و بر آنچه بر سر مؤمنان می‌آوردند گواه بودند، و با آنان کینه‌توزی نکردند مگر از آن رو که آنان به خداوند پیروزمند ستوده، ایمان داشتند، همان که فرمانفرمایی آسمان‌ها و زمین، از آن اوست و خداوند بر همه چیز گواه است» سوره بروج، آیه ۱-۹.</ref> به [[نکوهش]] زورگویانی که [[مؤمنان]] را به خاطر عقایدشان شکنجه می‌دهند اختصاص دارد و در آن با [[سوگند]] به حقایقی که نشانگر ناکامی و [[ذلت]] [[دشمنان دین]] است، به [[اثبات]] نادرستی [[رفتار]] [[زورگویان]] می‌پردازد و سپس با بیان داستان اصحاب اخدود، نمونه‌ای از رفتار [[ظالمانه]] و غیر انسانی با مجاهدین [[نهضت]] [[انبیا]] را بیان نموده است.