پرش به محتوا

شرح در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
خط ۶: خط ۶:
}}
}}


==مقدمه==
== مقدمه ==
شرح در لغت به‌معنای بیان مطلبی با جزئیات، توصیف مطلب و نیز بسط و توضیح سخن مشکل و پیچیده است. این شیوه [[علمی]] از دیرباز در میان [[دانشمندان]] متداول بود. اما در [[عصر ظهور]] [[اسلام]]، پس از [[نزول قرآن]] و در پی نخستین تجربیات [[تفسیری]]، شرح‌نویسی پا به عرصه مباحث [[علمی]] گذاشت. [[مسلمانان]] [[صدر اسلام]] در محضر [[پیامبر]] می‌نشستند و از شرح [[آیات]] جویا می‌شدند و از [[تبیین]] [[پیامبر اکرم]] بهره می‌بردند<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۴۹۱.</ref>.
شرح در لغت به‌معنای بیان مطلبی با جزئیات، توصیف مطلب و نیز بسط و توضیح سخن مشکل و پیچیده است. این شیوه [[علمی]] از دیرباز در میان [[دانشمندان]] متداول بود. اما در [[عصر ظهور]] [[اسلام]]، پس از [[نزول قرآن]] و در پی نخستین تجربیات [[تفسیری]]، شرح‌نویسی پا به عرصه مباحث [[علمی]] گذاشت. [[مسلمانان]] [[صدر اسلام]] در محضر [[پیامبر]] می‌نشستند و از شرح [[آیات]] جویا می‌شدند و از [[تبیین]] [[پیامبر اکرم]] بهره می‌بردند<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۴۹۱.</ref>.


==اهداف شرح==
== اهداف شرح ==
شرح نویسان در شرح مطلب، اهدافی چند را دنبال می‌‌کنند:
شرح نویسان در شرح مطلب، اهدافی چند را دنبال می‌‌کنند:
#توضیح عبارت متن که بیشتر در مورد متون مشکل و مغلق صورت می‌‌گیرد و به توضیح [[مشکلات]] لغات می‌‌پردازد.
# توضیح عبارت متن که بیشتر در مورد متون مشکل و مغلق صورت می‌‌گیرد و به توضیح [[مشکلات]] لغات می‌‌پردازد.
#شارح در پی شرح و بسط [[هدف]] نویسنده متن بر می‌‌آید.
# شارح در پی شرح و بسط [[هدف]] نویسنده متن بر می‌‌آید.
#شارح بر آثاری که نویسنده اصلی در آنها بیشتر به ارائه نظر پرداخته است. از این رو [[فهم]] مطلب برای مخاطب نیاز به بیان مقدمات و بح [[علمی]] و توجیه نظریات دارد.
# شارح بر آثاری که نویسنده اصلی در آنها بیشتر به ارائه نظر پرداخته است. از این رو [[فهم]] مطلب برای مخاطب نیاز به بیان مقدمات و بح [[علمی]] و توجیه نظریات دارد.
#نقد و بررسی نظرات مؤلف اصلی.
# نقد و بررسی نظرات مؤلف اصلی.
#ایجاد بستری برای بیان دیدگاه‌های شارح، بدون ایجاد اثری مستقل<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۴۹۱.</ref>.
# ایجاد بستری برای بیان دیدگاه‌های شارح، بدون ایجاد اثری مستقل<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۴۹۱.</ref>.


==انواع شرح==
== انواع شرح ==
*شروح را به لحاظ شکل می‌توان در انواع زیر جست‌وجو کرد:  
* شروح را به لحاظ شکل می‌توان در انواع زیر جست‌وجو کرد:  
#'''حاشیه تعلیق:''' شرح‌نویس متن اصلی را معیار قرار می‌دهد و هرجا متن نیاز به شرح، توضیح یا نقد داشته باشد، نظر خود را بیان می‌کند.
# '''حاشیه تعلیق:''' شرح‌نویس متن اصلی را معیار قرار می‌دهد و هرجا متن نیاز به شرح، توضیح یا نقد داشته باشد، نظر خود را بیان می‌کند.
#'''شرح و بیان:''' شارح تمام متن را ذکر نمی‌کند، بلکه هرگاه بخشی از متن نیاز به شرح داشت، مطلب خود را بیان می‌کند.
# '''شرح و بیان:''' شارح تمام متن را ذکر نمی‌کند، بلکه هرگاه بخشی از متن نیاز به شرح داشت، مطلب خود را بیان می‌کند.
#'''شرح "قال و اقوال":''' شارح تمام [[کلام]] اصلی متن را زیر عنوان "قال" ذکر می‌کند و مطلب خود را زیر عنوان "اقول" می‌آورد.
# '''شرح "قال و اقوال":''' شارح تمام [[کلام]] اصلی متن را زیر عنوان "قال" ذکر می‌کند و مطلب خود را زیر عنوان "اقول" می‌آورد.
#'''شرح مزجی:''' شارح متن اصلی را با شرح خود ترکیب می‌کند و بین متن اصلی و شرح به‌گونه‌ای با ایجاد [[نشانه‌ها]] تمییز قائل می‌شود، ولی متنی یک‌پارچه به لحاظ خوانش فراهم می‌آورد.
# '''شرح مزجی:''' شارح متن اصلی را با شرح خود ترکیب می‌کند و بین متن اصلی و شرح به‌گونه‌ای با ایجاد [[نشانه‌ها]] تمییز قائل می‌شود، ولی متنی یک‌پارچه به لحاظ خوانش فراهم می‌آورد.
*شروح به‌لحاظ محتوا نیز به انواع زیر تقسیم می‌شوند:
* شروح به‌لحاظ محتوا نیز به انواع زیر تقسیم می‌شوند:
#'''شرحی توضیحی:''' شارح به توضیح عبارات و شرح [[مشکلات]] لغوی متن می‌پردازد. برخی نیز با [[عنایت]] به اهداف شرح به [[تبیین]] مطلب می‌پردازند.
# '''شرحی توضیحی:''' شارح به توضیح عبارات و شرح [[مشکلات]] لغوی متن می‌پردازد. برخی نیز با [[عنایت]] به اهداف شرح به [[تبیین]] مطلب می‌پردازند.
#'''نقد و بررسی:''' شارح در پی نقد اثر [[علمی]] است، از این‌رو خود باید از [[جایگاه]] ویژه [[علمی]] برخوردار باشد. شارح در این روش ابتدا مطالب متن اصلی را توضیح می‌دهد، سپس نظر دیگر را مورد مطلب بیان می‌کند و در نهایت به [[تبیین]] و توجیه نظریه خود در نقد مطلب اصلی می‌پردازد؛ مانند شرح اشارات [[خواجه نصیرالدین طوسی]]<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۴۹۱.</ref>.
# '''نقد و بررسی:''' شارح در پی نقد اثر [[علمی]] است، از این‌رو خود باید از [[جایگاه]] ویژه [[علمی]] برخوردار باشد. شارح در این روش ابتدا مطالب متن اصلی را توضیح می‌دهد، سپس نظر دیگر را مورد مطلب بیان می‌کند و در نهایت به [[تبیین]] و توجیه نظریه خود در نقد مطلب اصلی می‌پردازد؛ مانند شرح اشارات [[خواجه نصیرالدین طوسی]]<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۴۹۱.</ref>.


==روش‌های شرح==
== روش‌های شرح ==


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش