پرش به محتوا

شکرگزاری در معارف دعا و زیارات: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
خط ۶: خط ۶:
}}
}}


==مقدمه==
== مقدمه ==
دو واژه [[حمد]] و [[شکر]] [[ارتباط]] تنگاتنگی با هم دارند. حمد به معنای [[تعظیم]] و [[خضوع]] نسبت به خوبی‌های [[فرد]] و شکر به معنای [[سپاسگزاری]] و نوعی جبران [[نعمت]] یا خدمتی است که به [[انسان]] می‌شود<ref>مجمع البحرین.</ref>.
دو واژه [[حمد]] و [[شکر]] [[ارتباط]] تنگاتنگی با هم دارند. حمد به معنای [[تعظیم]] و [[خضوع]] نسبت به خوبی‌های [[فرد]] و شکر به معنای [[سپاسگزاری]] و نوعی جبران [[نعمت]] یا خدمتی است که به [[انسان]] می‌شود<ref>مجمع البحرین.</ref>.
حمد و شکر از واژه‌های پراستعمال در [[قرآن]] و [[روایات]] است. قرآن حمد را مطلقاً مخصوص [[خدا]] می‌داند<ref>{{متن قرآن|الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ}} «سپاس، خداوند، پروردگار جهانیان را» سوره فاتحه، آیه ۲.</ref> و حامدان<ref>سپاسگزاران خدا.</ref> را [[ستایش]] می‌نماید<ref>{{متن قرآن|التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ}} «آنان توبه‌کنندگان، پرستشگران، ستایشگران، رهپویان، نمازگزاران، سجده‌کنندگان فرمان دهندگان به کار شایسته و بازدارندگان از کار ناشایست و پاسداران حدود خداوندند و به (چنین) مؤمنان نوید ده» سوره توبه، آیه ۱۱۲.</ref> و [[دستور]] می‌دهد که او را بپرستیم و [[شکرگزار]] نعمت‌هایش باشیم: {{متن قرآن|بَلِ اللَّهَ فَاعْبُدْ وَكُنْ مِنَ الشَّاكِرِينَ}}<ref>«بلکه تنها خداوند را پرستش کن و از سپاسگزاران باش!» سوره زمر، آیه ۶۶.</ref>.
حمد و شکر از واژه‌های پراستعمال در [[قرآن]] و [[روایات]] است. قرآن حمد را مطلقاً مخصوص [[خدا]] می‌داند<ref>{{متن قرآن|الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ}} «سپاس، خداوند، پروردگار جهانیان را» سوره فاتحه، آیه ۲.</ref> و حامدان<ref>سپاسگزاران خدا.</ref> را [[ستایش]] می‌نماید<ref>{{متن قرآن|التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ}} «آنان توبه‌کنندگان، پرستشگران، ستایشگران، رهپویان، نمازگزاران، سجده‌کنندگان فرمان دهندگان به کار شایسته و بازدارندگان از کار ناشایست و پاسداران حدود خداوندند و به (چنین) مؤمنان نوید ده» سوره توبه، آیه ۱۱۲.</ref> و [[دستور]] می‌دهد که او را بپرستیم و [[شکرگزار]] نعمت‌هایش باشیم: {{متن قرآن|بَلِ اللَّهَ فَاعْبُدْ وَكُنْ مِنَ الشَّاكِرِينَ}}<ref>«بلکه تنها خداوند را پرستش کن و از سپاسگزاران باش!» سوره زمر، آیه ۶۶.</ref>.


[[صحیفه سجادیه]] سرشار از حمد و ثنا و شکرگزاری‌های [[امام زین‌العابدین]]{{ع}} در برابر [[پروردگار]] [[عزیز]] است. نمونه بارز این سپاسگزاری‌ها را می‌توان در دعای نخست [[صحیفه]] [[مشاهده]] نمود. همچنین [[دعای چهل‌وهفتم]] که به [[مناجات]] [[روز عرفه]] اختصاص دارد. از این جهت مثال زدنی است. با رجوعی به این مناجات‌ها [[راه]] و رسم [[شکرگزاری]] را می‌آموزیم و از آن مهم‌تر این که: {{متن حدیث|... فَكَيْفَ‏ نُطِيقُ‏ حَمْدَهُ‏ أَمْ مَتَى نُؤَدِّي شُكْرَهُ!}}<ref>دعای ۱.</ref>؛ «[[سپاس]] خداوندی را که جز به خود، در نیاز را به روی ما فرو بست، چگونه از حمد او براییم؟ سپاسش توانیم گفت؟ نمی‌توانیم، کی توانیم؟»
[[صحیفه سجادیه]] سرشار از حمد و ثنا و شکرگزاری‌های [[امام زین‌العابدین]] {{ع}} در برابر [[پروردگار]] [[عزیز]] است. نمونه بارز این سپاسگزاری‌ها را می‌توان در دعای نخست [[صحیفه]] [[مشاهده]] نمود. همچنین [[دعای چهل‌وهفتم]] که به [[مناجات]] [[روز عرفه]] اختصاص دارد. از این جهت مثال زدنی است. با رجوعی به این مناجات‌ها [[راه]] و رسم [[شکرگزاری]] را می‌آموزیم و از آن مهم‌تر این که: {{متن حدیث|... فَكَيْفَ‏ نُطِيقُ‏ حَمْدَهُ‏ أَمْ مَتَى نُؤَدِّي شُكْرَهُ!}}<ref>دعای ۱.</ref>؛ «[[سپاس]] خداوندی را که جز به خود، در نیاز را به روی ما فرو بست، چگونه از حمد او براییم؟ سپاسش توانیم گفت؟ نمی‌توانیم، کی توانیم؟»


برخی از آموزه‌های [[امام سجاد]]{{ع}} در زمینه این دو موضوع عبارت‌اند از:
برخی از آموزه‌های [[امام سجاد]] {{ع}} در زمینه این دو موضوع عبارت‌اند از:
# [[شکر نعمت]] خدا را آن‌طور که [[شایسته]] است نمی‌توان به جا آورد: «بار خدایا، کس هنوز سپاس نعمتت را چنان که باید به جای نیاورده که نعمت دیگرش ارزانی داری و شکری دیگرش [[واجب]] گردانی... بار خدایا، شکرگزارترین [[بندگان]] تو از سپاس تو عاجزند و [[عبادت]] کننده‌ترین [[عابدان]] تو در عبادت خویش قاصر»<ref>نیایش سی‌وهفتم.</ref>.
# [[شکر نعمت]] خدا را آن‌طور که [[شایسته]] است نمی‌توان به جا آورد: «بار خدایا، کس هنوز سپاس نعمتت را چنان که باید به جای نیاورده که نعمت دیگرش ارزانی داری و شکری دیگرش [[واجب]] گردانی... بار خدایا، شکرگزارترین [[بندگان]] تو از سپاس تو عاجزند و [[عبادت]] کننده‌ترین [[عابدان]] تو در عبادت خویش قاصر»<ref>نیایش سی‌وهفتم.</ref>.
# [[شکر نعمت]] باعث افزایش آن شود: «بار خدایا،... تو خود گفته‌ای: “مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم. مرا [[سپاس]] گویید و [[ناسپاسی]] من مکنید». و نیز گفته‌ای: «اگر مرا سپاس گویید، بر [[نعمت]] شما می‌افزایم، و اگر [[کفران]] کنید، بدانید که [[عذاب]] من سخت است»<ref>نیایش چهل‌و‌پنجم.</ref>.
# [[شکر نعمت]] باعث افزایش آن شود: «بار خدایا،... تو خود گفته‌ای: “مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم. مرا [[سپاس]] گویید و [[ناسپاسی]] من مکنید». و نیز گفته‌ای: «اگر مرا سپاس گویید، بر [[نعمت]] شما می‌افزایم، و اگر [[کفران]] کنید، بدانید که [[عذاب]] من سخت است»<ref>نیایش چهل‌و‌پنجم.</ref>.
# [[خداوند]] به خاطر کار کم [[پاداش]] بزرگ می‌دهد: «ای خداوندی که اندک عملی را می‌پذیری و بر آن پاداش بزرگ می‌دهی»<ref>نیایش چهل‌وششم.</ref>‌. و نیز: «بار خدایا در برابر اندک سپاسی جزای فراوان دهی و در برابر اندک طاعتی [[ثواب]] بسیار»<ref>نیایش سی‌وهفتم.</ref>.
# [[خداوند]] به خاطر کار کم [[پاداش]] بزرگ می‌دهد: «ای خداوندی که اندک عملی را می‌پذیری و بر آن پاداش بزرگ می‌دهی»<ref>نیایش چهل‌وششم.</ref>‌. و نیز: «بار خدایا در برابر اندک سپاسی جزای فراوان دهی و در برابر اندک طاعتی [[ثواب]] بسیار»<ref>نیایش سی‌وهفتم.</ref>.
# [[شکر]] [[احسان]] دیگران به [[انسان]]: ما باید از احسان و لطفی که دیگران در [[حق]] ما روا می‌دارند سپاسگزار باشیم. [[امام]]{{ع}} چنین [[دعا]] می‌کند: «بار خدایا، از درگاه تو پوزش می‌طلبم:... اگر کسی در حق من [[نیکی]] کرده و من سپاسش نگفته باشم»<ref>نیایش سی‌وهشتم.</ref>.
# [[شکر]] [[احسان]] دیگران به [[انسان]]: ما باید از احسان و لطفی که دیگران در [[حق]] ما روا می‌دارند سپاسگزار باشیم. [[امام]] {{ع}} چنین [[دعا]] می‌کند: «بار خدایا، از درگاه تو پوزش می‌طلبم:... اگر کسی در حق من [[نیکی]] کرده و من سپاسش نگفته باشم»<ref>نیایش سی‌وهشتم.</ref>.


[[حسن]] ختام این مبحث را به مناجاتی دل‌انگیز و پرمغز از [[امام سجاد]]{{ع}} اختصاص می‌دهیم. ما نه تنها در [[نعمت‌ها]] و [[عطایا]] بلکه در [[گرفتاری‌ها]] و گرفتنی‌ها نیز باید [[شکرگزار]] [[خدا]] باشیم: «ای خداوند، سپاس مرا به درگاهت، بر آنچه مرا نداده‌ای، افزون‌تر نمای از سپاس من به درگاهت بر آنچه مرا [[عطا]] کرده‌ای»<ref>نیایش سی‌و‌پنجم.</ref>.<ref>الصحیفة السجادیة، امام زین‌العابدین{{ع}}، نشر الهادی، قم، ۱۴۱۸؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۷۵؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، دارالقرآن الکریم، قم، ۱۳۷۳؛ مجمع‌البحرین، فخرالدین طریحی، مرتضوی، تهران، ۱۳۷۵.</ref>.<ref>[[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «شکر و حمد»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۹۹.</ref>
[[حسن]] ختام این مبحث را به مناجاتی دل‌انگیز و پرمغز از [[امام سجاد]] {{ع}} اختصاص می‌دهیم. ما نه تنها در [[نعمت‌ها]] و [[عطایا]] بلکه در [[گرفتاری‌ها]] و گرفتنی‌ها نیز باید [[شکرگزار]] [[خدا]] باشیم: «ای خداوند، سپاس مرا به درگاهت، بر آنچه مرا نداده‌ای، افزون‌تر نمای از سپاس من به درگاهت بر آنچه مرا [[عطا]] کرده‌ای»<ref>نیایش سی‌و‌پنجم.</ref>.<ref>الصحیفة السجادیة، امام زین‌العابدین {{ع}}، نشر الهادی، قم، ۱۴۱۸؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۷۵؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، دارالقرآن الکریم، قم، ۱۳۷۳؛ مجمع‌البحرین، فخرالدین طریحی، مرتضوی، تهران، ۱۳۷۵.</ref>.<ref>[[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «شکر و حمد»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۹۹.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش