شیطان در معارف دعا و زیارات: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

شیطان معروف که بر [[آدم]] {{ع}} [[سجده]] نکرد، بیشتر با همین نام آمده، علاوه بر اینکه در [[قرآن]] در یازده محل با عنوان [[ابلیس]] از او یاد شده است<ref>قاموس قرآن.</ref> که نه بار آن در ضمن داستان [[آفرینش آدم]] و [[فرمان]] سجده بر وی آمده است<ref>{{متن قرآن|وإذ قلنا للملائكة اسجدوا لآدم فسجدوا إلا إبليس أبى واستكبر وكان من الكافرين}} «و (یاد کنید) آنگاه را که به فرشتگان گفتیم: برای آدم فروتنی کنید، همه فروتنی کردند جز ابلیس که سرباز زد و سرکشی کرد و از کافران شد» سوره بقره، آیه ۳۴؛ {{متن قرآن|ولقد خلقناكم ثم صورناكم ثم قلنا للملائكة اسجدوا لآدم فسجدوا إلا إبليس لم يكن من الساجدين}} «و به راستی شما را آفریدیم و شما را چهره‌نگاری کردیم سپس به فرشتگان گفتیم: برای آدم فروتنی کنید! همه فروتنی کردند جز ابلیس که از فروتنان نبود» سوره اعراف، آیه ۱۱؛ {{متن قرآن|فسجد الملائكة كلهم أجمعون * إلا إبليس أبى أن يكون مع الساجدين}} «آنگاه همه فرشتگان، همگان فروتنی کردند * جز ابلیس که از بودن با فروتنان خودداری ورزید» سوره حجر، آیه ۳۰-۳۱؛ {{متن قرآن|وإذ قلنا للملائكة اسجدوا لآدم فسجدوا إلا إبليس قال أأسجد لمن خلقت طينا}} «و (یاد کن) آنگاه را که با فرشتگان گفتیم: برای آدم فروتنی کنید و فروتنی کردند جز ابلیس که گفت: آیا برای کسی فروتنی کنم که از گل آفریده‌ای؟» سوره اسراء، آیه ۶۱؛ {{متن قرآن|وإذ قلنا للملائكة اسجدوا لآدم فسجدوا إلا إبليس كان من الجن ففسق عن أمر ربه أفتتخذونه وذريته أولياء من دوني وهم لكم عدو بئس للظالمين بدلا}} «و (یاد کن) آنگاه را که به فرشتگان گفتیم برای آدم فروتنی کنید! (همه) فروتنی کردند جز ابلیس که از پریان بود و از فرمان پروردگارش سر پیچید؛ با این حال آیا شما او و فرزندانش را به جای من به سروری برمی‌گزینید با آنکه آنان دشمن شمایند؟ بد جایگزینی برای ستمگرانند» سوره کهف، آیه ۵۰؛ {{متن قرآن|وإذ قلنا للملائكة اسجدوا لآدم فسجدوا إلا إبليس أبى}} «و (یاد کنید) آنگاه را که به فرشتگان گفتیم: برای آدم فروتنی کنید، همه فروتنی کردند جز ابلیس که سرباز زد و سرکشی کرد و از کافران شد» سوره بقره، آیه ۳۴؛ {{متن قرآن|إلا إبليس استكبر وكان من الكافرين * قال يا إبليس ما منعك أن تسجد لما خلقت بيدي أستكبرت أم كنت من العالين}} «جز ابلیس که سرکشی کرد و از کافران بود * فرمود: ای ابلیس! چه چیز تو را از فروتنی برای چیزی که به دست خویش آفریدم، باز داشت؟» سوره ص، آیه ۷۴-۷۵.</ref>.

== شیطان‌شناسی در [[صحیفه سجادیه]] ==

[[امام]] {{ع}} در این [[دعا]] به ما می‌آموزد که از [[خداوند]] بخواهیم ما را در [[جبهه]] مقابل [[شیطان]] قرار بدهد. آن [[حضرت]] در این [[دعا]] علاوه بر معرفی شیطان و ابزار و وسایل و سلاح‌هایی که او برای [[گمراه کردن]] [[انسان‌ها]] به کار می‌گیرد و برشمردن نقطه ضعف‌هایی که در هر [[انسانی]] وجود دارد و زمینه‌های [[تسلط]] شیطان بر او را آماده می‌سازد؛ راه‌های مقابله با [[توطئه‌ها]]، نقشه‌ها و [[وسوسه‌های شیطان]] را نیز به ما می‌آموزد. [[تعالیم]] و رهنمودهای [[امام]] در این خصوص را می‌توان ذیل عناوین زیر مورد بررسی قرار داد:

=== شیطان [[دشمن خدا]] ===

[[امام سجاد]] {{ع}} به [[پیروی]] از [[قرآن]] شیطان را دشمن خدا می‌داند، از این‌رو چنین دعا می‌کند: «اگر [[دشمن]] تو، شیطان، بر ما چیره شد، ما را از چنگال او [[رهایی]] بخش»<ref>نیایش چهل‌و‌چهارم.</ref>.

=== [[پناه بردن به خدا]] از [[شر]] شیطان ===

=== راه‌های [[نفوذ]] شیطان ===

=== راه‌های [[خوار]] کردن شیطان و مقابله با وی ===

# '''[[تمسک به قرآن]]''': «بار خدایا [[قرآن]] را در [[تاریکی]] [[شب]] مونس ما گردان و در برابر کشش‌ها و گرایش‌های شیطان و خاطرات وسوسه‌انگیز، [[نگهبان]] ما قرار ده».<ref>نیایش چهل‌و‌دوم</ref>.

# '''کمک گرفتن از [[روزه]] [[ماه رمضان]]''': حضرت در دعایی این‌گونه با ماه رمضان [[وداع]] می‌کند: «بدرود ای یاری‌گر ما که در برابر شیطان یاری‌مان دادی»<ref>نیایش چهل‌و‌پنجم.</ref>.

# '''[[تضرع]] و [[زاری]] به درگاه خداوند''': به درگاه تو زاری می‌کنم، تا مگر [[کید]] و [[مکر]] او از من دور داری<ref>نیایش سی‌ودوم.</ref>. در [[نیایش بیستم]] نیز می‌خوانیم: «ای خداوند، هر [[آرزو]] و [[گمان]] و [[حسد]] که [[اهریمن]] در [[دل]] من افکند تو آن را به ذکر عظمتت و [[تفکر]] در قدرتت و [[تدبیر]] بر ضد [[دشمن]] بدل نمای».

از آنجا که شیطان [[دشمنی]] کینه‌توز و [[بدخواه]] است، از [[شقاوت]] ما در اثر [[معصیت]] [[خشنود]] شده و انسان را مورد [[شماتت]] قرار می‌دهد. امام به ما می‌آموزد که در [[زندگی]] خود چنان باشیم و همواره از [[خدا]] بخواهیم که شیطان مجال شماتت ما را نیابد: «ای خداوند چون بر معصیت تو از پی شیطان رفتیم شیطان بر ما شماتت کرد. پس [[درود]] بفرست بر [[محمد]] و خاندانش و اکنون که شیطان را به خاطر [[فرمانبرداری]] تو واگذاشته‌ایم و از او [[دل]] برکنده‌ایم و به سوی تو آمده‌ایم، هرگز مباد که او را بر ما مجال [[شماتت]] باشد»<ref>نیایش دهم.</ref>.<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، حسن مصطفوی، ۱۴ جلد، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول، ۱۳۶۸ ش؛ الصحیفه السجادیه، علی بن الحسین {{ع}}، امام چهارم، ۱ جلد، دفتر نشر الهادی، قم، چاپ اول، ۱۳۷۶ ش؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، سروش، تهران، چاپ دوم، ۱۳۷۵ ش؛ فرهنگ‌نامه موضوعی صحیفه سجادیه، سیداحمد سجادی، مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ قاموس قرآن، علی‌اکبر قرشی، بنایی، ۷ جلد، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ ششم، ۱۴۱۲ ق؛ لسان‌العرب، ابن منظور، محمد بن مکرم، ۱۵ جلد، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۱۴ ق؛ معجم مقاییس اللغه، احمد بن فارس، ۶ جلد، مکتب الاعلام الاسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۰۴ ق.</ref>.<ref>[[اعظم عظیمی|عظیمی، اعظم]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «شیطان»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۱۱.</ref>